Εικόνα 1: Αναπαράσταση θερμοπωλίου της Πομπηίας Τα ρωμαϊκά θερμοπώλια είναι μια μείξη κουτουκιού και "fast food" της εποχής ...
 |
| Εικόνα 1: Αναπαράσταση θερμοπωλίου της Πομπηίας |
Τα ρωμαϊκά θερμοπώλια είναι μια μείξη κουτουκιού και "fast food" της εποχής μας: μεγάλες ισόγειες ταβέρνες στις οποίες πήγαιναν κυρίως οι έμποροι που έφταναν από μακριά στην πόλη. Έτρωγαν σε ένα μαρμάρινο τραπέζι, αφού διάλεγαν το φαγητό από μεγάλα δοχεία που έβλεπαν σε παράταξη μπροστά τους στον πάγκο, ενώ το καλοκαίρι κάθονταν και στην αυλή.
 |
| Εικόνα 2: Είσοδος θερμοπωλίου στην Όστια |
 |
| Εικόνα 3: Είσοδος θερμοπωλίου στην Όστια |
 |
| Εικόνα 4: Πάγκος θερμοπωλίου στην Όστια στην είσοδο του μαγαζιού |
 |
| Εικόνα 5: Το εσωτερικό θερμοπωλίου στην Όστια |
Τοιχογραφία στην Όστια, εν είδει καταλόγου φαγητού, απεικονίζει τα εδέσματα: αλατισμένα (παστά) αυγά σε νερό, σταφύλια, ελιές, πικάντικα γογγύλια. Όλα προσφέρονταν με συνοδεία μουσικής.
 |
| Εικόνα 6: Τοιχογραφία από θερμοπώλιο της Όστιας με τα προσφερόμενα εδέσματα, συνοδεία μουσικής (εικονίζονται δύο κύμβαλα) |
Συχνά στα θερμοπώλια προσφέρονταν και πιο ηδονικές υπηρεσίες, όπως φαίνεται ότι συνέβαινε στο πασίγνωστο μικρό θερμοπώλιο της Ασελλίνας στη Via dell Abbondanza (οδός της Αφθονίας) της Πομπηίας. Η Ασελλίνα προφανώς εξυπηρετούσε πλήρως τους πελάτες, διαθέτοντας τα κορίτσια της και για σερβίρισμα φαγητού και για σεξουαλικές υπηρεσίες. Οι εισπράξεις της πρέπει να ήταν πολύ καλές (σε ένα δοχείο στο μαγαζί βρέθηκαν 683 σηστέρτιοι!), και μάλιστα φαίνεται ότι προσέφερε στήριξη σε διάφορους υποψηφίους κατά τη διάρκεια εκλογών, αναγράφοντας τα ονόματά τους στην πρόσοψη του μαγαζιού της.
 |
| Εικόνα 7: Η πρόσοψη του θερμοπωλίου της Ασελλίνας στην Πομπηία |
 |
| Εικόνα 8: Ο πάγκος με τα φαγητά του θερμοπωλίου της Ασελλίνας |
 |
| Εικόνα 9: Χάλκινο δοχείο για βραστό νερό στο θερμοπώλιο της Ασελλίνας |
 |
| Εικόνα 10: Αποθηκευμένοι αμφορείς για κρασί στο θερμοπώλιο της Ασελλίνας στην Πομπηία |
 |
| Εικόνα 11: Αποθηκευμένοι αμφορείς για κρασί στο θερμοπώλιο της Ασελλίνας στην Πομπηία |
Γνωστά είναι επίσης τα θερμοπώλια της Πομπηίας στην ομώνυμη οδό Via dell Thermopolium.
 |
| Εικόνα 12: Via del Thermopolium στην Πομπηία |
 |
| Εικόνα 13: θερμοπώλιο του Vetutius Placidus στην Πομπηία |
 |
| Εικόνα 14: θερμοπώλιο του Vetutius Placidus στην Πομπηία |
 |
| Εικόνα 15: θερμοπώλιο του Vetutius Placidus στην Πομπηία |
Με αφορμή τα θερμοπώλια, μια ιστοριούλα…
Μπουμπούκι ο θερμοπώλης!
- Κάπελα (1), βάλε μου φαϊ και πιοτί γρήγορα. Πήρα δρόμο μακρύ και τώρα θέλω να ξαποστάσω.
- Πούθε έρχεσαι κύρη μου στο Μιντούρνο (2);
- Από την Όστια (3) και πάω για την Καπύη (4).
 |
| Εικόνα 16: Η Via Appia (με το λευκό χρώμα) και το παρακλάδι της που κατασκεύασε ο Τραϊανός (με ροζ χρώμα) |
-Μακρύς ο δρόμος κύρη μου. Και η Via Appia (5) γλιστερή τούτη την εποχή. Ταλαιπωρεί όλους τους ταξιδιώτες, το ξέρω. Έρχονται και άλλοι εδώ στο θερμοπώλιό μου, ξέψυχοι από την κούραση… Σχώρα με για την ερώτηση, αλλά δεν κρατιέμαι: άρχοντας δείχνεις, καλοστεκούμενος και καλοζωισμένος…τι γυρεύεις εσύ στην Καπύη, την πόλη των μονομάχων;
- Πάω για δουλειές. Άστα τα λόγια και φέρε μου να φάω και να πιω. Αν ήθελα κουβέντες και χαδάκια, θα πήγαινα στης Ασελλίνας, που΄μαθα ότι τα προσφέρει όλα και φθηνά. Και ‘τοίμασε άρτο, ελιές, σύκα και κρασί για τους δυο δούλους μου. Φυλάνε τ’ άλογα και την άμαξα στη δυτική πύλη της πόλης, στο υδραγωγείο. Στείλε κάποιον να τους τα πάει όσο να ξεκουραστώ μια στάλα. Αα, και μην ξεχάσω. Πες μου ποιος έχει καλά άλογα σε τούτη την πόλη, να αλλάξω τα δικά μου. Κουράστηκαν πολύ και άλλο δεν τραβάνε πια.
 |
| Εικόνα 17: Θερμοπώλιο στο Ερκολάνο |
- Μετά χαράς κύρη μου. Η παραγγελιά σου έφτασε. Και όσο για τα άλογα, τα καλύτερα είναι του Λέντουλου και μάλιστα είσαι τυχερός. Εδώ είναι τώρα. Κάθεται στο βάθος του μαγαζιού. Θες να σου τον φωνάξω;
- Φέρτον μου μόλις φάω. Άντε, πήγαινε τώρα.
- Τρέχω κύρη μου. Φτερά βάζω στα πόδια…
- Μωρή Σμύρινα δεν ακούς; Άσε τα λερά πινάκια (6) στα τραπέζια και ‘τοίμασε γρήγορα φαϊ του αφέντη, όσο να γιομίσω τον κρατήρα (7) με δροσερό κρασί. Να τον περιποιηθούμε τον άρχοντά μας και ‘ρχεται από μακριά! Άιντε τεμπέλα, σβέλτα και ξημερώσαμε!...
 |
| Εικόνα 18: Ρωμαϊκό ανάγλυφο του 1ου αι. μ.Χ. Γέμισμα οινοχόης από κρασοβάρελο. Εθνικό Μουσείο Ρωμαϊκής Τέχνης, Merida |
 |
| Εικόνα 19: ζωγραφική αναπαράσταση θερμοπωλίου (πολύ ελεύθερη απόδοση!) |
 |
| Εικόνα 20: ζωγραφική απεικόνιση θερμοπωλίου |
- Λέντουλε, τον βλέπεις κείνο τον αφέντη μπροστά στο μαγαζί; Έρχεται από την Όστια και πάει για την Καπύη. Θέλει ξεκούραστα άλογα για την άμαξά του και μάλιστα μου παρήγγειλε φαϊ και για τους δυο του δούλους. Δείχνει να τους φυσάει τους σηστέρτιους (8)! Ώρα φίλε μου να μου ξοφλήσεις τα χρωστούμενα! Θα σου τονε μεθύσω για τα καλά, με το βαρύ τον οίνο, την posca (9), δήθεν για τόνωση…τι σόι κάπελας είμαι!... κι ύστερα συ θα τον πάρεις τάχα μου να του δείξεις τ’ άλογα. Είναι μόνος του και σκοτεινιάζει. Βρες ευκαιρία και πάρτου το πουγκί δίχως να σε καταλάβει. Μισά-μισά και μη κάνεις να με ρίξεις, γιατί θα το μετανιώσεις πικρά.
 |
| Εικόνα 21: Ζωγραφική αναπαράσταση δρόμου της Πομπηίας με θερμοπώλιο |
Είχε ξημερώσει για τα καλά, όταν οι δυο δούλοι κατάφεραν να βρουν τον αφέντη τους, πεσμένο στο πεζοδρόμιο κοντά στο Καπιτώλιο του Μιντούρνο, ημιλιπόθυμο και ζαλισμένο, κατά τι ….ελαφρύτερο…
 |
| Εικόνα 22: Αναπαράσταση θερμοπωλίου στην Conimbriga, Lusitania, Πορτογαλία |
___________________
(1) Κάπελας = ταβερνιάρης < αρχαία ελληνική αρσ. κάπηλος και σπάνια θηλ. καπηλίς: κεἴ τις κάπηλος ἢ καπηλὶς τοῦ χοῶς (Αριστοφάνης, Θεσμοφοριάζουσαι, 347), οινοπώλης, κρασοπώλης. Επίσης, παραγωγός, μικροπωλητής, μικρέμπορος, ψιλικατζής, μεταπράτης, μπακάλης, (μεταφορικά) απατεώνας, αισχροκερδής, απατηλός, κίβδηλος, δόλιος, πανούργος, εκμεταλλευτής.
(2) Μιντούρνο = λατ. Minturnae (ιταλ. Minturno) πόλη της Ιταλίας στην περιοχή της Καμπανίας, 2 χιλ. προς την ενδοχώρα από την Τυρρηνική θάλασσα. Η Via Appia, δηλαδή ένας από τους πιο σημαντικούς ρωμαϊκούς δρόμους, που συνέδεε τη Ρώμη με το Μπρίντεζι, περνούσε από το Μιντούρνο. Ήταν γνωστό ως πόλη των βετεράνων στρατιωτών, οι οποίοι το κατοίκησαν συστηματικά από τον Ιούλιο Καίσαρα και μετά. Ήταν μεγάλη πόλη με υδραγωγείο, θέατρο 4.600 θέσεων, αγορά, ναούς, θέρμες (=λουτρά), καταστήματα, τείχη και πύλες. Αναφέρεται συχνά στις αρχαίες πηγές.
(3) Όστια = Ostia Antica, το μεγάλο λιμάνι της αυτοκρατορικής Ρώμης, που βρισκόταν στις εκβολές του Τίβερη στην Τυρρηνική θάλασσα. Η σημασία της έγκειται στο ρόλο που διαδραμάτισε ως λιμάνι τόσο εμπορικών δραστηριοτήτων, όσο και στρατιωτικών επιχειρήσεων. Στην ακμή της, τον 2ο και 3ο αι. μ.Χ., είχε τουλάχιστον 75.000 κατοίκους. Από αρχαιολογική σκοπιά, τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα και τα κινητά ευρήματα της Όστια έχουν συμβάλει σε πολύ μεγάλο βαθμό στην κατανόηση του τρόπου ζωής των Ρωμαίων από τις απαρχές της Αυτοκρατορίας μέχρι και την Αυτοκρατορική περίοδο. Ανασκαφές μεγάλης κλίμακας ξεκίνησαν στη θέση το 1938 και συνεχίζονται έκτοτε, με αποτέλεσμα να έχουν ερευνηθεί τα δύο τρίτα περίπου της πόλης. Βλέπε και:
(4) Καπύη = πόλη της Ιταλίας στην περιοχή της Καμπανίας. Ήταν γνωστή κυρίως για τις σχολές μονομάχων που φιλοξενούσε, οι περισσότεροι των οποίων ήταν γαλατικής και θρακικής καταγωγής. Από την Καπύη ξεκίνησε την επανάστασή του εναντίον των Ρωμαίων ο Σπάρτακος (Επανάσταση του Σπάρτακου ή Επανάσταση των Μονομάχων, 73-71 π.Χ.). Για άγνωστους λόγους, ο Σπάρτακος, πιθανώς αριστοκρατικής θρακικής καταγωγής, κατέληξε στη σχολή μονομάχων του Γναίου Λέντουλου Βατιάτου (Gnaeus Lentulus Batiatus). Αργότερα, ηγήθηκε ενός «στρατού» δούλων, γυναικόπαιδων, ακόμα και ελεύθερων Ρωμαίων πολιτών κοινωνικά απόκληρων, που ανήκαν κυρίως σε αγροτικούς πληθυσμούς, και απείλησε σοβαρά την αποτελεσματικότητα των ρωμαϊκών λεγεώνων στην προσπάθειά του να αποκτήσει την ελευθερία του.
(5) Via Appia = ήταν μία από τις αρχαιότερες πλακοστρωμένες ρωμαϊκές οδούς. Κατασκευάστηκε το 312 π.Χ. από το Ρωμαίο κήνσορα Άππιο Κλαύδιο Καίκο (Appius Claudius Caecus) από τον οποίο και πήρε το όνομά της. Συνέδεε τη Ρώμη με το Μπρίντεζι της Ν.Α. Ιταλίας. Είχε στρατηγική σημασία, καθώς μέσω αυτής μετακινούνταν τα ρωμαϊκά στρατιωτικά σώματα και οι προμήθειές τους.
Appia longarum... regina viarum (Statius, Silvae, 2.2)
“η Αππία οδός η βασίλισσα των μακριών δρόμων”
"the Appian Way the queen of the long roads"
(6) Πινάκια = πιάτα
(7) Κρατήρας = < κεράννυμι= αναμειγνύω. Ήταν αγγείο για την ανάμειξη κρασιού με νερό.
(8) σηστέρτιος = sestertious = ρωμαϊκή υποδιαίρεση νομίσματος= αξία 4 asses = βάρος 25.30 gm= διάμετρος 25-35 mm.
(9) posca = κρασί δεύτερης κατηγορίας που έπιναν οι στρατιώτες και οι δούλοι, όπως και το lora. Το καλύτερο κρασί, δεκαετούς παλαίωσης, ήταν το falernus, που έπιναν οι αυτοκράτορες και οι πλούσιοι. Βλ. http://www.mixanitouxronou.gr/apo-pies-perioches-tis-elladas-promithevontan-i-romei-ta-korifea-krasia-tis-aftokratorias-to-akrivo-krasi-pou-skotose-ton-ritora-marko-antonio/
Βασιλική Χριστοπούλου, Αρχαιολόγος
Δεν υπάρχουν σχόλια