Ο Ναός του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα. [Credit: Pxhere / Public domain / Wikimedia Commons] Μια ομάδα ερευνητών από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχ...
![Ο Ναός του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα. [Credit: Pxhere / Public domain / Wikimedia Commons]](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgflaP1DlmHr3SsI5RSygxG8j_SMZfsxXLho6dgR7DQBbVSEN3BcvZ7zRqn18UVsuZ5siaGXLtLujo1qijVIw9WGswZ8E_zUF5fDc4dZQLd7p543tXRhemhZI3vZ8VCFg1cuof3qEzuJ9p4mkiWLMnVSRqZMOB3FzWTVPhcR0cfvdYTWo4cO2HDSMvUI7NA/s1280/Naos_Dios.jpg "[headerImage]") |
| Ο Ναός του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα. [Credit: Pxhere / Public domain / Wikimedia Commons] |
Μια ομάδα ερευνητών από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο διεξήγαγε μια φιλόδοξη γεωφυσική μελέτη για να αποκαλύψει τα κρυμμένα μυστήρια κάτω από το ναό του Ολυμπίου Διός, ένα από τα πιο εμβληματικά οικοδομήματα της αρχαίας Ελλάδας. Η έρευνα, με γνώμονα την ανάγκη αποκατάστασης και διατήρησης αυτής της ιστορικής κληρονομιάς, έδωσε συναρπαστικά αποτελέσματα συνδυάζοντας την αρχαιολογία, τη μηχανική και τις τεχνολογίες αιχμής.
Ο ναός βρίσκεται στην καρδιά της Αθήνας και έχει γίνει μάρτυρας των εναλλαγών της ιστορίας από τότε που ξεκίνησε η κατασκευή του τον 6ο αιώνα π.Χ. Ωστόσο, αιώνες φυσικής φθοράς, σεισμοί και ανθρώπινη δραστηριότητα έχουν αφήσει τα σημάδια τους σε αυτό το κολοσσιαίο αρχιτεκτονικό έργο.
Ως απάντηση, οι αρχές έχουν αναλάβει εργασίες αποκατάστασης, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής μιας βαριάς μεταλλικής κατασκευής για τη σταθεροποίηση των σωζόμενων κιόνων. Αλλά πριν από την έναρξη αυτών των προσπαθειών, ήταν ζωτικής σημασίας να διερευνηθεί το υπέδαφος του χώρου για πιθανούς κινδύνους ή αρχαιολογικά ευρήματα.
![α) Ο Ναός του Ολυμπίου Διός είναι ένας πρώην κολοσσιαίος ναός στο κέντρο της Αθήνας. b) Οι ανασκαφές στο δυτικό άκρο του ναού, όπου είχε βρεθεί το άκρο ενός ρωμαϊκού αποχετευτικού συστήματος, αποκάλυψαν ένα κενό που πιθανώς αντιπροσώπευε μια τοξωτή δεξαμενή νερού. Η θέση μιας τρισδιάστατης έρευνας ERT περιγράφεται με κόκκινη γραμμή και τα προφίλ GPR συμβολίζονται με πράσινες γραμμές. c) το νοτιότερο τοξωτό κενό μετά την ανασκαφή. [Credit: G. Apostolopoulos et al.]](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjkWfP6qJ2P_Tyaxj6nItr-EJglr55d3Gfr-vFYeVyLV6ndbdh25DiXrC0QUit3eY9laBadoX2Gcoc_hn_EcFaiJwz98REGjPq9ro3GQU8N6SYyho2XUwoVn95BqKPojIiUy2MmFhnWrJXrjIuRHFqHEaFnyFdArAxvVrOcyTouEwjUVTavNBh-tJDKZU0h/s1028/Naos_Dios2.jpg "α) Ο Ναός του Ολυμπίου Διός είναι ένας πρώην κολοσσιαίος ναός στο κέντρο της Αθήνας. b) Οι ανασκαφές στο δυτικό άκρο του ναού, όπου είχε βρεθεί το άκρο ενός ρωμαϊκού αποχετευτικού συστήματος, αποκάλυψαν ένα κενό που πιθανώς αντιπροσώπευε μια τοξωτή δεξαμενή νερού. Η θέση μιας τρισδιάστατης έρευνας ERT περιγράφεται με κόκκινη γραμμή και τα προφίλ GPR συμβολίζονται με πράσινες γραμμές. c) το νοτιότερο τοξωτό κενό μετά την ανασκαφή. [Credit: G. Apostolopoulos et al.]") |
| α) Ο Ναός του Ολυμπίου Διός είναι ένας πρώην κολοσσιαίος ναός στο κέντρο της Αθήνας. b) Οι ανασκαφές στο δυτικό άκρο του ναού, όπου είχε βρεθεί το άκρο ενός ρωμαϊκού αποχετευτικού συστήματος, αποκάλυψαν ένα κενό που πιθανώς αντιπροσώπευε μια τοξωτή δεξαμενή νερού. Η θέση μιας τρισδιάστατης έρευνας ERT περιγράφεται με κόκκινη γραμμή και τα προφίλ GPR συμβολίζονται με πράσινες γραμμές. c) το νοτιότερο τοξωτό κενό μετά την ανασκαφή. [Credit: G. Apostolopoulos et al.] |
Η μελέτη, με επικεφαλής το Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής του πανεπιστημίου, χρησιμοποίησε έναν συνδυασμό προηγμένων γεωφυσικών μεθόδων, όπως η τομογραφία ειδικής ηλεκτρικής αντίστασης (ERT), το ραντάρ διείσδυσης στο έδαφος (GPR) και ηλεκτρομαγνητικές τεχνικές στο πεδίο της συχνότητας (FEM). Τα εργαλεία αυτά επέτρεψαν στους επιστήμονες να εξερευνήσουν το υπέδαφος με πρωτοφανή ακρίβεια.
Η ERT χρησιμοποιήθηκε για τη χαρτογράφηση υπόγειων δομών και τον εντοπισμό κενών ή ανωμαλιών. Μια από τις πιο αξιοσημείωτες ανακαλύψεις ήταν ο εντοπισμός μεγάλων τοξωτών κενών που αποτελούσαν προηγουμένως μέρος του ρωμαϊκού συστήματος αποχέτευσης. Το σύστημα αυτό προσαρμόστηκε αργότερα από τον ήρωα, στρατηγό Μακρυγιάννη, ο οποίος χρησιμοποίησε αυτές τις δομές ως χώρο προσευχής κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης με την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Το ραντάρ διείσδυσης στο έδαφος (GPR), με τη σειρά του, αποκάλυψε λεπτομέρειες, συμπεριλαμβανομένου ενός πολύπλοκου συστήματος δεξαμενών και τοξωτών κατασκευών βόρεια του ναού. Αυτά τα τελευταία ευρήματα φαίνεται να συνδέονται με τα κενά που είχαν εντοπιστεί προηγουμένως, υποδηλώνοντας την ύπαρξη ενός περίπλοκου συστήματος αποχέτευσης που μπορεί να είχε κεντρική σημασία για τον αρχικό σχεδιασμό του ναού.
![Οι δύο τοξωτές «σπηλιές» του στρατηγού Μακρυγιάννη με τον Γ. Βλαχογιάννη, τον συγγραφέα των «Απομνημονευμάτων», σε πρώτο πλάνο, και πίσω τους η κορυφή ενός κίονα του ναού του Ολυμπίου Διός (από το παλιό βιβλίο: «Τα Απομνημονεύματα του Στρατηγού Μακρυγιάννη» 1η έκδοση του Γ. Βλαχογιάννη όπου υπάρχει αυτή η φωτογραφία). [Credit: Γ. Βλαχογιάννης]](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjvoOK2vGb1VbPFI06oNsCefLl06ZbfIcchDPd2Q-XFMVq96b6AObmWpua645A6zTFGLZmnzFah6bxIbMKrvXeKz7Q9HTdRh_6A1zXYmNjslJx16uon-2e1AHEteJf6E5auzmIO5GFkfNdCPFHKbGFXhiF4GWbfDKpA4rS-2SllkvJwK59RlerYbvnkqgXJ/s1280/Naos_Dios3.jpg "Οι δύο τοξωτές «σπηλιές» του στρατηγού Μακρυγιάννη με τον Γ. Βλαχογιάννη, τον συγγραφέα των «Απομνημονευμάτων», σε πρώτο πλάνο, και πίσω τους η κορυφή ενός κίονα του ναού του Ολυμπίου Διός (από το παλιό βιβλίο: «Τα Απομνημονεύματα του Στρατηγού Μακρυγιάννη» 1η έκδοση του Γ. Βλαχογιάννη όπου υπάρχει αυτή η φωτογραφία). [Credit: Γ. Βλαχογιάννης]") |
| Οι δύο τοξωτές «σπηλιές» του στρατηγού Μακρυγιάννη με τον Γ. Βλαχογιάννη, τον συγγραφέα των «Απομνημονευμάτων», σε πρώτο πλάνο, και πίσω τους η κορυφή ενός κίονα του ναού του Ολυμπίου Διός (από το παλιό βιβλίο: «Τα Απομνημονεύματα του Στρατηγού Μακρυγιάννη» 1η έκδοση του Γ. Βλαχογιάννη όπου υπάρχει αυτή η φωτογραφία). [Credit: Γ. Βλαχογιάννης] |
Ο Ναός του Ολυμπίου Διός είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα απλό αρχιτεκτονικό μνημείο. Αρχικά χτίστηκε υπό την κυριαρχία των Αθηναίων τυράννων, η κατασκευή του διήρκεσε πάνω από έξι αιώνες και έφτασε στο ζενίθ του κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αδριανού τον 2ο αιώνα μ.Χ. Με 104 κίονες που έφταναν σε ύψος τα 17 μέτρα, ο ναός αυτός φιλοξενούσε ένα από τα μεγαλύτερα λατρευτικά αγάλματα της αρχαιότητας.
Παρά το μεγαλείο του, ο ναός έπεσε σε αχρηστία λίγο μετά την ολοκλήρωσή του και υπέστη λεηλασίες και καταστροφές με την πάροδο των αιώνων. Επί του παρόντος, μόνο δεκαπέντε κίονες παραμένουν όρθιοι, ενώ ένας ακόμη βρίσκεται αναποδογυρισμένος μετά από καταιγίδα το 1852. Αυτή η φθορά έχει υπογραμμίσει τη σημασία της συνεχιζόμενης έρευνας για τη διασφάλιση της σταθερότητας και της διατήρησης του χώρου.
Η τοποθεσία του ναού παρουσιάζει σημαντικές γεωλογικές προκλήσεις. Η Αθήνα βρίσκεται σε μια σεισμικά ενεργή περιοχή και οι σεισμοί έχουν αφήσει το σημάδι τους στο μνημείο. Σύμφωνα με τη μελέτη, το περιβάλλον έδαφος αποτελείται από ένα μείγμα αθηναϊκού σχιστόλιθου και αδρομερών αποθέσεων από τον κρυμμένο πλέον ποταμό Ιλισό. Η έρευνα εντόπισε επίσης περιοχές με χαλαρά υλικά που θα μπορούσαν να αποτελέσουν δομικό κίνδυνο για τους εναπομείναντες κίονες.
![Μια παλιά αεροφωτογραφία που δείχνει το Ναό του Ολυμπίου Διός με τις γραμμικές πετρώδεις αποστραγγιστικές δομές πιο ορατές, όπως δείχνουν τα βέλη, που καταλήγουν στην περιοχή όπου βρίσκονται οι τοξωτές δεξαμενές. [Credit: G. Apostolopoulos et al.]](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPetEkPQIRMtXA83MN5dlVH6cGHPbtI2j60w9SlvvyanjPE9GP8vNCnQykyuGtnb3OOhSsOhjb0Rs6-nOszCV1gQ3lgR_mbA-N1VMPRcwk59cCy79VpJZB-ynGBiDChy81EF-nRRNY8bilopvSZ4g4kXDmedh3pgA8puKSQVlRI1vbtuYWvXKP-rvz3EUU/s1280/Naos_Dios4.jpg "Μια παλιά αεροφωτογραφία που δείχνει το Ναό του Ολυμπίου Διός με τις γραμμικές πετρώδεις αποστραγγιστικές δομές πιο ορατές, όπως δείχνουν τα βέλη, που καταλήγουν στην περιοχή όπου βρίσκονται οι τοξωτές δεξαμενές. [Credit: G. Apostolopoulos et al.]") |
| Μια παλιά αεροφωτογραφία που δείχνει το Ναό του Ολυμπίου Διός με τις γραμμικές πετρώδεις αποστραγγιστικές δομές πιο ορατές, όπως δείχνουν τα βέλη, που καταλήγουν στην περιοχή όπου βρίσκονται οι τοξωτές δεξαμενές. [Credit: G. Apostolopoulos et al.] |
Χάρη στις μετρήσεις FEM, οι ερευνητές μπόρεσαν να εντοπίσουν διαφορές στην υφή και τη συμπύκνωση του εδάφους. Στο δυτικό τμήμα του ναού, για παράδειγμα, βρέθηκε λιγότερο συμπαγές υλικό, γεγονός που θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί εφαρμόστηκαν πρόσθετες ενισχύσεις στα θεμέλια των κιόνων σε αυτή την περιοχή.
Η μελέτη δεν παρείχε μόνο πολύτιμες πληροφορίες για τους μηχανικούς που είναι υπεύθυνοι για τις προσπάθειες αποκατάστασης, αλλά άνοιξε και νέους άξονες αρχαιολογικής έρευνας. Η δυνατότητα ανασκαφής και πλήρους αποκάλυψης του εντοπισμένου συστήματος δεξαμενών και αποχετεύσεων θα μπορούσε να ρίξει φως στον τρόπο με τον οποίο οι αρχαίοι Έλληνες διαχειρίζονταν το νερό και προστάτευαν τα μνημεία τους από τη διάβρωση και τις πλημμύρες.
Η συνεργασία μεταξύ γεωφυσικών, αρχαιολόγων και μηχανικών αναδεικνύει τη σημασία της διεπιστημονικής προσέγγισης για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς. Σύμφωνα με τους συγγραφείς της μελέτης, οι μεθοδολογίες αυτές θα μπορούσαν να εφαρμοστούν και σε άλλους αρχαιολογικούς χώρους στην Ελλάδα, όπου τα μνημεία αντιμετωπίζουν παρόμοιες απειλές.
Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.
G. Apostolopoulos, K. Leontarakis, C. Orfanos, S. Karizonis, A multi-proxy geophysical study at the site of the Temple of Olympian Zeus, Athens, Greece, to address and resolve challenging archaeological and engineering issues. Journal of Applied Geophysics, Volume 233, February 2025, 105618. doi.org/10.1016/j.jappgeo.2024.105618
Πηγή: LBV Magazine
Δεν υπάρχουν σχόλια