Από τους ναούς στο μουσείο

Άγνωστα αριστουργήματα, καθώς και τεκμήρια άρρηκτα συνδεδεμένα με το τέμπλο ναών στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και στην Αμερική, συνθέτουν ένα...

Άγνωστα αριστουργήματα, καθώς και τεκμήρια άρρηκτα συνδεδεμένα με το τέμπλο ναών στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και στην Αμερική, συνθέτουν ένα εικαστικό πανόραμα της νεοελληνικής θρησκευτικής ζωγραφικής στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού της Θεσσαλονίκης. Τη μοναδική έκθεση με τίτλο «ΤΕΜΠΛΟΝ - Αγιες Μορφές, αόρατες πύλες πίστης, 20ός και 21ος αιώνας» θα εγκαινιάσει (27/10) ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος.

Χιλιάδες πιστοί προσκυνούν εδώ και πολλά χρόνια τις εικόνες του ξυλόγλυπτου τέμπλου στον Ιερό Ναό Αγίου Διονυσίου Αρεοπαγίτου. 

Ελάχιστοι, ωστόσο, έχουν δει ολόκληρες τις –ασημοφορεμένες από ευσεβείς Aθηναίους – ζωγραφικές μορφές των αγίων διά χειρός Σπύρου Βασιλείου, ενός από τους σπουδαίους καλλιτέχνες που κλήθηκαν να ιστορήσουν τον σχεδιασμένο από τον Ορλάνδο πολιούχο ναό της πρωτεύουσας. Τα σχέδια αυτών των εικόνων θα έχουν την τύχη να δουν πρώτα οι Θεσσαλονικείς στη μοναδική έκθεση «ΤΕΜΠΛΟΝ-Αγιες Μορφές, αόρατες πύλες πίστης 20ός και 21ος αιώνας», που θα εγκαινιάσει (27/10) ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού.

Πολλά αποκαλυπτικά στοιχεία από σπάνια έργα φέρνει η μεγάλη αυτή παραγωγή. Είναι άγνωστο, για παράδειγμα, πότε και γιατί αποκαθηλώθηκαν «λόγω γούστου...» από το βημόθυρο του Ιερού Ναού Αγίου Αλεξάνδρου στο Παλαιό Φάληρο, δύο εικόνες του Κωνσταντίνου Παρθένη, ο Αγγελος και η Παναγία του Ευαγγελισμού εικονογραφημένες τη δεκαετία 1920-1930, οι οποίες θα παρουσιαστούν στην έκθεση.

Άγνωστα είναι και τα 82 από τα 97 αριστουργήματα, καθώς και τεκμήρια, άρρηκτα συνδεδεμένα με το τέμπλο, ναών στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και στην Αμερική που κατάφεραν να συγκεντρώσουν από το δεύτερο τμήμα της συλλογής Βελιμέζη, ιδιωτικές συλλογές, αρχεία, μουσεία, ναούς, μονές οι υπεύθυνοι της συλλογής Βελιμέζη Χρήστος Φ. Μαργαρίτης και Αλέξανδρος Γερ. Μακρής για να παρουσιάσουν ένα εικαστικό πανόραμα της νεοελληνικής θρησκευτικής ζωγραφικής.

Το συγκροτούν βημόθυρα και θύρες παραβημάτων, δεσποτικές εικόνες, σχέδια και ανθίβολα για δεσποτικές και εικόνες επιστυλίου (αποστολικών, δωδεκαόρτου), για επιστέψεις (Εσταυρωμένος και λυπηρά) διά χειρός Στ. Αλμαλιώτη, Κ. Αρτέμη, Σπ. Βασιλείου, Γ. Γλιάτα, Ν. Εγγονόπουλου, Γ. Καρούσου, Φ. Κόντογλου, Ρ. Κοψίδη, Μ. Ματσάκη, Κ. Παρθένη, Δ. Πελεκάση και Π. Ρέγκου.

«Φυσικό σύνορο ανάμεσα στον ανθρώπινο κόσμο (κυρίως ναό) και στον επουράνιο (ιερό βήμα), το τέμπλο συνιστά συμβολικό σημείο συνάντησης του νοητού και αισθητού, του επέκεινα και του εφήμερου», επισημαίνουν οι επιμελητές. Σπουδαίοι ξυλογλύπτες τα σμίλεψαν (εκτίθενται σχέδια, κιονόκρανα και θωράκια των Ν. Ανδραβιδιώδη, Γ. Νομικού και Ε. Στίκα), καταξιωμένοι ζωγράφοι τα εικονογράφησαν.

Η έκθεση προσεγγίζει όλες τις παραμέτρους του τέμπλου ως σύνθετης λατρευτικής, καλλιτεχνικής και πολιτισμικής αναπαράστασης, τους συμβολισμούς, την εικαστική έκφραση κάθε δημιουργού, την εξέλιξη της εικονογραφίας: Από τη σχολή Ναζαρινών με κύριο εκπρόσωπο της τον Κωνσταντίνο Αρτέμη και τον Φώτη Κόντογλου έως τα έργα των σύγχρονων δημιουργών Μ. Καμπάνη, Γ. Κόρδη, Κ. Παπατριανταφυλλόπουλου, Π. Σάμιου, Σ. Σκλήρη και Στ. Φαϊτάκη. Φρέσκο, αποκλειστικά για την έκθεση είναι και το έργο του Στέλιου Φαϊτάκη «Ζήτημα χρόνου» – μια σύγχρονη σύνθεση σε βημόθυρο.

Πολυτελής έκδοση (επιμέλειας Χρήστου Θ. Μαργαρίτη) με τριάντα επιστημονικά κείμενα συνοδεύει την έκθεση - συνδιοργάνωση των ΜΒΠΘ, Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη και MVN Consultants.

Πηγή: Γ. Μυρτσιώτη, Καθημερινή