Μοναδική βυζαντινή επιγραφή ψαλμών στην Κοινή Ελληνική ανακαλύφθηκε στην έρημο της Ιουδαίας

Επιγραφή στα Κοινά Ελληνικά από το Βιβλίο των Ψαλμών, που βρέθηκε στο οχυρό της Υρκανίας στην έρημο της Ιουδαίας. [Credit: Times of Israel] ...

Επιγραφή στα Κοινά Ελληνικά από το Βιβλίο των Ψαλμών, που βρέθηκε στο οχυρό της Υρκανίας στην έρημο της Ιουδαίας. [Credit: Times of Israel]

Η πρώτη οργανωμένη ανασκαφή στα ερείπια του οχυρού της Υρκανίας ρίχνει φως στη ζωή μιας μικρής βυζαντινής μοναστικής κοινότητας του 5ου αιώνα.

Μια σπάνια επιγραφή που παραφράζει εδάφιο του Ψαλμού 86 στην Ελληνιστική Κοινή, δηλαδή στα ελληνικά της Καινής Διαθήκης, αποκαλύφθηκε από μια ομάδα αρχαιολόγων του Εβραϊκού Πανεπιστημίου που εργάζεται στο οχυρό της Υρκανίας, ένα οικοδόμημα της εποχής του Δεύτερου Ναού (σ.σ στην εβραϊκή ιστορία διήρκεσε μεταξύ 516 π.Χ. και 70 μ.Χ.), που βρίσκεται στην κορυφή ενός λόφου ύψους 200 μετρών στην έρημο της Ιουδαίας, περίπου 17 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Ιερουσαλήμ.

Η Υρκανία ήταν ένα αρχαίο φρούριο που χτίστηκε από τον ηγεμόνα της Ασμοναϊκής δυναστείας Ιωάννη Υρκανό ή τον γιο του Αλέξανδρο Ιανναίο τον 2ο ή τον 1ο αιώνα π.Χ. Αργότερα ανοικοδομήθηκε και διευρύνθηκε από τον Ηρώδη τον Μέγα.

Επιγραφή στα Κοινά Ελληνικά από το Βιβλίο των Ψαλμών, που βρέθηκε στο οχυρό της Υρκανίας στην έρημο της Ιουδαίας. [Credit: Times of Israel]

Η επιγραφή είναι ζωγραφισμένη με κόκκινο χρώμα και εντοπίστηκε κάτω από έναν σταυρό, στην πλευρά μιας μεγάλης πέτρας του κτιρίου.

Το εδάφιο στην Κοινή Ελληνική έχει ως εξής: 

«Κλῖνον, Κύριε, τὸ ὠτίον σου· ἐπάκουσόν μου,διότι πτωχὸς καὶ πένης εἶμαι ἐγὼ. Φύλαξον τὴν ψυχήν μου, διότι εἶμαι ὅσιος·σύ, Θεὲ μου, σῶσον τὸν δοῦλόν σου τὸν ἐλπίζοντα ἐπὶ σέ», 

(σ.σ Στρέψε, Κύριε, το αυτί σου· εισάκουσέ με, επειδή εγώ είμαι φτωχός και πένητας. Φύλαξε την ψυχή μου, επειδή είμαι όσιος· εσύ, Θεέ μου, σώσε τον δούλο σου, που ελπίζει σε σένα). 

Η επιγραφή αναφέρει: «Φύλαξε με Ιησού Χριστέ επειδή είμαι φτωχός και πένητας».

Στον πρωτότυπο εβραϊκό ψαλμό, που είναι γνωστός ως «Προσευχή του Δαβίδ», το πρώτο τμήμα έχει ως εξής: «Άκουσε με, Κύριε, και απάντησέ μου».

Η αρχαιολογική ομάδα στον ανασκαφικό χώρο της Υρκανίας.
[Credit: Dr. Oren Gutfeld and Michal Haber]

Μια κοινότητα βυζαντινών χριστιανών μοναχών που ιδρύθηκε τον 5ο αιώνα μ.Χ. είναι πιθανότατα υπεύθυνη για την προσαρμοσμένη επιγραφή του Ψαλμού 86. Ο Δρ. Αβνέρ Εκερ του Πανεπιστημίου Μπαρ-Ιλάν, ο οποίος βοήθησε στην αποκρυπτογράφηση της επιγραφής, σημείωσε ότι η γραφή περιέχει μικρά γραμματικά λάθη, υποδεικνύοντας ότι «δεν ήταν η μητρική γλώσσα του ιερέα τα ελληνικά, πιθανότατα ήταν κάποιος Παλαιστίνιος από την περιοχή που μεγάλωσε μιλώντας μια σημιτική γλώσσα».

Εκτός από την παραφθορά του ψαλμού, σε κοντινή απόσταση βρέθηκε μια παρόμοια επιγραφή, η οποία δεν έχει ακόμα αναλυθεί. Πρόκειται πιθανώς για τις μοναδικές επιγραφές Ψαλμών στην Κοινή Ελληνική που έχουν βρεθεί ποτέ χαραγμένες σε πέτρα, σε αντίθεση με περγαμηνή ή άλλα υλικά.

Μετά το θάνατο του Ηρώδη Α′ το 4 μ.Χ., η Υρκανία εγκαταλείφθηκε, μέχρι που ιδρύθηκε εκεί ένα μικρό βυζαντινό μοναστήρι στα τέλη του 5ου αιώνα μ.Χ. (492 μ.χ.) από τον μοναχό Άγιο Σάββα, έκφραση του μοναστικού κινήματος που διαμορφώθηκε στην έρημο της Ιουδαίας με την άνοδο της βυζαντινής περιόδου.

Μικρό δαχτυλίδι από χρυσό και τιρκουάζ, με την αραβική επιγραφή «Mashallah» (το θέλει ο Θεός), που βρέθηκε στο οχυρό της Υρκανίας στην έρημο της Ιουδαίας κατά τις ανασκαφές του 2023. [Credit: Times of Israel]

Αυτό το μοναστήρι, που ονομάστηκε Καστέλλιον ή ”Μικρό Κάστρο” στα ελληνικά, επέζησε από τη μεταγενέστερη ισλαμική κατάκτηση της περιοχής γύρω στο 635 π.Χ. και συνέχισε μέχρι τις αρχές του 9ου αιώνα.

Έκτοτε η περιοχή εγκαταλήφθηκε και βρίσκεται σε μεγάλο βαθμό σε ερείπια, με τα ετοιμόρροπα μοναστηριακά κτίρια να βρίσκονται πάνω από τις αρχαίες Ηρωδιανές και Ασμοναϊκές κατασκευές. Η τοποθεσία είναι επίσης γνωστή με το αραβικό της όνομα, Khirbet el-Mird (”Ερείπια του Φρουρίου”). Στη δεκαετία του 1930 έγιναν προσπάθειες να αναβιώσει το μοναστήρι, αλλά αυτό δεν κατέστη εφικτό λόγω παρενοχλήσεων από ντόπιους βεδουίνους.

Κατά την ανασκαφή βρέθηκε επίσης ένα μικρό χρυσό δαχτυλίδι, διαμέτρου περίπου 1 εκατοστού, που φέρει μια τιρκουάζ πέτρα με την αραβική επιγραφή “Mashallah” (σ.σ ”مَا شَاءَ ٱللَّٰهُ”, ”ο Θεός το θέλησε”). Με βάση τη γραφή, το δαχτυλίδι χρονολογείται στο χαλιφάτο των Ομεϋαδών (7ος έως 8ος αιώνας μ.Χ.), μετά την ισλαμική κατάκτηση της περιοχής, και ενδέχεται να χρησιμοποιήθηκε ως σφραγίδα.

Μία από τις σήραγγες της Ηρωδιανής εποχής που βρέθηκαν στην τοποθεσία της Υρκανίας. [Credit: Dr. Oren Gutfeld]

Ο χώρος περιέχει επίσης ηρωδιακούς και βυζαντινούς τάφους, αλλά αυτοί «λεηλατήθηκαν συστηματικά πριν από πολύ καιρό», εξήγησε ο Δρ. Ορέν Γκάτφελντ. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος του φρουρίου, σε μεγάλο βαθμό ερειπωμένο, παραμένει αρκετά ανέγγιχτο. Το απρόσιτο και το ζοφερό κλίμα της Υρκανίας - βρίσκεται στη βαθιά έρημο χωρίς νερό κοντά του - πιθανώς συνέβαλε στο να παραμείνουν οι περισσότεροι πλιατσικολόγοι μακριά.

Πηγή: Γ. Κατσαρός, The Huffington Post