Ο μυθικός χάλκινος γίγαντας της Κρήτης δεν ήταν άψυχη μηχανή, αλλά διέθετε νοημοσύνη, υποστηρίζουν αμερικανοί ιστορικοί. Ηταν ο Τάλως, ο μυθ...
Ο μυθικός χάλκινος γίγαντας της Κρήτης δεν ήταν άψυχη μηχανή, αλλά διέθετε νοημοσύνη, υποστηρίζουν αμερικανοί ιστορικοί.
Ηταν ο Τάλως, ο μυθικός χάλκινος φύλακας της Κρήτης, ένα πρώιμο παράδειγμα τεχνητής νοημοσύνης; Στην εποχή των έξυπνων αλγορίθμων και της ρομποτικής, η ερώτηση φαντάζει προκλητικά επίκαιρη. Στη διαδικτυακή του έκδοση το περιοδικό του Ινστιτούτου Σμιθσόνιαν εξετάζει τη μορφή του Τάλω όχι ως απλό μυθολογικό πλάσμα, αλλά ως ένα πρωτογενές φαντασιακό παράδειγμα «μηχανής που σκέφτεται». «Μέσα από μύθους όπως του Τάλω, οι αρχαίοι μπορούσαν να αναρωτηθούν αν μια κατασκευασμένη οντότητα, ήταν απλώς μια άψυχη μηχανή ή αν διέθετε αυτόνομη, συναισθανόμενη νοημοσύνη» υποστηρίζει η αμερικανίδα κλασικίστρια και ιστορικός, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ και συγγραφέας του βιβλίου «Θεοί και ρομπότ: μύθοι, μηχανές και αρχαία τεχνολογικά όνειρα» (2018), Αντριεν Μάγιερ.
Ο Τάλως περιγράφεται στα «Αργοναυτικά» του Απολλώνιου του Ρόδιου ως ένας γιγάντιος χάλκινος φύλακας, κατασκευασμένος από τον θεό Ηφαιστο για να προστατεύει την Κρήτη. Κάθε μέρα, περιπολούσε το νησί τρεις φορές και εκτόξευε βράχους στα εχθρικά πλοία. Το σώμα του ήταν μεταλλικό και σχεδόν άτρωτο, με μια μόνο αδυναμία: μία κόκκινη «φλέβα» στον αστράγαλό του που μετέφερε το ιχώρ, τη θεϊκή ουσία που λειτουργούσε ως μορφή «ενέργειας» για τη λειτουργία του. Το τέλος του γράφτηκε από τη Μήδεια, όταν τον έπεισε να αφαιρέσει το καρφί που κρατούσε το υγρό στο σώμα του, οπότε και σωριάστηκε αδύναμος στο έδαφος.
Η Μάγιερ επισημαίνει πως σε αντίθεση με άλλες μυθικές μορφές ο Τάλως «δεν δημιουργήθηκε από μαγικά ξόρκια ή θεϊκή βούληση», αλλά «ήταν αποτέλεσμα κατασκευής όχι γέννας (…) και έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός ρομπότ: αυτόνομη κίνηση, αλληλεπίδραση με το περιβάλλον και ένα εσωτερικό σύστημα λειτουργίας και ενέργειας». Το στοιχείο που προκαλεί τη μεγαλύτερη εντύπωση είναι η πιθανή ύπαρξη συνείδησης ή συναισθημάτων στον Τάλω.
Ο διακεκριμένος καθηγητής και μελετητής της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας και πολιτισμού, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, Γκρέγκορι Ναζ σημειώνει ότι η ρίζα της λέξης «αυτόματον» είναι ματ, η οποία έχει κοινή προέλευση με λέξεις όπως η λατινική mens (γεν. mentis), που σημαίνει νους. Επομένως, ένα αυτόματο είναι κυριολεκτικά «μια οντότητα με νοημοσύνη που κινείται από μόνη της».
Ο Τάλως δεν περιορίστηκε σε μηχανικές κινήσεις. Και η Μήδεια, όπως εξηγεί η Μάγιερ, δεν τον κατέστρεψε με δύναμη αλλά με πειθώ, φόβο και υποσχέσεις αθανασίας. «Δεν περίμεναν [οι δημιουργοί του Τάλω] ότι θα αποκτήσει επιθυμίες και θα παίρνει αποφάσεις μόνος του», λέει.
Μήδεια, ο πρώτος «χάκερ»
Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι που σύμφωνα με τους ερευνητές καθιστούν τον Τάλω ως μια προφητική μορφή του σύγχρονου κυβερνοχώρου: παρά τη θεϊκή του κατασκευή, είχε ευάλωτα σημεία – η άρθρωση στον αστράγαλο ήταν το «βιομηχανικό του αδύναμο σημείο του», και ακόμη και τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά του μπορούσαν να χειραγωγηθούν. Κατά συνέπεια η Μήδεια ήταν, με σύγχρονους όρους, ο πρώτος «χάκερ».
Η ιστορία του Τάλω, λοιπόν, δεν είναι απλώς ένα κεφάλαιο της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας. Είναι μια διαχρονική προβολή της ανθρώπινης αγωνίας και περιέργειας για την τεχνολογία και για όσα κατασκευάζει ο άνθρωπος και πώς αυτά, μπορούν κάποια μέρα καθ’ ομοίωση να αποκτήσουν επιθυμίες, φόβους και βούληση. Οπως λέει ο Ναζ, «ο μύθος είναι καλός για να σκέφτεται ο άνθρωπος». Και ο Τάλως, φύλακας της Κρήτης και ίσως προάγγελος της τεχνητής νοημοσύνης, μας καλεί να σκεφτούμε με όρους τόσο παλαιούς όσο και μελλοντικούς.
Πηγή: Μ. Αδαμοπούλου, Τα Νέα
Δεν υπάρχουν σχόλια