Η πρώτη γνωστή οπτική αναπαράσταση του γαλαξία μας ανακαλύφθηκε στην αιγυπτιακή τέχνη

Η αστρονομική οροφή από τον τάφο του Seti I (KV 17). Προσέξτε τις κυματιστές μαύρες καμπύλες ανάμεσα σε σειρές κίτρινων ημικυκλίων που οριοθ...

Η αστρονομική οροφή από τον τάφο του Seti I (KV 17). Προσέξτε τις κυματιστές μαύρες καμπύλες ανάμεσα σε σειρές κίτρινων ημικυκλίων που οριοθετούν τα δύο μισά της οροφής. [Credit: Francis Dzikowski / Theban Mapping Project]

Η γοητεία που ασκεί η διερεύνηση του ρόλου που μπορεί να έπαιζε ο γαλαξίας μας στον πολιτισμό και τη θρησκεία της αρχαίας Αιγύπτου οδήγησε τον αστροφυσικό Δρ Or Graur, αναπληρωτή καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Πόρτσμουθ, να εντοπίσει την πρώτη ίσως γνωστή οπτική αναπαράσταση του γαλαξία μας στην αιγυπτιακή τέχνη. Στη μελέτη του, που δημοσιεύεται στο Journal of Astronomical History and Heritage, προτείνει ότι η αιγυπτιακή θεά του ουρανού Νουτ, (επίσης Νατ, Νεβέτ και Νέουτ) μπορεί να συνδέεται με τον γαλαξία μας μέσω μιας αγνοημένης μέχρι σήμερα εικονογραφικής λεπτομέρειας.

Η θεά Νουτ εμφανίζεται συχνά σε αιγυπτιακά ταφικά κείμενα και διακοσμήσεις ως μια γυμνή, καλυμμένη από αστέρια, καμπυλωτή γυναίκα, που απλώνεται πάνω από τη γη για να την προστατεύσει από τα νερά του χάους. Το ουράνιο σώμα της συμβολίζει το θόλο του ουρανού και ο ρόλος της στον ηλιακό κύκλο είναι θεμελιώδης: κάθε βράδυ καταπίνει τον Ήλιο καθώς δύει για να τον γεννήσει ξανά την αυγή.

Ωστόσο, στο εξωτερικό φέρετρο της Nesitaudjatakhet, μιας τραγουδίστριας του θεού Amun-Ra που έζησε πριν από περίπου 3.000 χρόνια, η Νουτ παρουσιάζει ένα ασυνήθιστο χαρακτηριστικό: μια μαύρη, κυματιστή γραμμή που διατρέχει το σώμα της από τα πόδια προς τα χέρια, με αστέρια κατανεμημένα και στις δύο πλευρές αυτής της γραμμής. 

Η κοσμολογική βινιέτα της Νουτ στην εξωτερική διακόσμηση του φέρετρο της Nesitaudjatakhet στη συλλογή του Αρχαιολογικού Μουσείου της Οδησσού OAM 52976 (C107). Το σώμα της Nουτ καλύπτεται από αστέρια καθώς και από μια παχιά, κυματιστή μαύρη καμπύλη που εκτείνεται από τα πέλματα των ποδιών της μέχρι τις άκρες των δακτύλων της. Αυτή η καμπύλη, που περιβάλλεται από αστέρια και στις δύο πλευρές, θυμίζει το Μεγάλο Ρήγμα του Γαλαξία μας.
[Credit: Mykola Tarasenko / Αρχαιολογικό Μουσείο Οδησσού]

Ο Δρ Graur, αφού ανέλυσε 125 αναπαραστάσεις της θεάς Νουτ από ένα σώμα 555 φέρετρων, προτείνει ότι αυτή η γραμμή μπορεί να είναι μια αναπαράσταση του γαλαξία μας, συγκεκριμένα του Μεγάλου Ρήγματος, μιας σκοτεινής ζώνης διαστρικής σκόνης που χωρίζει τη διάχυτη λάμψη του γαλαξία μας.

«Όταν συγκρίνουμε αυτή την εικόνα με σύγχρονες αστρονομικές φωτογραφίες, η ομοιότητα είναι εντυπωσιακή», εξήγησε ο ερευνητής. «Το κυματιστό σχήμα ταιριάζει με τη δομή που παρατηρούμε στον νυχτερινό ουρανό».

Το εύρημα αυτό δεν είναι το μοναδικό παράδειγμα του είδους του. Σε τέσσερις τάφους στην Κοιλάδα των Βασιλέων, συμπεριλαμβανομένου εκείνου του Ραμσή ΣΤ', εμφανίζονται παρόμοιες μορφές της Νουτ συνοδευόμενες από ελικοειδείς χρυσές γραμμές που αναδύονται από το κεφάλι της και εκτείνονται κατά μήκος της πλάτης της.

Οι παραστάσεις αυτές, που βρίσκονται στην οροφή των ταφικών θαλάμων, χωρίζουν σκηνές από το Βιβλίο της Ημέρας και το Βιβλίο της Νύχτας, ταφικά κείμενα που περιγράφουν το ταξίδι του Ήλιου στον Κάτω Κόσμο.

Ο Γαλαξίας πάνω από τους αμμόλοφους της δυτικής ερήμου της Αιγύπτου κοντά στο Ελ Φαγιούμ, τραβηγμένος στις 5-7 Αυγούστου 2022 στις 12:00 π.μ. (συνολική έκθεση: 1,2 ώρες). Σημειώστε την ομοιότητα μεταξύ του Μεγάλου Ρήγματος και της κυματιστής μαύρης καμπύλης που διχοτομεί το σώμα της Νουτ. [Credit: Osama Fathi]

Ωστόσο, ο Δρ Graur προειδοποιεί ότι η σύνδεση μεταξύ της θεάς Νουτ και του γαλαξία μας δεν σημαίνει ότι η θεά είναι ο γαλαξίας, αλλά μάλλον ότι ο τελευταίος θα μπορούσε να είναι ένα από τα πολλά ουράνια φαινόμενα που κοσμούν το σώμα της ως προσωποποίηση του ουρανού.

«Η σπανιότητα αυτών των κυματιστών γραμμών ενισχύει ένα συμπέρασμα στο οποίο κατέληξα σε προηγούμενη μελέτη: αν και υπάρχει σύνδεση μεταξύ της Νουτ και του γαλαξία μας, δεν είναι το ίδιο», σημειώνει.

Τον Απρίλιο του 2024, ο αστροφυσικός δημοσίευσε μια ανάλυση βασισμένη σε αρχαία κείμενα -όπως τα Κείμενα των Πυραμίδων, τα Κείμενα του Φέρετρου και το Βιβλίο της Νουτ- παράλληλα με προσομοιώσεις του αιγυπτιακού νυχτερινού ουρανού. Η εργασία αυτή πρότεινε ότι, ανάλογα με την εποχή του έτους, ο γαλαξίας μας θα μπορούσε να φωτίζει διαφορετικά μέρη του σώματος της Νουτ: το χειμώνα, τα τεντωμένα χέρια της- το καλοκαίρι, τη σπονδυλική της στήλη.

«Ωστόσο, η μελέτη των εικόνων έχει ενσωματώσει ένα επιπλέον επίπεδο πολυπλοκότητας. Τα κείμενα έδειχναν προς μια κατεύθυνση, αλλά η ταφική τέχνη μας δείχνει μια άλλη προοπτική», παραδέχτηκε ο Graur.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Or Graur, The Ancient Egyptian Cosmological Vignette: First Visual Evidence of The Milky Way and Trends in Coffin Depictions of The Sky Goddess Nut. Journal of Astronomical History and Heritage (2025), doi.org/10.3724/SP.J.140-2807.2025.01.06

Πηγή: LBV Magazine