Τα γαϊδουράκια και η αρχαία καταγωγή τους

Στον αναπτυσσόμενο κόσμο ο γάιδαρος παραμένει ένας απαραίτητος βοηθός για αγροτικές εργασίες. Συνδυάζοντας πληροφορίες από τα πεδία της Γενε...

Στον αναπτυσσόμενο κόσμο ο γάιδαρος παραμένει ένας απαραίτητος βοηθός για αγροτικές εργασίες.

Συνδυάζοντας πληροφορίες από τα πεδία της Γενετικής και της Αρχαιολογίας, μια νέα μελέτη αποκάλυψε το γενεαλογικό δένδρο του ζώου που εδώ και χιλιάδες χρόνια κουβαλάει υπομονετικά τα βάρη της ανθρωπότητας.

Εδώ και χιλιάδες χρόνια ο ταπεινός γάιδαρος προχωράει βαρυφορτωμένος, κουβαλώντας στην πλάτη του τον ανθρώπινο πολιτισμό. Χρησιμοποιήθηκε ως μεταφορικό μέσο βοηθώντας να χτιστούν εμπορικοί δρόμοι και αυτοκρατορίες. Και στον αναπτυσσόμενο κόσμο παραμένει ένας απαραίτητος βοηθός για αγροτικές εργασίες. Παρ’ όλα αυτά, καθυστέρησε πολύ η σοβαρή έρευνα για τη δική του ιστορία. 

Η πρώτη μελέτη για την αποκάλυψη της εξελικτικής προέλευσης του γαϊδάρου έχει αναλύσει τη δομή των γονιδίων εκατοντάδων σύγχρονων και αρχαίων ζώων· και δείχνει ότι το είδος εξημερώθηκε μόνο μία φορά, περίπου το 5.000 π.Χ., γράφει στη βρετανική εφημερίδα The Times ο Ρις Μπλέικλι. 

Οι βοσκοί στην Αφρική εξημέρωσαν άγριους αφρικανικούς γαϊδάρους. Την ίδια περίοδο, η περιοχή της Σαχάρας έγινε η έρημος που γνωρίζουμε σήμερα. Ο επικεφαλής της έρευνας, η οποία συνδυάζει τη Γενετική με την Αρχαιολογία, ο καθηγητής Λουντοβίτς Ορλάντο από το Κέντρο Ανθρωποβιολογίας και Γονιδιωματικής της Τουλούζης, πιστεύει ότι τα δύο γεγονότα συνδέονται. Η ανάγκη για «μεταφορά σε αυτές τις ολοένα και πιο δύσκολες συνθήκες, πιθανότατα πυροδότησε τη διαδικασία της εξημέρωσης» λέει στους New York Times.

Η Λευκή είναι μια γαϊδουρίτσα που ζει ευτυχισμένη σε ένα κτήμα στην Εύβοια [Credits: Facebook / Arotria: The Animals]

Περίπου 2.500 χρόνια αργότερα, τα γαϊδούρια έφυγαν από την Αφρική και έφτασαν στην Ευρώπη και την Ασία. Οι ερευνητές έχουν εν τω μεταξύ εντοπίσει τρεις πιθανές περιοχές όπου τα ζώα εξημερώθηκαν για πρώτη φορά: την Εγγύς Ανατολή, τη Βορειοανατολική Αφρική και την Αραβική Χερσόνησο. 

Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science, παρουσιάζει με σαφήνεια την προέλευση του ζώου, το οποίο αποτελεί μέρος της κουλτούρας πολλών λαών σε όλον τον κόσμο, συχνά ως ταπεινός παρατηρητής. Τόσο ο προφήτης Μωάμεθ όσο και ο Ιησούς φέρονται να  ταξίδευαν «επί πόλου όνου», όπως ακούμε οι χριστιανοί στη θεία λειτουργία της Κυριακής των Βαΐων. Στην ελληνική μυθολογία, γαϊδούρια μετέφεραν τον Ηφαιστο, τον θεό της φωτιάς, στον Ολυμπο. Στην αρχαία Αίγυπτο ο γάιδαρος ήταν σύμβολο του θεού του Ηλιου, Ρα. 

Χιλιάδες χρόνια αργότερα ήρθαν ο Γκαρής (Eeyore), το γαϊδουράκι της σειράς «Γουίνι το Αρκουδάκι» («Winnie the Pooh») του Α.Α. Μιλν, και ο Βενιαμίν, το παλαιότερο από όλα τα πλάσματα στη «Φάρμα των Ζώων» του Τζορτζ Οργουελ. 

Η μελέτη εντόπισε αυτό που φαίνεται πως ήταν κέντρο αναπαραγωγής για γαϊδούρια-«γίγαντες» (διασταυρώσεις όνων αφρικανικής και ευρωπαϊκής καταγωγής) σε μια αρχαία ρωμαϊκή βίλα κοντά στο χωριό Μπουανβίλ-ον-Βουάβρ, στη βορειοανατολική Γαλλία. Αυτά τα ζώα, περίπου 25 εκατοστά πιο ψηλά από έναν κοινό γάιδαρο, μπορεί να ήταν διασταύρωση γαϊδουριών με άλογα, ώστε να παράγουν ιδιαίτερα σκληροτράχηλα μουλάρια, τα οποία χρησιμοποιούνταν από τον ρωμαϊκό στρατό, γράφει ο Ρις Μπλέικλι στους Times.

Η Λευκή με τις φίλες της, Γούπι (αριστερά) και Μπέεεβερλι (πίσω της).

«Παρά τη σημασία τους για τις αρχαίες ποιμενικές κοινωνίες, λίγα είναι γνωστά για το βάθος της ιστορίας των γαϊδάρων και τον αντίκτυπο της ανθρώπινης διαχείρισης στο γονιδίωμά τους» αναφέρουν στη δημοσίευσή τους οι ερευνητές. «Αυτό πιθανότατα οφείλεται στην υποτιμημένη κατάστασή τους και στην απώλεια της χρησιμότητάς τους στις σύγχρονες βιομηχανικές κοινωνίες. Τα γαϊδούρια είναι, ωστόσο, εξαιρετικά ζώα εργασίας και παραμένουν απαραίτητα, ειδικά σε μέρη με ημίξηρο κλίμα». 

Η κατανόηση της προέλευσής τους «δεν είναι απλώς το κλειδί για την αξιολόγηση της συμβολής τους στην ανθρώπινη Ιστορία» υποστηρίζουν οι ερευνητές· θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει στην εκτροφή ακόμα πιο σκληρών γαϊδάρων στο μέλλον. Και προτείνουν να γίνουν περισσότερες έρευνες για «να αποκαλυφθεί η γενετική βάση των γαϊδάρων που έχουν προσαρμοστεί στην έρημο, η οποία θα μπορούσε να αποδειχθεί ανεκτίμητη για τη μελλοντική αναπαραγωγή γαϊδάρων, ενόψει της υπερθέρμανσης του πλανήτη». 

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Πηγή: Protagon