Τα παράξενα σιδερένια κλειδιά της ρωμαϊκής εποχής που βρέθηκαν στην έρημο της Ιουδαίας

Τρία κλειδιά τύπου αγκώνα από το σύνολο του Σπηλαίου των Γραμμάτων που ανακαλύφθηκε από την αποστολή Yadin, Συλλογή της Αρχής Αρχαιοτήτων το...

Τρία κλειδιά τύπου αγκώνα από το σύνολο του Σπηλαίου των Γραμμάτων που ανακαλύφθηκε από την αποστολή Yadin, Συλλογή της Αρχής Αρχαιοτήτων του Ισραήλ [Credit: John Williams / Μουσείο Ισραήλ Ιερουσαλήμ]

Τη δεκαετία του 1960, ο αρχαιολόγος Yigael Yadin ανακάλυψε στο Σπήλαιο των Γραμμάτων, στην έρημο της Ιουδαίας, έναν θησαυρό από αντικείμενα που ανήκαν σε Εβραίους πρόσφυγες που διέφυγαν από την εξέγερση του Bar-Kokhba κατά της Ρώμης (132-136 μ.Χ.). Μεταξύ των αντικειμένων ήταν και 10 σιδερένια κλειδιά, τα οποία οι πρόσφυγες έφεραν μαζί τους με την ελπίδα ότι κάποια μέρα θα επέστρεφαν στα σπίτια τους.

Έκτοτε, δεκάδες παρόμοια κλειδιά έχουν βρεθεί σε ανασκαφές σε όλη την περιοχή, αλλά μέχρι τώρα κανείς δεν είχε μελετήσει σε βάθος την ποικιλομορφία και τη σημασία τους.

Αυτό που προκαλεί την μεγαλύτερη έκπληξη σε αυτά τα κλειδιά είναι το σχήμα τους. Πολλά από αυτά έχουν ορθή γωνία, σαν αγκώνας, γεγονός που τα καθιστά πολύ διαφορετικά από τα ρωμαϊκά κλειδιά που βρέθηκαν σε άλλα μέρη της αυτοκρατορίας. Οι ερευνητές τα ονόμασαν «κλειδιά αγκώνα» και πιστεύουν ότι επρόκειτο για τοπικό σχέδιο, το οποίο πιθανώς χρησιμοποιούσε μόνο ο εβραϊκός πληθυσμός της ρωμαϊκής επαρχίας της Ιουδαίας.

Τα συστατικά ενός κλειδιού αγκώνα. Στην κορυφή βρίσκεται η λαβή, η οποία, στην προκειμένη περίπτωση, είναι μυτερή. Από αυτήν εκτείνεται το στέλεχος, το οποίο συνδέεται με το δεύτερο στέλεχος σε ορθή γωνία. Και πάλι, μια ορθή γωνία συνδέει το στέλεχος με τον πύρο, έτσι ώστε ο μακρύς άξονας σε αυτά τα τρία εξαρτήματα να βρίσκεται σε διαφορετικό επίπεδο. Τα δόντια στέκονται κατακόρυφα στο πύρο, παράλληλα προς το στέλεχος και κάθετα προς το στέλεχος.
[Credit: Y. Pagelson et al.]

Τα κλειδιά αυτά εμφανίστηκαν για πρώτη φορά τον 1ο αιώνα π.Χ. και έπαψαν να χρησιμοποιούνται μετά την εξέγερση του Bar-Kokhba, όταν οι Ρωμαίοι άλλαξαν το όνομα της επαρχίας σε Παλαιστίνη και αναδιοργάνωσαν την περιοχή. Η εξαφάνισή τους συμπίπτει με την άφιξη ενός νέου τύπου κλειδιού, πιο συνηθισμένου σε όλη την υπόλοιπη αυτοκρατορία, γεγονός που υποδηλώνει μια πολιτιστική και τεχνολογική αλλαγή μετά τη ρωμαϊκή καταστολή.

Γιατί αυτά τα κλειδιά ήταν ειδικά;

Εκτός από το μοναδικό τους σχήμα, τα κλειδιά αυτά είχαν και συμβολική σημασία. Στην αρχαιότητα, τα κλειδιά δεν χρησίμευαν μόνο για να ανοίγουν τις πόρτες, αλλά αντιπροσώπευαν επίσης την εξουσία και την προστασία. Στη Βίβλο, για παράδειγμα, τα κλειδιά του Οίκου του Δαβίδ αναφέρονται ως σύμβολο εξουσίας. Σε ορισμένους τάφους της εποχής έχουν βρεθεί κλειδιά, τα οποία πιθανώς τοποθετήθηκαν εκεί για να βοηθήσουν τον αποθανόντα να ανοίξει τις πύλες του ουρανού, μια συνήθεια που μπορεί να έχει επηρεαστεί από τις περσικές παραδόσεις.

Επιπλέον, σε λύχνους λαδιού της εποχής, γνωστά ως λυχνάρια Νταρόμ και συνδεόμενα με τον εβραϊκό πληθυσμό, απεικονίζονται αυτά τα αγκυλωτά κλειδιά, ενισχύοντας την ιδέα ότι αποτελούσαν διακριτικό στοιχείο του πολιτισμού τους.

Ρωμαϊκά σιδερένια κλειδιά από την Παλαιστίνη που ελήφθησαν για την παρούσα μελέτη. [Credit: E. Ostrovsky / Μουσείο Ισραήλ Ιερουσαλήμ]

Η μελέτη ανέλυσε επίσης τον τρόπο με τον οποίο κατασκευάστηκαν αυτά τα κλειδιά. Οι ντόπιοι σιδηρουργοί χρησιμοποιούσαν μαλακό σίδηρο, ο οποίος ήταν ευκολότερος να δουλευτεί, για να τους δώσουν πολύπλοκα σχήματα. Επιπλέον, αυτό το υλικό ήταν λιγότερο επιρρεπές στο σπάσιμο, πράγμα που ήταν ζωτικής σημασίας για ένα αντικείμενο που χρησιμοποιούνταν καθημερινά. Τα κλειδιά κατασκευάζονταν σε ένα κομμάτι, σφυρηλατώντας το μέταλλο σε σχήμα και στη συνέχεια προσαρμόζοντας τα δόντια ώστε να ταιριάζουν στην αντίστοιχη κλειδαριά.

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ακτίνες Χ και μικροσκόπια για να μελετήσουν την εσωτερική τους δομή, ανακαλύπτοντας ότι, αν και ορισμένα είχαν τμήματα από χάλυβα, τα περισσότερα ήταν κατασκευασμένα από σχεδόν καθαρό σίδηρο. Αυτό τα έκανε πιο ευέλικτα και ανθεκτικά, ένα πρακτικό πλεονέκτημα σε μια εποχή που οι κλειδαράδες και τα ανταλλακτικά δεν ήταν εύκολα διαθέσιμα.

Η μελέτη αυτών των κλειδιών δεν είναι σημαντική μόνο για την τεχνολογία τους, αλλά και για όσα αποκαλύπτουν για την καθημερινή ζωή. Η ποικιλία των μεγεθών τους υποδηλώνει ότι χρησιμοποιούνταν σε διαφορετικά πλαίσια: τα μεγαλύτερα μπορεί να ήταν για πόρτες φρουρίων ή δημόσιων κτιρίων, ενώ τα μικρότερα για ιδιωτικές κατοικίες. Ορισμένα είχαν λαβές για να κρεμιούνται σε ζώνη, ενώ άλλα είχαν ξύλινες λαβές για να τα μεταφέρουν στον ώμο, όπως περιγράφεται στα αρχαία κείμενα.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Pagelson, Y., Farhi, Y., Mevorah, D. et al. Iron keys from the Roman Province of Iudaea/Palaestina: a typological and technological study. Archaeol Anthropol Sci 17, 111 (2025). doi.org/10.1007/s12520-025-02227-1

Πηγή: LBV Magazine