Η ηλικία τους φτάνει σε ελάχιστα χρόνια τις 2,5 χιλιετίες, άρα είναι επόμενο τα τείχη της Ακρόπολης να αντιμετωπίζουν πολύ σοβαρά πρ...
Η ηλικία τους φτάνει σε ελάχιστα χρόνια τις 2,5 χιλιετίες, άρα είναι επόμενο τα τείχη της Ακρόπολης να αντιμετωπίζουν πολύ σοβαρά προβλήματα. Σπασμένοι λίθοι, πτώσεις, στατικά προβλήματα και διαβρώσεις, δημιουργούν κινδύνους μεγάλης κατάρρευσης. Η Επιτροπή Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως (ΕΣΜΑ) και η Υπηρεσία Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως (ΥΣΜΑ) μελετούν εδώ και χρόνια τα φαινόμενα και έχουν ήδη παρέμβει στο νότιο τείχος. Χθες συζητήθηκαν στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο οι μελέτες για τις πρώτες, επείγουσες επεμβάσεις σε σημεία του βόρειου τείχους.
Μελέτες για την αποκατάσταση περιοχών του βορείου τείχους της Ακρόπολης, που πρέπει να συντηρηθούν για λόγους στατικότητας και ασφάλειας, εγκρίθηκαν από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο.
Μια από αυτές τις περιοχές βρίσκεται βορειανατολικά της βόρειας πρόστασης του Ερεχθείου, όπου σώζονται σημαντικές μαρτυρίες: Αρχιτεκτονικά μέλη από τον αρχαϊκό ναό και τον προ-Παρθενώνα, όπως η σειρά των αράβδωτων σπονδύλων, τα οποία ενσωματώθηκαν κατά τη Θεμιστόκλεια οχύρωση και είναι σήμερα ορατά από απόσταση, το στηθαίο (πάνω μέρος) του κλασικού τείχους (της εποχής του Θεμιστοκλή) σε πλήρες ύψος, καθώς και λαξεύματα στην εσωτερική πλευρά, τα οποία αποτελούν τεκμήρια για την αυλή του Ερεχθείου (από την οποία δεν σώζονται παρά μόνο ίχνη της, όπως η πώρινη θεμελίωσή της).
Η περιοχή πάσχει κυρίως από διαβρώσεις και οξειδώσεις που δημιουργήθηκαν από τα σιδερένια στοιχεία τα οποία χρησιμοποιήθηκαν κατά τις αποκαταστάσεις του Ν. Μπαλάνου, όπως συνδετήρες και λάμες στους οριζοντίους αρμούς, ενώ τα τσιμεντοκονιάματα για τη συγκράτηση των διαβρωμένων μελών επιδείνωσαν την κατάσταση. Οι προτάσεις που πήραν το «πράσινο φως» αποσκοπούν στην αποκατάσταση της περιοχής, στην εξασφάλιση της στατικής επάρκειας και στην αισθητική αναβάθμισή της.
Το συγκεκριμένο τμήμα πήρε το πράσινο φως. Η κ. Ελευθερίου σημείωσε πως θα απαιτηθούν περί τα δύο με τρία χρόνια ώστε να ολοκληρωθεί η επέμβαση και αρκετά χρήματα, ίσως και μέχρι εκατομμύριο, καθώς θα πρέπει να γίνουν προσλήψεις. Στο μεσοδιάστημα η ΕΣΜΑ και η ΥΣΜΑ θα προετοιμάσουν και άλλες μελέτες για το τείχος. Τη μελέτη παρουσίασαν ο Κ. Μαμαλούγκος, η Διονυσία Μιχαλοπούλου και η Ανθή Χατζήπαπα.
Η προηγούμενη παρέμβαση είχε γίνει στο νότιο τείχος και έχει ολοκληρωθεί. Το νότιο τείχος, γνωστό ως «κιμώνειο», κτίσθηκε μετά την νίκη στη ναυμαχία του Ευρυμέδοντα (466 π.Χ). Κοιτάζοντας την εξωτερική επιφάνειά του σήμερα με δυσκολία διακρίνει κανείς την αυθεντική μνημειακή κατασκευή, καθώς στην όψη του κυριαρχούν οι ακανόνιστες σύμμεικτες λιθοδομές, αποτελούμενες από μάρμαρα και μικρές πέτρες, προϊόν νεώτερων επισκευών από διάφορους κατακτητές των Αθηνών (Καταλάνοι, Ενετοί, Οθωμανοί). Παρόλη την εξωτερική αλλοίωση, ο πυρήνας του τείχους παραμένει αυτούσιος και το περίγραμμά του επιτρέπει να διαφανεί η γενική εικόνα της αρχαίας μορφής του. Το νότιο τείχος είναι κατασκευασμένο σε όλο του το πλάτος από μεγάλους ορθογώνιους πωρόλιθους λατομείου, σε οριζόντιες στρώσεις κατά το ισόδομο σύστημα, σε συνδυασμό με αναχρησιμοποιημένο οικοδομικό υλικό.
Το ανατολικό τείχος είναι στο μεγαλύτερο μέρος του ανακατασκευασμένο στα νεώτερα χρόνια, μετά την κατάρρευση του, πιθανότατα από μεγάλο σεισμό τον 18ο αι.
Τον 19ο αιώνα, κατά το πρώτο πρόγραμμα αποκατάστασης των μνημείων της Ακρόπολης, απομακρύνθηκαν οι περισσότερες πρόσθετες οχυρώσεις, κατεδαφίστηκαν οι επάλξεις και στην άνω απόληξη του τείχους κατασκευάστηκε στηθαίο.
Ωστόσο, μια άλλη περιοχή του βορείου τείχους, προς το δυτικό άκρο, κοντά στα Προπύλαια, δημιούργησε μεγάλη συζήτηση μεταξύ των μελών του ΚΑΣ.
Όλες οι εποχές έχουν αφήσει τα ίχνη τους στο εμβληματικό αυτό μνημείο, που σήμερα αποτελεί ένα παλίμψηστο. Η οικοδόμηση έγινε τον 5ο αι. π.Χ. στο πλαίσιο ενός εκτεταμένου οικοδομικού προγράμματος που ακολούθησε τη νίκη κατά των Περσών, όμως οι επισκευές δεν σταμάτησαν έως και τον 20ό αιώνα.
Κατά τον χρυσούν αιώνα του Περικλέους, ιδιαίτερα ισχυροί αναλημματικοί τοίχοι ανεγέρθηκαν περιμετρικά, γύρω από το μυκηναϊκό τείχος που είχαν καταστρέψει οι Πέρσες με την εισβολή τους στην Αθήνα. Τα τείχη είχαν μήκος 740 μέτρων, για να συγκρατήσουν βαριές επιχώσεις, ώστε να δημιουργηθούν νέα ανυψωμένα εδάφη για την ανοικοδόμηση των ιερών. Ο χώρος της Ακρόπολης επεκτάθηκε ενώ η ακανόνιστη επιφάνεια του βράχου διαμορφώθηκε σε άνδηρα, φθάνοντας σε έκταση τα 29.000 τετραγωνικά μέτρα.
Το βόρειο τείχος με τη χαρακτηριστική πολύπτυχη επιφάνειά του, ευρύτατα γνωστό ως «θεμιστόκλειο», ήταν ένα από τα πρώτα έργα που εκτελέστηκαν μετά τους Περσικούς πολέμους. Αρχιτεκτονικά μέλη από τα κατεστραμένα ιερά χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικό υλικό για την κατασκευή του: μάρμαρα της κρηπίδας του κατεστραμμένου προ-Παρθενώνα, 26 μαρμάρινοι ημιτελείς αρράβδωτοι σπόνδυλοι, πώρινα κιονόκρανα του «αρχαίου ναού», μέλη του θριγκού (επιστύλια, τρίγλυφα, μετόπες και γείσα) σε συνεχή σειρά ως επίστεψη του τείχους. Δυστυχώς από το αρχαίο θεμιστόκλειο τείχος είναι ορατό σήμερα ένα ελάχιστο τμήμα, αυτό με την «εικονική» παρουσίαση των κατεστραμμένων ναών. Όλο το υπόλοιπο έχει δεχθεί επισκευές κατά την οθωμανική περίοδο, όπως και από τον Νικόλαο Μπαλάνο.
Ο καθηγητής Μανόλης Κορρές, που έχει αφιερώσει τη ζωή του στη μελέτη της Ακρόπολης, έχει παρουσιάσει στο τελευταίο διεθνές συνέδριο για την αναστήλωση και συντήρησή της την ενσωμάτωση των αρχιτεκτονικών μελών από τον τον Αρχαίο Νεώ και τον ημιτελή Προπαρθενώνα. Καταστράφηκαν από τους Πέρσες πριν την ναυμαχία της Σαλαμίνας και, όπως είχε πει, οι Αθηναίοι έκτισαν υλικό από αυτούς στο βόρειο τείχος όχι άτακτα, αλλά με τρόπο έτσι ώστε να φαίνονται από την πόλη. Οι ημίεργοι μαρμάρινοι σπόνδυλοι του Προπαρθενώνα ΙΙ τοποθετήθηκαν σαν μια κιονοστοιχία, ενώ ο θριγκός του Αρχαίου Νεώ ξαναστήθηκε. Ήταν σαν εικονική αναπαράσταση των κατεστραμμένων κτιρίων- υπόμνηση για τους Αθηναίους.
Χθες ο κ. Κορρές σημείωσε πως όλες οι επισκευές στο βόρειο τείχος του Παρθενώνα, μετά από μεγάλο σεισμό κατά τον 18ο αιώνα, έγιναν 47 χρόνια αργότερα με υλικό από τον ίδιο τον Παρθενώνα. Τα κατακερματισμένα από την έκρηξη του Μοροζίνι μέλη κατατμήθηκαν σε μικρότερα κομμάτια, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικό υλικό. Επειδή όμως αυτή η «οθωμανική φόδρα» όπως την χαρακτήρισε έχει κρύψει σε μεγάλο βαθμό το Θεμιστόκλειο τείχος, προτάθηκε να αποξηλωθεί, με την ευκαιρία της ενίσχυσης των τειχών, σε ένα σημείο μήκους πέντε μέτρων. Η μελέτη προέβλεπε την καθαίρεση τμήματος του τείχους, που έγινε τον 15ο αιώνα, με σκοπό την αποκάλυψη μέρους της κλασικής οχύρωσης, η οποία όμως διασώζεται μόνον εσωτερικά, καθώς το μέτωπό της έχει καταστραφεί σε βάθος τουλάχιστον 1-2 μ. Η μελέτη πρότεινε να ξηλωθεί το μεσαιωνικό αυτό τμήμα, να αποκαλυφθεί το κλασικό και να συμπληρωθεί με νέο υλικό.
Αν και η πρόταση είχε εγκριθεί από την ΕΣΜΑ ομόφωνα και από τον ίδιο τον αείμνηστο Χαράλαμπο Μπούρα, που είχε καταθέσει την εισήγηση λίγες μέρες πριν από τον θάνατό του, μέλη του ΚΑΣ, όπως ο έφορος Κυκλάδων Δημήτρης Αθανασούλης, εξέφρασαν διαφωνία, ζητώντας να παραμείνει η οθωμανική επένδυση. Παραβιάζοντας τον κανόνα που λέει ότι κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και κάθε φορά θα πρέπει να ξεχωρίζουμε ποια είναι η πρωτεύουσα και σημαντική φάση, έμπλεξαν τη Χάρτα της Βενετίας, και κάποια ιδεολογήματα περί του «ανεπίστροφου» των επεμβάσεων και οδήγησαν τη συζήτηση σε αδιέξοδο. Χαρακτήρισε μη αναστρέψιμη την επέμβαση, αναφέροντας ότι και το μεσαιωνικό τμήμα είναι αρχαίο, ενώ η μελέτη προτείνει την ανακατασκευή ενός «τείχους του 21ου αιώνα», με νέο υλικό και χωρίς να γνωρίζουμε ακριβώς τον τρόπο δόμησής του. Εξάλλου, όπως σημειώθηκε στη συνεδρίαση, η Θεμιστόκλεια φάση του τείχους σώζεται περιμετρικά σε διάφορα σημεία, ενώ μια από τις παρατηρήσεις που έγιναν ήταν να συμπληρωθούν και να συντηρηθούν μόνον οι κάτω οκτώ σειρές της κλασικής περιόδου που σώζονται στο συγκεκριμένο τμήμα, ενώ οι μεσαιωνικές να παραμείνουν ως έχουν.
«Η Αθήνα ήταν από τις σημαντικότερες μεσαιωνικές πόλεις του κόσμου και δεν μας έχει μείνει τίποτα. Ό,τι ίχνη υπάρχουν βρίσκονται στα τείχη. Αν τα ξηλώσουμε και από εκεί θα είναι έγκλημα», τόνισε ο κ. Αθανασούλης στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, επισημαίνοντας ότι είναι υπέρ των μεγάλων αναστηλώσεων, αλλά είναι διαφορετικό όταν κατεδαφίζεις και φτιάχνεις κάτι καινούργιο.
Οι διαφωνούντες κατηγόρησαν την επιτροπή για «πουρισμό», ενώ οι ίδιοι είχαν σκαλώσει σε μια ιδιότυπη «πολυσυλλεκτική» φάση. Διότι η ακραία λογική του να αφήνουμε τις ιστορικές φάσεις όπως έχουν, θα ήταν να αφήσουμε έτσι και τη φάση των επεμβάσεων Μπαλάνου, που και αυτή, εν τέλει, είναι ιστορική φάση.
Το Συμβούλιο έκρινε απαραίτητη την αυτοψία των μελών του στο επίμαχο σημείο και την επαναφορά του θέματος με τη συνεισήγηση των αρμοδίων διευθύνσεων Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων, καθώς και Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων. Για όλα τα παραπάνω υπήρξε ομόφωνη γνωμοδότηση του ΚΑΣ.
Δεν υπάρχουν σχόλια