Η πλάκα είχε 13 στίχους της ραψωδίας ξ Το ανέλπιστο εύρημα στην Ολυμπία, με την εγχάρακτη γραφή από 13 στίχους της ραψωδίας ξ της Οδύ...
 |
| Η πλάκα είχε 13 στίχους της ραψωδίας ξ |
Το ανέλπιστο εύρημα στην Ολυμπία, με την εγχάρακτη γραφή από 13 στίχους της ραψωδίας ξ της Οδύσσειας έδωσε χαρά και υπερηφάνεια στους αρχαιολόγους.
Στη δυτική Πελοπόννησο και συγκεκριμένα στην πανέμορφη κοιλάδα του ποταμού Αλφειού, μεγαλούργησε το πιο δοξασμένο ιερό της αρχαίας Ελλάδας, το οποίο ήταν αφιερωμένο στον πατέρα των θεών, τον Δία. Τόπος διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων, η Ολυμπία, καθιερώθηκε στο πανελλήνιο ως το σημαντικότερο θρησκευτικό και αθλητικό κέντρο.
Η λειτουργία του ιερού χώρου εξακολούθησε να υφίσταται κανονικά τα πρώτα χριστιανικά χρόνια, δηλαδή την περίοδο του Μεγάλου Κωνσταντίνου.
Το 393 μ.Χ. πραγματοποιήθηκαν οι τελευταίοι Ολυμπιακοί Αγώνες και λίγο αργότερα επί αυτοκρατορίας του Βυζαντίου, ο Θεοδόσιος Α' με διάταγμά του απαγόρευσε οριστικά την τέλεσή τους γιατί χαρακτηρίζονταν παγανιστικοί, ενώ στη συνέχεια επί Θεοδοσίου Β', επήλθε η οριστική καταστροφή του ιερού (426 μ.Χ.).
Σε αυτό τον ιστορικό τόπο και σε θέση παρακείμενη του ιερού της Ολυμπίας, με κατάλοιπα της ρωμαϊκής εποχής, ανακαλύφθηκε πήλινη πλάκα με εγχάρακτη επιγραφή.
Όπως ανακοινώθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού, ύστερα από την πρόσφατη ολοκλήρωση της συντήρησής της στο εργαστήριο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηλείας, διαπιστώθηκε ότι διασώζει 13 στίχους από την ραψωδία ξ της Οδύσσειας η οποία περιλαμβάνει την ομιλία του Οδυσσέα στον Εύμαιο. Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα χρονολογείται από τη ρωμαϊκή εποχή και πιθανώς πριν από τον 3ο αι. μ.Χ.
 |
| Ο Οδυσσέας με το τόξο του σκοτώνει τους μνηστήρες. Απεικόνιση σε αγγείο του 450 περ. π.Χ. |
Αξίζει να θυμίσουμε ότι ο Εύμαιος ήταν ένα αρκετά σημαντικό πρόσωπο της Οδύσσειας του Ομήρου. Πρόκειται για τον πιστό χοιροβοσκό του Οδυσσέα, ο οποίος προσπαθούσε να διατηρήσει την περιουσία του Οδυσσέα κατά τη διάρκεια της εικοσάχρονης απουσίας του. Επίσης, είναι το μοναδικό πρόσωπο στο έπος του Ομήρου στο οποίο ο ποιητής απευθύνεται στο δεύτερο πρόσωπο: «δι Ευμαίη» = «εσύ, Εύμαιε».
Στη ραψωδία ξ παρακολουθούμε τον Οδυσσέα μετά την επιστροφή του στην Ιθάκη να φτάνει στην καλύβα του Εύμαιου. Εκεί ο χοιροβοσκός και πιστός υπηρέτης Εύμαιος, φιλόξενος, καλοδέχεται τον αφέντη του, του δείχνει την αφοσίωσή του και φυσικά του ανακοινώνει όλες τις πληροφορίες για την κτηνοτροφική περιουσία του, τους μνηστήρες για τους οποίους αγανακτεί -αφού τρωγοπίνουν κάθε μέρα στο παλάτι- καθώς και τη συζυγική πίστη της Πηνελόπης η οποία επιδείκνυε το ενδιαφέρον της ζητώντας πληροφορίες από ξένους περαστικούς για τον άντρα της.
Το Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων επικοινώνησε με τη γενική γραμματέα του υπουργείου Πολιτισμού Μαρία Βλαζάκη και η LiFO με την προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηλείας Ερωφίλη Κόλια υπό τη διεύθυνση της οποίας διεξήχθη το ερευνητικό πρόγραμμα «Ο πολυδιάστατος χώρος της Ολυμπίας» σε συνεργασία με το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο και τρία γερμανικά Πανεπιστήμια.
Ακολουθούν οι δηλώσεις τους στο ΑΠΕ/ΜΠΕ και LiFO.
Ερωφίλη Κόλια, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηλείας
ΑΠΕ/ΜΠΕ:
«Πρόκειται για ένα αναπάντεχο εύρημα δεν περιμέναμε σε επιφανειακή έρευνα να βρούμε επιγραφή. Στην αρχή όταν πρωτοαντικρύσαμε την πλάκα ήταν καλυμμένη από άλατα και επικαθίσεις από την έκθεση στις καιρικές συνθήκες, από τη βλάστηση κ.ά. Δεν αντιληφθήκαμε εξ αρχής γιατί ακριβώς επρόκειτο. Και, βεβαίως, όταν καταλάβαμε ότι είναι επιγραφή δεν περιμέναμε ότι είναι απόσπασμα από την Οδύσσεια. Καθαρίστηκε στα εργαστήρια συντήρησης, η επιγραφή είναι σε καλή κατάσταση, μπορούμε να πούμε ότι έχει χαραχτεί, ενώ ήταν ακόμα νωπός ο πηλός. Δεν είμαι σε θέση ακόμα να σας δώσω ερμηνεία γιατί είναι «περίεργο» το εύρημα και μοναδικό. Το πρόγραμμα τελείωσε, συνεχίζουμε με τη μελέτη και τη δημοσίευση των ευρημάτων. Το αποτέλεσμα ότι ταυτίστηκε, πρόσφατα, με τμήμα της ραψωδίας ξ της Οδύσσειας, και μια πρώτη χρονολόγηση πιθανολογείται τον 2ο αιώνα μ. Χ. είναι πολύ σημαντικό, αλλά, ίσως, με την επικείμενη συστηματική έρευνα περιμένουμε να φανεί αν πρόκειται για το παλαιότερο γνωστό απόσπασμα ομηρικών επών. Δεν είμαι σε θέση ακόμα να σας δώσω ερμηνεία γιατί είναι «περίεργο» το εύρημα και μοναδικό. Θέλω να τονίσω ότι με το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο και τους συναδέλφους από τα τρία γερμανικά Πανεπιστήμια έχουμε μια άριστη συνεργασία στην Ολυμπία στο πλαίσιο αυτής της έρευνας και γενικότερα».
LiFO:
«Αναμφισβήτητα, πρόκειται για ένα αναπάντεχο εύρημα το οποίο έχει ιδιαίτερη σημασία ότι ανακαλύφθηκε επιφανειακά. Στην αρχή όταν πρωτοαντικρίσαμε την πλάκα ήταν καλυμμένη από άλατα και επικαθίσεις που προέρχονταν είτε από τις καιρικές συνθήκες είτε από τη βλάστηση. Σήμερα, διαβάζεται ακριβώς το απόσπασμα της ραψωδίας με κάποιες μόνο μικρές διαφοροποιήσεις οι οποίες όμως δεν είναι ακόμη ανακοινώσιμες αφού η έρευνα δεν έχει πλήρως ολοκληρωθεί», λέει στη LiFO η Ερωφίλη Κόλλια, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηλείας. Η πήλινη πλάκα βρέθηκε σε έναν λιθοσωρό κοντά στο ιερό της Ολυμπίας, σε σημείο που υπήρχαν πολλά ρωμαϊκά κατάλοιπα, το φθινόπωρο του 2017.
«Όλη αυτή η ερευνητική εργασία δεν αφορά μόνο τη συγκεκριμένη μεμονωμένη ανακάλυψη της επιγραφής αλλά πραγματοποιείται εδώ και τρία χρόνια σε συνεργασία με τους καθηγητές Franziska Lang, Birgitta Eder, Andreas Vött και Hans-Joachim Gehrke του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου και των Πανεπιστημίων Darmstadt, Tübingen και Frankfurt am Mainz. Μάλιστα, η πήλινη πλάκα βρέθηκε σε ένα λιθοσωρό κοντά στο ιερό της Ολυμπίας, σε σημείο που υπήρχαν πολλά ρωμαϊκά κατάλοιπα, προς το τέλος του προγράμματος, το φθινόπωρο του 2017. Αναλογιστείτε ότι πέρασαν αρκετοί μήνες ώσπου να ολοκληρωθεί ο καθαρισμός και να καταφέρουμε να διακρίνουμε τους στίχους», αναφέρει η κ. Κόλλια.
Το συγκεκριμένο ερευνητικό πρόγραμμα περιλαμβάνει την διερεύνηση όλης της ευρύτερης περιοχής που περιβάλλει το ιερό της αρχαίας Ολυμπίας. Όπως υποστηρίζει η κ. Κόλλια «τα πρώτα χρόνια η έρευνα είχε επικεντρωθεί στις περιοχές του Επιταλίου και της Σαλμώνης και το 2017 στράφηκε στον χώρο της Ολυμπίας, όπου και ανακαλύφθηκε το εύρημα».
Υπήρχαν όμως κάποιες ενδείξεις γιατί μπορεί να βρέθηκε σε εκείνο το σημείο; «Ενδείξεις δεν είχαμε, παρά μόνο τα ρωμαϊκά κατάλοιπα που ήδη ξέραμε ότι υφίστανται στον χώρο», σημειώνει η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηλείας και συμπληρώνει «ήταν κάτι που δεν φανταζόμασταν ότι θα ανακαλυφθεί εκεί και μάλιστα επιφανειακά». Όσον αφορά την αιτία που μπορεί να εντοπίστηκε σ' αυτό το σημείο η κ. Κόλλια προβαίνει σε μια υπόθεση εργασίας έχοντας σοβαρές ενδείξεις που μπορεί να την επιβεβαιώσουν: «Πιθανολογούμε ότι το αντικείμενο αυτό ίσως να είχε μια δεύτερη χρήση κάποια στιγμή και να πετάχτηκε στο λιθοσωρό. Δηλαδή, υποθέτουμε ότι μπορεί να είχε χρησιμοποιηθεί ως οικοδομικό υλικό αλλά και πάλι γι' όλα αυτά διατηρούμε επιφυλάξεις».
Η ανακάλυψη του συγκεκριμένου ευρήματος ήταν ανέλπιστο γεγονός και προφανώς η ομάδα συνειδητοποίησε ότι πρόκειται γι' ένα ιστορικό στοιχείο που γρήγορα τους εντυπωσίασε. Η διαδικασία που ακολουθήθηκε ήταν να μεταφερθεί στο εργαστήριο της Εφορείας Αρχαιοτήτων αφού ήταν ακόμη νωπός ο πηλός και να συντελεστεί ο καθαρισμός προκειμένου να διακρίνουν τι γράφονταν πάνω σε αυτή.
«Η χρονολόγησή του υπολογίζεται στον 2ο αιώνα μ. Χ. και σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μας πιστεύουμε ότι είναι το παλαιότερο εύρημα που διασώζει το συγκεκριμένο απόσπασμα της ραψωδίας ξ. Κι αυτό γιατί απ' ό,τι γνωρίζουμε έχουν ανακαλυφθεί αποσπάσματα σε παπύρους αλλά ποτέ άλλοτε σε επιγραφή. Ας μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για πρώτες εκτιμήσεις και θα ακολουθήσουν στη συνέχεια μεταγενέστερες δημοσιεύσεις με περισσότερες πληροφορίες» τονίζει η κ. Κόλλια.
Τι προβλέπεται από δω και πέρα; «Θα προχωρήσουμε στη δημοσίευση της συνολικής επιφανειακής - γεωαρχαιολογικής έρευνας που διεξάγεται στο πλαίσιο του τριετούς ερευνητικού προγράμματος "Ο πολυδιάστατος χώρος της Ολυμπίας" κι επίσης αναμένουμε αργότερα να βρει τον δρόμο του προς το Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας ώστε να μπορέσει να εκτεθεί στο κοινό», καταλήγει.
«Πρόκειται για ένα αναπάντεχο εύρημα δεν περιμέναμε σε επιφανειακή έρευνα να βρούμε επιγραφή. Στην αρχή όταν πρωτοαντικρύσαμε την πλάκα ήταν καλυμμένη από άλατα και επικαθίσεις από την έκθεση στις καιρικές συνθήκες, από τη βλάστηση κ.ά. Δεν αντιληφθήκαμε εξ αρχής γιατί ακριβώς επρόκειτο. Και, βεβαίως, όταν καταλάβαμε ότι είναι επιγραφή δεν περιμέναμε ότι είναι απόσπασμα από την Οδύσσεια. Καθαρίστηκε στα εργαστήρια συντήρησης, η επιγραφή είναι σε καλή κατάσταση, μπορούμε να πούμε ότι έχει χαραχτεί, ενώ ήταν ακόμα νωπός ο πηλός. Δεν είμαι σε θέση ακόμα να σας δώσω ερμηνεία γιατί είναι «περίεργο» το εύρημα και μοναδικό. Το πρόγραμμα τελείωσε, συνεχίζουμε με τη μελέτη και τη δημοσίευση των ευρημάτων. Το αποτέλεσμα ότι ταυτίστηκε, πρόσφατα, με τμήμα της ραψωδίας ξ της Οδύσσειας, και μια πρώτη χρονολόγηση πιθανολογείται τον 2ο αιώνα μ. Χ. είναι πολύ σημαντικό, αλλά, ίσως, με την επικείμενη συστηματική έρευνα περιμένουμε να φανεί αν πρόκειται για το παλαιότερο γνωστό απόσπασμα ομηρικών επών. Δεν είμαι σε θέση ακόμα να σας δώσω ερμηνεία γιατί είναι «περίεργο» το εύρημα και μοναδικό. Θέλω να τονίσω ότι με το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο και τους συναδέλφους από τα τρία γερμανικά Πανεπιστήμια έχουμε μια άριστη συνεργασία στην Ολυμπία στο πλαίσιο αυτής της έρευνας και γενικότερα».
LiFO:
«Αναμφισβήτητα, πρόκειται για ένα αναπάντεχο εύρημα το οποίο έχει ιδιαίτερη σημασία ότι ανακαλύφθηκε επιφανειακά. Στην αρχή όταν πρωτοαντικρίσαμε την πλάκα ήταν καλυμμένη από άλατα και επικαθίσεις που προέρχονταν είτε από τις καιρικές συνθήκες είτε από τη βλάστηση. Σήμερα, διαβάζεται ακριβώς το απόσπασμα της ραψωδίας με κάποιες μόνο μικρές διαφοροποιήσεις οι οποίες όμως δεν είναι ακόμη ανακοινώσιμες αφού η έρευνα δεν έχει πλήρως ολοκληρωθεί», λέει στη LiFO η Ερωφίλη Κόλλια, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηλείας. Η πήλινη πλάκα βρέθηκε σε έναν λιθοσωρό κοντά στο ιερό της Ολυμπίας, σε σημείο που υπήρχαν πολλά ρωμαϊκά κατάλοιπα, το φθινόπωρο του 2017.
 |
| Η πήλινη πλάκα βρέθηκε σε έναν λιθοσωρό κοντά στο ιερό της Ολυμπίας, σε σημείο που υπήρχαν πολλά ρωμαϊκά κατάλοιπα, το φθινόπωρο του 2017. |
Το συγκεκριμένο ερευνητικό πρόγραμμα περιλαμβάνει την διερεύνηση όλης της ευρύτερης περιοχής που περιβάλλει το ιερό της αρχαίας Ολυμπίας. Όπως υποστηρίζει η κ. Κόλλια «τα πρώτα χρόνια η έρευνα είχε επικεντρωθεί στις περιοχές του Επιταλίου και της Σαλμώνης και το 2017 στράφηκε στον χώρο της Ολυμπίας, όπου και ανακαλύφθηκε το εύρημα».
Υπήρχαν όμως κάποιες ενδείξεις γιατί μπορεί να βρέθηκε σε εκείνο το σημείο; «Ενδείξεις δεν είχαμε, παρά μόνο τα ρωμαϊκά κατάλοιπα που ήδη ξέραμε ότι υφίστανται στον χώρο», σημειώνει η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηλείας και συμπληρώνει «ήταν κάτι που δεν φανταζόμασταν ότι θα ανακαλυφθεί εκεί και μάλιστα επιφανειακά». Όσον αφορά την αιτία που μπορεί να εντοπίστηκε σ' αυτό το σημείο η κ. Κόλλια προβαίνει σε μια υπόθεση εργασίας έχοντας σοβαρές ενδείξεις που μπορεί να την επιβεβαιώσουν: «Πιθανολογούμε ότι το αντικείμενο αυτό ίσως να είχε μια δεύτερη χρήση κάποια στιγμή και να πετάχτηκε στο λιθοσωρό. Δηλαδή, υποθέτουμε ότι μπορεί να είχε χρησιμοποιηθεί ως οικοδομικό υλικό αλλά και πάλι γι' όλα αυτά διατηρούμε επιφυλάξεις».
Η ανακάλυψη του συγκεκριμένου ευρήματος ήταν ανέλπιστο γεγονός και προφανώς η ομάδα συνειδητοποίησε ότι πρόκειται γι' ένα ιστορικό στοιχείο που γρήγορα τους εντυπωσίασε. Η διαδικασία που ακολουθήθηκε ήταν να μεταφερθεί στο εργαστήριο της Εφορείας Αρχαιοτήτων αφού ήταν ακόμη νωπός ο πηλός και να συντελεστεί ο καθαρισμός προκειμένου να διακρίνουν τι γράφονταν πάνω σε αυτή.
«Η χρονολόγησή του υπολογίζεται στον 2ο αιώνα μ. Χ. και σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μας πιστεύουμε ότι είναι το παλαιότερο εύρημα που διασώζει το συγκεκριμένο απόσπασμα της ραψωδίας ξ. Κι αυτό γιατί απ' ό,τι γνωρίζουμε έχουν ανακαλυφθεί αποσπάσματα σε παπύρους αλλά ποτέ άλλοτε σε επιγραφή. Ας μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για πρώτες εκτιμήσεις και θα ακολουθήσουν στη συνέχεια μεταγενέστερες δημοσιεύσεις με περισσότερες πληροφορίες» τονίζει η κ. Κόλλια.
Τι προβλέπεται από δω και πέρα; «Θα προχωρήσουμε στη δημοσίευση της συνολικής επιφανειακής - γεωαρχαιολογικής έρευνας που διεξάγεται στο πλαίσιο του τριετούς ερευνητικού προγράμματος "Ο πολυδιάστατος χώρος της Ολυμπίας" κι επίσης αναμένουμε αργότερα να βρει τον δρόμο του προς το Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας ώστε να μπορέσει να εκτεθεί στο κοινό», καταλήγει.
Μαρία Βλαζάκη, γενική γραμματέας υπουργείου Πολιτισμού
«Το εύρημα είναι πολύ σημαντικό και μας κάνει περήφανους για άλλη μια φορά, για το τι κρύβει η ελληνική γη κι ειδικά αυτή η γη της Ολυμπίας κι ό,τι ακόμα είναι νάρθει στο φως στο μέλλον. Αλλά πάντα με προσοχή. Την πήλινη πλάκα της Ολυμπίας την είχαν εντοπίσει από πέρυσι οι αρχαιολόγοι και τώρα που προχώρησαν τη μελέτη, ενημέρωσαν σε πρώτη φάση το κοινό. Περιμένουμε το επιστημονικό υλικό για δημοσίευση.
Δεν έχουν ολοκληρωθεί όλες οι μελέτες για να βεβαιώσουμε τη χρονολόγηση της η οποία αν είναι πριν τον 3ο μ.Χ.- τον 2ο μ.Χ όπως λένε οι μελετητές της, τότε θα είναι το παλιότερο στοιχείο που έχουμε με τη χάραξη της Οδύσσειας. Η πιο παλιά μαρτυρία, απ’ όσο γνωρίζω είναι σε πάπυρο του 3ου μ. Χ. αιώνα.
Είναι βέβαιο πως με υπομονή, επιμονή, χωρίς βιασύνες και με μια άριστη συνεργασία, όπως σ΄αυτή την περίπτωση του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου, των τριών γερμανικών πανεπιστημίων υπό την διεύθυνση της προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηλείας Ερωφίλης Κόλια, η έρευνα φέρνει τα καλύτερα αποτελέσματα».
Δεν υπάρχουν σχόλια