Επίμηκες κρανίο ηλικίας 6.200 ετών που βρέθηκε στο Ιράν αποκαλύπτει κρανιακή τροποποίηση και θάνατο από αμβλύ αντικείμενο

Καλλιτεχνική αναπαράσταση με μία μητέρα να δένει προσεκτικά το κεφάλι της νεαρής κόρης της για να το διαμορφώσει στην επιθυμητή επιμήκη μορφ...

Ποιες ειναι οι «αντοχές» των μουσείων μας;

Ερευνητικό πρόγραμμα της ΕφΑ Μεσσηνίας για την «Πρώιμη Αρχαιολογία των Ρομά» στη Μεθώνη

Καλλιτεχνική αναπαράσταση με μία μητέρα να δένει προσεκτικά το κεφάλι της νεαρής κόρης της για να το διαμορφώσει στην επιθυμητή επιμήκη μορφή.

Οι αρχαιολόγοι που έκαναν ανασκαφές σε προϊστορικό νεκροταφείο στην Chega Sofla, στο δυτικό Ιράν, ανακάλυψαν το κρανίο μιας νεαρής γυναίκας που πέθανε πριν από 6.000 χρόνια κάτω από βίαιες συνθήκες. Η ανακάλυψη αυτή όχι μόνο ρίχνει φως σε ένα τραυματικό γεγονός στις τελευταίες στιγμές της, αλλά είναι επίσης το πρώτο σημάδι της αρχαίας πρακτικής της τροποποίησης του κρανίου.

Η τοποθεσία, Chega Sofla, βρίσκεται στο βόρειο άκρο του Περσικού Κόλπου και χρονολογείται στην πέμπτη χιλιετία π.Χ. (περίπου 4.700-3.700 π.Χ.). Αποτελεί μέρος του Προϊστορικού Προγράμματος Zohrehh, ενός μακροχρόνιου αρχαιολογικού εγχειρήματος υπό τη διεύθυνση του αρχαιολόγου Abbas Moghaddam. Η ομάδα ανασκάπτει αυτόν τον οικισμό της Εποχής του Χαλκού για πάνω από μια δεκαετία, φέρνοντας στο φως σπίτια, εργαλεία, κεραμικά και ενδεχομένως τους αρχαιότερους πλινθόκτιστους τάφους στον κόσμο. Είναι ενδιαφέρον ότι ο χώρος διαθέτει επίσης αρκετές ατομικές και κοινοτικές ταφές, μερικές από τις οποίες περιλαμβάνουν επιμήκη κρανία από σκόπιμη διαμόρφωση της κεφαλής.

Ένα από τα πρόσφατα ευρήματα ήταν το κρανίο μιας νεαρής γυναίκας, με την συμβατική ονομασία BG1.12, το οποίο περιείχε τόσο σημάδια τεχνητής παραμόρφωσης του κρανίου όσο και ενδείξεις θανατηφόρου τραυματισμού. Οι Mahdi Alirezazadeh και Hamed Vahdati Nasab, ερευνητές του Πανεπιστημίου Tarbiat Modares, περιέγραψαν την εξέταση των λειψάνων στο International Journal of Osteoarchaeology.

Όπως σημειώνουν οι συγγραφείς, η BG1.12 υποβλήθηκε σε κρανιακή περίδεση από νεαρή ηλικία - μια αρχαία πολιτισμική πρακτική σε πολλές αρχαίες κοινωνίες κατά την οποία το κεφάλι ενός παιδιού τυλίγεται προκειμένου να διαμορφωθεί σε επίμηκες σχήμα. Αν και συμβολική ή αισθητική στην πλειονότητα των κοινωνιών, η διαδικασία αυτή έχει εμβιομηχανικές επιπτώσεις στο κρανίο. Σύμφωνα με τους ερευνητές, η κρανιακή περίδεση παραμορφώνει το κρανίο και οδηγεί σε λεπτότερα κρανιακά οστά και το δίπλουν, το σπογγώδες στρώμα μέσα στο οστό που απορροφά τους κραδασμούς.

Χρησιμοποιώντας αξονικές τομογραφίες, οι ερευνητές εντόπισαν ένα τριγωνικό περιθανάτιο κάταγμα που εκτεινόταν από το μπροστινό στο αριστερό βρεγματικό οστό του κρανίου του BG1.12. Ο τραυματισμός δεν είχε ακόμη αρχίσει να επουλώνεται, γεγονός που υποδηλώνει ότι είχε συμβεί κατά ή περίπου την ώρα του θανάτου. Το χτύπημα προκλήθηκε πιθανότατα με ένα εργαλείο με ευρεία ακμή, το οποίο δεν διαπέρασε το κρανίο, αλλά ήταν τόσο ισχυρό που το έσπασε και προκάλεσε θανατηφόρο τραυματισμό.

Το κρανίο μιας νεαρής γυναίκας (BG1.12) με σημάδια κρανιακής παραμόρφωσης και θανατηφόρου τραυματισμού.
 [Credit: Ramin Yashmi/ Moghaddam, A., & Miri, N. (2021). doi:10.11588/PROPYLAEUM.837.C10734 ( CC BY-NC-SA 4.0)]

Το χτύπημα έσπασε τόσο το αριστερό βρεγματικό όσο και το μετωπιαίο οστό. Τα άκρα του κατάγματος εξακολουθούσαν να έχουν επαφή και η απουσία οστικής ανακατασκευής επιβεβαιώνει ότι ο τραυματισμός ήταν περιθανάτιος. Δεν υπήρχαν ενδείξεις εσωτερικής αιμορραγίας ή διείσδυσης αιχμηρού αντικειμένου, ακόμη και με την ευθραυστότητα του κρανίου, γεγονός που ενισχύει περαιτέρω το συμπέρασμα ότι είχε χρησιμοποιηθεί αμβλύ αντικείμενο.

Αν και ο λόγος του χτυπήματος είναι ακόμη άγνωστος - τυχαίος ή όχι - η ανακάλυψη συμβάλλει στην αυξανόμενη κατανόηση του τραύματος και της βίας στις πρώιμες ανθρώπινες κοινωνίες. Περιέργως, ένα δεύτερο σπασμένο κρανίο που αποκαλύφθηκε στην περιοχή δεν είχε κανένα σημάδι τροποποίησης του κρανίου, γεγονός που υποδηλώνει ότι ο τραυματισμός του κεφαλιού δεν αφορούσε αποκλειστικά άτομα με αναδιαμορφωμένα κρανία.

Η BG1.12 πιθανότατα θάφτηκε μαζί με άλλα μέλη της ομάδας της. Ωστόσο, η πυκνή συγκέντρωση των οστών έχει μέχρι στιγμής εμποδίσει τους αρχαιολόγους να αναγνωρίσουν το υπόλοιπο τμήμα του σκελετού της, περιορίζοντας τις διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με την ηλικία, τον τρόπο ζωής και την κοινωνική της θέση.

Παρ' όλα αυτά, το κρανίο της αποτελεί αδιάσειστη απόδειξη των απρόβλεπτων συνεπειών της πολιτιστικής πρακτικής. Το Προϊστορικό Πρόγραμμα Zohreh στοχεύει στην κατανόηση της κοινωνικής και πολιτιστικής δυναμικής των πρώιμων κοινοτήτων κατά μήκος του Περσικού Κόλπου. Τα λείψανα της BG1.12 αποτελούν ένα μείγμα πολιτιστικής παράδοσης και προσωπικής τραγωδίας.

Οι εργασίες που γίνονται στο Chega Sofla συνεχίζουν να φέρνουν στο φως την πολυπλοκότητα των πρώιμων ανθρώπινων κοινωνιών στην περιοχή, όπως το πώς ζούσαν, πίστευαν, κατασκεύαζαν και, όπως στην προκειμένη περίπτωση, πέθαιναν.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Alirezazadeh, M., & Vahdati Nasab, H. (2025). A young woman from the fifth millennium BCE in Chega Sofla Cemetery with a modified and hinge fractured cranium, southwestern Iran. International Journal of Osteoarchaeology. doi:10.1002/oa.3415

Πηγή: Archaeology News