Με αντίξοες συνθήκες η συντήρηση των «Δεσμωτών του Φαλήρου» – Οι εργασίες συνεχίζονται

Το κέλυφος που θα στεγάσει τους «Δεσμώτες του Φαλήρου» στην Εσπλανάδα του Κέντρου Πολιτισμού ΄Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος Με ολίσθηση πάνω σε σιδ...

Το κέλυφος που θα στεγάσει τους «Δεσμώτες του Φαλήρου» στην Εσπλανάδα του Κέντρου Πολιτισμού ΄Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Με ολίσθηση πάνω σε σιδερένιες ράγες αλλά και με γερανοφόρο όχημα μεταφέρθηκαν σε προσωρινό χώρο οι «Δεσμώτες του Φαλήρου», προκειμένου να αντιμετωπιστεί η φθορά στο μοναδικό αυτό εύρημα αλλά και να εξυγιανθεί το αμμώδες και υγρό υπόστρωμα στον οποίο ανακαλύφθηκαν τον Μάρτιο του 2016, προκαλώντας το διεθνές ενδιαφέρον. Όπως είναι γνωστό το σύνολο των 78 αλυσοδεμένων ανθρώπινων σκελετών, που χρονολογούνται στο δεύτερο μισό του 7ου π.Χ. αιώνα έχει εντοπισθεί στην Εσπλανάδα του Κέντρου Πολιτισμού ΄Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος κατά τη διάρκεια σωστικής ανασκαφής. Σε κάθε περίπτωση ωστόσο, όπως διαπίστωσε και η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη κατά την αυτοψία της στο χώρο, οι εργασίες συντήρησης και διάσωσης είναι αντίξοες για τους επιστήμονες της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων, λόγω της φθαρτότητας του υλικού αλλά και της δυσκολίας πρόσβασης στο όρυγμα.

Οι «Δεσμώτες» είναι άνδρες που είχαν εκτελεστεί στο σημείο εκείνο για άγνωστους λόγους και τα σώματά τους τάφηκαν με τις αλυσίδες τους σε τρεις συστάδες. Η πρώτη συστάδα αποτελείται από δύο ομάδες δεσμωτών: Η στάση του σώματος των δεσμωτών της πρώτης ομάδας δείχνει, ότι οι σκελετοί έφεραν ακόμα τα δεσμά τους ενώ οι δεσμώτες της δεύτερης ομάδας ήταν απλώς δεμένοι με τα χέρια πίσω, χωρίς μεταλλικά δεσμά. Χωρίς μεταλλικά δεσμά ήταν και οι δεσμώτες της δεύτερης συστάδας. Στην τρίτη τέλος, οι σκελετοί φέρουν σιδηρά δεσμά στους καρπούς των χεριών τους.

Κατάσταση διατήρησης της δεύτερης συστάδας. Οι επεμβάσεις συντήρησης συνεχίζονται

Η μετακίνηση και οι δυσκολίες

Μετά την αποκάλυψή του και έως το τέλος του 2022, το οστεολογικό υλικό των δεσμωτών δεχόταν την φροντίδα των συντηρητών της Εφορείας Αρχαιοτήτων κατά χώραν. Όμως, δεδομένων των περιβαλλοντικών συνθηκών, της γειτνίασης με τον υδροφόρο ορίζοντα, τη συνεχή ανερχόμενη υγρασία, σε συνδυασμό με την ύπαρξη αλάτων και την διαρκή ανακρυστάλλωσή τους, αποφασίστηκε –μετά την ομόφωνα θετική γνωμοδότησή του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου- η προσωρινή μετακίνησή του από το χώρο εύρεσής του σε κατάλληλα διαμορφωμένη παρακείμενη θέση, επάνω σε υπόβαση σκυροδέματος.

Οι εργασίες μετακίνησης έγιναν, στις αρχές του 2023, με ολίσθηση επάνω σε σιδερένιες ράγες για τις δυο πρώτες συστάδες και από γερανοφόρο όχημα για την τρίτη συστάδα, αφού πρώτα το οστεολογικό υλικό εγκιβωτίστηκε σε ξύλινες κατασκευές και το σύνολο του ευρήματος συγκρατήθηκε με την κατασκευή μεταλλικού χωροδικτυώματος.

Μετακίνηση με γερανοφόρο όχημα της τρίτης συστάδας (της μικρότερης σε μέγεθος)

Η πρώτη και δεύτερη συστάδα έχουν μετακινηθεί στην προσωρινή τους θέση επάνω σε υπόβαση από πλάκα σκυροδέματος.

Για τον έλεγχο των περιβαλλοντικών συνθηκών εξάλλου, εγκαταστάθηκε εντός του προσωρινού κελύφους μηχανολογικός εξοπλισμός ύγρανσης-αφύγρανσης και κλιματισμού ενώ οι συνθήκες καταγράφονται διαρκώς μέσω ηλεκτρονικών συστημάτων.

Το κέλυφος στέγασης

Στο σύνολο του σκελετικού υλικού εκτελούνται επεμβάσεις πρόληψης και σωστικές επεμβάσεις συντήρησης. Στόχος είναι η διατήρηση και η προστασία του ευρήματος. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στις εργασίες συγκράτησης των πρανών του σκάμματος, ώστε να μην υπάρξει επιβάρυνση των οστών. Εκτελούνται συνεχώς στερεωτικές επεμβάσεις, καθώς και επεμβάσεις ενίσχυσης του οπλισμού προστασίας.

Παράλληλα, ολοκληρώνεται ο διαγωνισμός για την επιλογή του αναδόχου για την κατασκευή του μουσειακού κελύφους προστασίας και ανάδειξης του ευρήματος, στην ίδια θέση στην οποία αποκαλύφθηκαν.

Εργασίες διάτρησης και εισαγωγής σωλήνων στήριξης

Η πρώτη και δεύτερη συστάδα έχουν μετακινηθεί στην προσωρινή τους θέση επάνω σε υπόβαση από πλάκα σκυροδέματος.

Το έργο, προϋπολογισμού περίπου 6.500.000 ευρώ χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης. Το κέλυφος αποτελείται από υπόγειο χώρο περίπου 450 τ.μ. για την προστασία του σκελετικού υλικού και ενός επίγειου, έκτασης περίπου 425 τ.μ., που θα φιλοξενεί το εποπτικό υλικό, τις υποδομές λειτουργίας και τους χώρους εξυπηρέτησης των επισκεπτών.

Η νοτιοανατολική άποψη του κελύφους

Οι αρχές του σχεδιασμού της κτηριακής υποδομής είναι αφ΄ενός μεν η αρμονική ένταξη του επίγειου τμήματος στην διαμορφωμένη Εσπλανάδα, και αφ΄ετέρου η διαμόρφωση ενός λιτού υπογείου κελύφους για την επανατοποθέτηση των «δεσμωτών», το οποίο θα επιτρέπει τη βέλτιστη θέαση και κατανόησή τους από τους επισκέπτες. Το σύνολο της μουσειακής υποδομής έχει σχεδιαστεί ώστε να είναι καθολικά προσβάσιμο.

Πηγή: Μ. Θερμού, MonoNews