Το ανάγλυφο του Carpetani αποκαλύπτει την κρυμμένη δύναμη πίσω από τους μεσογειακούς δεσμούς της Ισπανίας της Εποχής του Σιδήρου

Το ανάγλυφο της Δομής 2 στο El Cerrón (Museo de Santa Cruz de Toledo, Ministerio de Cultura y Deporte, Αριθμός Ευρετηρίου: CE23580, Φωτογραφ...

H Κόρη της Θήρας επέστρεψε σπίτι

«Το πιο δύσκολο παζλ στον κόσμο»: Αρχαιολόγοι συναρμολόγησαν ρωμαϊκή νωπογραφία 1.800 χρόνων

Το ανάγλυφο της Δομής 2 στο El Cerrón (Museo de Santa Cruz de Toledo, Ministerio de Cultura y Deporte, Αριθμός Ευρετηρίου: CE23580, Φωτογραφία: J. Blánquez Pérez, Σχέδιο: P. Sánchez de Oro). [Credit: Sánchez de Oro κ.ά., Antiquity (2025)]

Το ανάγλυφο του Carpetani αποκαλύπτει την κρυμμένη δύναμη πίσω από τους μεσογειακούς δεσμούς της Ισπανίας της Εποχής του Σιδήρου.

Η πρόσφατη αρχαιολογική έρευνα στην τοποθεσία El Cerrón στο Illescas του Τολέδο αναδιαμορφώνει τις παραδοσιακές απόψεις για την αρχαία Carpetania, μια περιοχή της κεντρικής Ιβηρικής που θεωρούνταν επί μακρόν πολιτισμικά περιθωριακή. Μια μελέτη με επικεφαλής τον ερευνητή Pablo Sánchez de Oro του Universidad Autónoma de Madrid, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Antiquity, εισάγει αδιάσειστα στοιχεία που προτείνουν ότι η τοπική ελίτ της Carpetania συμμετείχε ενεργά στα μεσογειακά εμπορικά και πολιτιστικά δίκτυα καθ' όλη τη διάρκεια της Ύστερης Εποχής του Σιδήρου (4ος-1ος αιώνας π.Χ.).

Στο επίκεντρο αυτού του ευρήματος βρίσκεται ένα εκπληκτικό ανάγλυφο από τερακότα που ανακαλύφθηκε στη Δομή 2, η οποία έχει ερμηνευτεί από τους αρχαιολόγους ως ιερό. Το τεχνούργημα απεικονίζει μια πομπή που περιλαμβάνει έναν γρύπα που φέρει ένα λουλούδι λωτού, ηνίοχους με άλογα και μια ανθρώπινη φιγούρα που κρατάει κάτι που φαίνεται να είναι ράβδος διοίκησης ή δόρυ. Αυτή η εικονογραφία είναι χαρακτηριστική της μεσογειακής τέχνης, έχοντας παραλληλισμούς κατά μήκος της ιβηρικής ακτής και της βόρειας Ιταλίας, περιοχές που απέχουν από την ενδοχώρα του El Cerrón, πάνω από 300 χιλιόμετρα από τη θάλασσα.

Το γεγονός ότι αυτό το ανάγλυφο μεσογειακού τύπου παρατηρείται τόσο μακριά στην ενδοχώρα είναι μια σημαντική διαπίστωση. Το διακοσμημένο ανάγλυφο από τερακότα του El Cerrón είναι ένα από τα σαφέστερα παραδείγματα της χρήσης ξένων εικόνων από τις αρχαίες ελίτ της ενδοχώρας για την επιβολή της εξουσίας. Οι ελίτ δεν ήταν απλώς μιμητές αλλά ενεργά συμμετέχοντες στη δημιουργία του πολιτιστικού τοπίου της εποχής.

Οι ανασκαφές στο El Cerrón αποκάλυψαν διάφορες φάσεις κατασκευής, συμπεριλαμβανομένων ορθογώνιων κατασκευών με πέτρινα θεμέλια και πλίνθινα τείχη. Κάτω από τη Δομή 2, οι ανασκαφές αποκάλυψαν επίσης ενδείξεις τελετουργικής δραστηριότητας στη Δομή 1 με τη μορφή κεντρικής εστίας και ενδείξεις καύσης, που ίσως συνδέονται με περιφερειακές κοινωνικές εντάσεις τον 4ο αιώνα π.Χ.. 

Εισαγωγές και τοπικές απομιμήσεις εξωτικών και ιβηρικών προϊόντων που βρέθηκαν στο El Cerrón (φωτογραφίες A-E του P. Sánchez de Oro- F: https://cultura.castillalamancha.es/patrimonio/catalogo-patrimonio-cultural/yacimiento-arqueologico-de-el-cerron-de-illescas).
[Credit: Sánchez de Oro et al., Antiquity (2025)]

Ευρήματα όπως κεραμικά αττικού τύπου, μια χάλκινη περόνη σε σχήμα αλόγου που πιθανότατα κατασκευάστηκε στη βόρεια Ιταλία, και άλλα αντικείμενα υποδηλώνουν επίσης την πρόσβαση και την εμπλοκή της τοπικής ελίτ στις ξένες αγορές. Αυτά τα εισαγόμενα αντικείμενα δεν αντιγράφονταν απλώς, αλλά υιοθετούνταν επιλεκτικά για να ενισχύσουν τη νομιμότητα και το κύρος της ελίτ.

Ιστορικά, η Carpetania έχει θεωρηθεί ως μια περιοχή με πολιτιστική απομόνωση που επηρεάζεται από τις μεγαλύτερες, πιο εξέχουσες γειτονικές κοινωνίες, όπως οι Celtiberians ή οι Vettones. Η νέα μελέτη, ωστόσο, αμφισβητεί αυτή την υπόθεση. Οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι οι ελίτ της Carpetania υιοθέτησαν συνειδητά μεσογειακά σύμβολα και έθιμα, όπως το ανάγλυφο του γρύπα, όχι μόνο για λόγους αισθητικής, αλλά και για να ενισχύσουν την κοινωνική και πολιτική εξουσία στις κοινότητές τους.

Αυτή η αλλαγή στο πρότυπο των οικισμών κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, από πεδιάδες σε οχυρωμένες κορυφές λόφων, αντανακλά την ευρύτερη κοινωνική αλλαγή. Με την αύξηση του πληθυσμού και την αύξηση της παραγωγής τροφίμων, αυξήθηκαν επίσης ο ανταγωνισμός και οι συγκρούσεις. Η στρατηγική κατασκευή ιερών και η αναγνώριση μεσογειακών συμβόλων που χρησιμοποιούνται σε θρησκευτικά πλαίσια υποδηλώνουν μια εξελιγμένη χρήση πολιτιστικών εργαλείων για πολιτικούς σκοπούς.

Το πιο σημαντικό είναι ότι οι ερευνητές επισημαίνουν την ανάγκη επανεξέτασης των ιστορικών παραδοχών. «Τα ευρήματά μας αναδεικνύουν την κρίσιμη ανάγκη να αμφισβητηθούν μακροχρόνιες παραδοχές και να αντιμετωπιστούν προκαταλήψεις που έχουν διαμορφώσει τις μελέτες αλληλεπίδρασης στη Μεσόγειο, ιδίως όσον αφορά τις περιοχές που παραδοσιακά χαρακτηρίζονται ως περιθωριακές», έγραψαν οι συγγραφείς.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Sánchez de Oro, P., Saccoccio, F., Torres Ortiz, M., & Berrocal-Rangel, L. (2025). The relief of El Cerrón: insights into central Iberian elite identity in the Late Iron Age. Antiquity, 1–18. doi:10.15184/aqy.2025.48

Πηγή: Archaeology News