Η Επισκοπή Σικίνου και η Νεικώ ταξιδεύουν στη βρετανική πρωτεύουσα

Ο βυζαντινολόγος δρ Δημήτριος Αθανασούλης, έφορος Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και Δωδεκανήσου. Αν τα οστά είχαν φωνή, θα μας έλεγαν τις πιο συναρπα...

Ο βυζαντινολόγος δρ Δημήτριος Αθανασούλης, έφορος Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και Δωδεκανήσου.

Αν τα οστά είχαν φωνή, θα μας έλεγαν τις πιο συναρπαστικές ιστορίες για τους ανθρώπους του παρελθόντος. Μόνη μας βοήθεια να τα κάνουμε να «μιλήσουν» είναι η εξελιγμένη τεχνολογία αλλά και η αρχαιολογική γνώση, η οποία πολύ συχνά λύνει τους γρίφους των νεκρών από το λυκαυγές της ιστορίας. 

Λίγες ημέρες προτού παρουσιαστεί η ταφή της Νεικώς στη μεγάλη έκθεση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης με τίτλο «Κυκλαδίτισσες: Αγνωστες Ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων» στις αρχές Δεκεμβρίου, ο επικεφαλής στις Εφορείες Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και Δωδεκανήσου, δρ Δημήτρης Αθανασούλης, θα ταξιδέψει στο Λονδίνο για να παρουσιάσει το πολυσύνθετο μνημείο της Επισκοπής Σικίνου. Το μνημείο, το οποίο έχει τιμηθεί με διεθνή διάκριση –βραβείο Europa Nostra– για το έργο της αποκατάστασής του, θα παρουσιαστεί στις 3/12 στη χειμερινή διάλεξη της Ελληνικής Αρχαιολογικής Επιτροπής της Μεγάλης Βρετανίας, με τίτλο «From Heroon to Church: The eventful life of the Episkopi of Sikinos».

Η Επισκοπή προτού αποκατασταθεί, με κόσμο που εόρταζε τον Δεκαπενταύγουστο στην αυλή της. [Credit: Terry Harris]

Πρόκειται για ένα ρωμαϊκό μαυσωλείο στο νησί, το οποίο μετατράπηκε σε εκκλησία και παρέμεινε εν λειτουργία για 17 συνεχόμενους αιώνες έως και τη δεκαετία του 1960, που έκλεισε λόγω στατικών προβλημάτων. Εκεί η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως ασύλητο τάφο ρωμαϊκών χρόνων μιας γυναίκας, της Νεικώς.

Η θέση των οστών, ορισμένα ευρήματα που παραπέμπουν σε ξόρκια της αρχαιότητας και τα κτερίσματά της έχουν προκαλέσει το μεγάλο ενδιαφέρον των ειδικών, καθώς μέχρι τώρα μένουν πολλά αναπάντητα ερωτήματα όχι μόνο για την ταυτότητά της αλλά και τον τρόπο του θανάτου της. 

O σκελετός της Νεικώς όπως βρέθηκε στον τάφο της, με ξόρκια στον θώρακα.

Οσο όμως περιμένουμε κάποια αρχικά συμπεράσματα, μέσα από τη διάλεξη του Δημήτρη Αθανασούλη θα ξεδιπλωθεί όλη η μακραίωνη πορεία ενός από τα πιο ιδιαίτερα μνημεία του αρχιπελάγους που μπορεί από μόνο του να αφηγηθεί τις διαδοχικές περιόδους των κατακτητών στο Αιγαίο: από τους ειδωλολάτρες Ρωμαίους που χρησιμοποιούσαν τη Σίκινο και άλλα απομακρυσμένα μέρη για τόπους εξορίας, ώς το λυκαυγές του Χριστιανισμού που έκανε τους νησιώτες να αλλάξουν δόγμα και τόπους λατρείας και από εκεί στους πειρατές που επιτίθεντο κάθε τόσο, απειλώντας τις νησιωτικές κοινότητες και οι επιδρομές τους άφησαν πίσω τα σημάδια τους. Κτισμένο τον 3ο αιώνα μ.Χ. είναι πράγματι ένα κτίριο της αρχαιότητας που φτάνει μέχρι τις ημέρες μας, με αλλαγές στην εμφάνισή του μεν αλλά και με την εντυπωσιακή διαπίστωση ότι μέσα στην πορεία του υπήρχαν πολλές επισκευές ώστε να παρατείνεται η ζωή του από τους Σικινιώτες που έζησαν στους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς χρόνους. Βρίσκεται εκεί όπου κάποτε δέσποζε η νεκρόπολη του νησιού πλάι στον πυρήνα του πρώτου οικισμού, στη θέση Αγία Μαρίνα. Αν και είχε ανοιχτό προστώο θυμίζοντας ρωμαϊκό μαυσωλείο, τα κενά ανάμεσα στους κίονες κτίστηκαν, απέκτησε ιερό και τρούλο για να γίνει εκκλησία της Παναγίας. Για έξι δεκαετίες παρέμενε κλειστό για τους κατοίκους που είχαν μάθει να κάνουν εκεί το πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου. Κι όμως, κανείς τους δεν μπορούσε να φανταστεί ότι σε έναν τοίχο του ιερού ήταν κρυμμένος ο τάφος της ειδωλολάτρισσας Νεικώς.

Η ομάδα συντηρητών και αρχιτεκτόνων που εργάστηκε για την αποκατάσταση του μνημείου.

Το οικοδόμημα κινδύνευε να καταρρεύσει και η σωτηρία του ήρθε την πιο κατάλληλη στιγμή. Ολα αυτά, και άλλα συναρπαστικά, θα πει ο Δημήτρης Αθανασούλης στο Λονδίνο. Τιμώντας με την παρουσία του τον θεσμό που ίδρυσε η αείμνηστη Χιώτισσα της διασποράς Μάτι Εγκον με τον σύζυγό της Νίκολας. Την προσπάθεια της παρουσίασης της ελληνικής και κυπριακής αρχαιολογίας στη Βρετανία, αλλά και τις πολύτιμες υποτροφίες σε αριστούχους φοιτητές συνεχίζει επάξια η δρ Ζέττα Θεοδωροπούλου-Πολυχρονιάδη που διαδέχθηκε τη Μάτι. Και είναι βέβαιον ότι το Ελληνικό Κέντρο στη βρετανική πρωτεύουσα θα γεμίσει με κόσμο για τη διάλεξη. 

Η αποκατεστημένη πια και βραβευμένη διεθνώς Επισκοπή, η ιστορία της οποίας θα ακουστεί στο Λονδίνο.

Ωστόσο μπορεί κάποιος να τη δει και διαδικτυακώς κάνοντας εγγραφή στον ιστότοπο https://gacuk.org/events/future 

Πηγή: Μ. Πουρναρά, Καθημερινή