Ο αγιασμός των υδάτων της Αθήνας στη Δεξαμενή και το Αδριάνειο Υδραγωγείο

Το Αδριάνειο Υδραγωγείο θα λειτουργήσει ξανά μέσα στο 2025, για να δώσει στους δήμους της πρωτεύουσας νερό για πότισμα. Για τα εκατομμύρια τ...

Το Αδριάνειο Υδραγωγείο θα λειτουργήσει ξανά μέσα στο 2025, για να δώσει στους δήμους της πρωτεύουσας νερό για πότισμα.

Για τα εκατομμύρια των κατοίκων της πρωτεύουσας η τελετή του αγιασμού των υδάτων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη Δεξαμενή στο Κολωνάκι. Ελάχιστοι όμως γνωρίζουν την ιστορία της τελευταίας, όπως επίσης και το γεγονός ότι αποτελεί τμήμα του Αδριάνειου Υδραγωγείου, ένα από τα μεγαλύτερα τεχνικά έργα της αρχαιότητας στην Αττική.

Πρόκειται για μια σήραγγα που καλύπτει μια διαδρομή 24 χιλιομέτρων περνώντας από 8 σημερινούς δήμους. Ξεκίνησε να κατασκευάζεται το 134 μ.Χ. επί του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αδριανού, από τον οποίο πήρε και το όνομά του, ενώ ολοκληρώθηκε έξι χρόνια αργότερα από τον διάδοχό του, Αντωνίνο Πίο.

Σπαράγματα του υδραγωγείου στη Νέα Ιωνία.

Ο αρχικός του σκοπός ήταν να μεταφέρει νερό από την πηγή της Κιθάρας στους πρόποδες της Πάρνηθας στη Μεταμόρφωση, στο Ηράκλειο, στη Νέα Ιωνία και από εκεί στους Αμπελοκήπους και τέλος στους πρόποδες του Λυκαβηττού. Με την κατασκευή του έγινε για πρώτη φορά δυνατή η απόληξη υδάτων της Πάρνηθας και του Πεντελικού. Λειτούργησε έως τα χρόνια της Τουρκοκρατίας και ύστερα εγκαταλείφθηκε. Ανακαλύφθηκε εκ νέου το 1827 στους Αμπελοκήπους και αργότερα τέθηκε ξανά σε λειτουργία μέχρι και τον 20ό αιώνα όπου αντικαταστάθηκε από τα σύγχρονα δίκτυα ύδρευσης.

O ιστορικός Ελευθέριος Σκιαδάς που έχει εστιάσει το ενδιαφέρον του στην Αθήνα, τονίζει στην αρθρογραφία του ότι η Δεξαμενή τον 19ο αιώνα ήταν μια ακατοίκητη εξοχική περιοχή την οποία προτιμούσαν οι Λιδωρικιώτες βοσκοί που έβοσκαν τις κατσίκες τους στον Λυκαβηττό και εφοδίαζαν την πρωτεύουσα με φρέσκο γάλα επί της βασιλείας του Οθωνα. Αυτοί ήταν και οι πρώτοι οικιστές του Κολωνακίου. Στην πόλη των ολίγων χιλιάδων κατοίκων, ο εντοπισμός της αρχαίας ρωμαϊκής Δεξαμενής έκανε μεγάλη αίσθηση. Αυτό το τμήμα του υδραγωγείου ήρθε τυχαία στο φως το 1870 καθώς γίνονταν εργασίες καθαρισμού του δικτύου. Εκπληκτος ο αντισυνταγματάρχης του Μηχανικού, καθηγητής του Πολυτεχνείου και δημοτικός μηχανικός Ιωάννης Γενήσαρλης (1821-1886) είδε μαζί με τους εργάτες μια παλαιά θολωτή δεξαμενή με τον πυθμένα της στρωμένο με πλάκες από πεντελικό μάρμαρο. Εκείνη την εποχή ο εορτασμός των Φώτων γινόταν στον Πειραιά αλλά και σε διάφορα άλλα μέρη της πρωτεύουσας, όπως στο Θησείο, την πλατεία Ομονοίας, τον Ιλισσό, έως την πλατεία Κλαυθμώνος.

Παλιά φωτογραφία της Δεξαμενής στο Κολωνάκι, με τον λόφο του Λυκαβηττού να δεσπόζει στο βάθος. [Ελευθέριος Σκιαδάς]

Στην πρώτη τελετή στη Δεξαμενή το 1874, ο εορτασμός οργανώθηκε από τον Δήμο Αθηναίων και την Εκκλησία. Επικεφαλής τέθηκαν ο Μητροπολίτης Λευκάδας και ο δήμαρχος Παναγής Κυριακός. Θεωρήθηκε το κατάλληλο σημείο καθώς ο εξαγνισμός του ύδατος ήταν στην πηγή οπότε θα έφτανε διά του δικτύου αγιασμένο στους κατοίκους. Οπως αναφέρει ο Ελευθέριος Σκιαδάς, ένας ακόμα λόγος για την επιλογή αυτής της τοποθεσίας ήταν ότι η Μητρόπολη Αθηνών θα λειτουργούσε εκείνη την ημέρα ως εκλογικό κέντρο για τις δημοτικές εκλογές οπότε δεν μπορούσε να γίνει εκεί η δοξολογία. Η χρήση της Δεξαμενής για τα Φώτα έκτοτε καθιερώθηκε και μάλιστα εκείνη την περίοδο άρχισε ο δήμος να αγοράζει και τα όμορα οικόπεδα. Φτιάχτηκε ρυμοτομικό σχέδιο και ξεκίνησε η διαμόρφωση της πλατείας Δεξαμενής.

Το υδραγωγείο ήταν κορυφαίο έργο της εποχής.

Μέσα στο 2025, πάντως, το πιο σπουδαίο είναι ότι το Αδριάνειο Υδραγωγείο ξαναζωντανεύει και πάλι ώστε να μπορεί να προμηθεύει τους δήμους της Αττικής από τους οποίους διέρχεται με νερό κατάλληλο για πότισμα. Η αρχή έχει ήδη γίνει στο Χαλάνδρι. Στον σχεδιασμό είναι αυτό το μνημείο να καταστεί επισκέψιμο.

Πηγή: Μ. Πουρναρά, Καθημερινή