Νέες αντιδράσεις για το μοναδικό εύρημα στην Κρήτη: «Πνίγουν το μνημείο με κεραίες και ραντάρ»

Το εύρημα στον λόφο Παπούρα, στο Καστέλλι Το «πράσινο φως» για την εγκατάσταση ραντάρ και κεραίας στον λόφο Παπούρα, στο Καστέλλι Πεδιάδος Η...

Το εύρημα στον λόφο Παπούρα, στο Καστέλλι

Το «πράσινο φως» για την εγκατάσταση ραντάρ και κεραίας στον λόφο Παπούρα, στο Καστέλλι Πεδιάδος Ηρακλείου Κρήτης, έδωσε προχθές το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) έπειτα από μία «μαραθώνια» συνεδρίαση, ξεσηκώνοντας ακόμα περισσότερες αντιδράσεις από την πλευρά των αρχαιολόγων, επιστημονικών και επαγγελματικών φορέων και της τοπικής κοινωνίας.

Σύμφωνα με τη γνωμοδότηση, το ραντάρ θα τοποθετηθεί στην περιοχή του λόφου, όχι όμως ακριβώς στην κορυφή, λόγω του μοναδικού αρχαιολογικού ευρήματος που αποκάλυψε η αρχαιολογική ανασκαφή, κατά τη διάρκεια των εργασιών για το νέο αεροδρόμιο.

Ανάμεσα στο μνημείο και την ασφάλεια των πτήσεων

Αρχική πρόθεση του υπουργείου Πολιτισμού σε συνεργασία με το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών ήταν η αναζήτηση άλλης κατάλ­ληλης θέσης για την τοποθέτηση του ραντάρ μετά την αποκάλυψη του σπουδαίου ευρήμα­τος. Λόγοι ασφαλείας λειτουργίας του ραντάρ το οποίο θα ελέγχει όχι μόνο τον χώρο του αεροδρομίου, αλλά τα δύο τρίτα του εναέρι­ου χώρου της Κρήτης, όπως και τον ευρύτερο χώρο του Νοτίου Αιγαίου, σύμφωνα με την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, κατέστησαν υποχρεωτική την επιστροφή στην επιλογή του συγκεκριμένου λόφου. 

Η επόμενη επιλογή, γειτονικού λόφου, κρί­θηκε ακατάλληλη, καθώς από τη θέση αυτή το ραντάρ θα έχανε από τον έλεγχό του επί 24 δευτερόλεπτα τα αεροπλάνα. Αντιθέτως από τον επίμαχο λόφο ο «τυφλός» χρόνος είναι μόλις 4 δευτερόλεπτα, ο οποίος είναι αποδεκτός βάσει των διεθνών προδιαγραφών. 

Τα ορατά κατάλοιπα της εντυπωσιακής αρχι­τεκτονικής κατασκευής είχαν από τη δεκαετία του 1980 ερμηνευθεί ως φρυκτωρία, άποψη που ίσχυε έως και την αρχή των ανασκαφών το 2023. Η ερμηνεία αυτή ήταν και που οδήγησε να αποφασιστεί στο πλαίσιο της εγκεκριμένης μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων η τα­πείνωση του λόφου ώστε να μην εμποδίζει την κίνηση των αεροσκαφών και να τοποθετηθούν τα ραντάρ. Οι ανασκαφές που ξεκίνησαν ωστόσο τον Μάρτιο του 2024 υποχρέωσαν σε διακοπή της ταπείνωσης η οποία είχε ήδη ξεκινήσει μέσω ανατίναξης έκτασης 20 στρεμμάτων. 

Μνημείο αναφοράs 

Ο προβληματισμός υπήρξε έντονος καθώς στον ένα δίσκο της πλάστιγγας τοποθετήθηκε το αρχιτεκτονικό σύνολο με τη δαιδαλώδη κάτοψη, που θυμίζει λαβύρινθο, και χρονολογείται στις αρχές παλαιοανακτορικής περιόδου -περί το 1900 π.Χ., αν και η αρχική του φάση ενδεχομέ­νως να φτάνει έως και το 3000π.Χ. Το μνημείο που έχει ανεγερθεί ακριβώς στην κορυφή του υψώματος, όπως ανέφεραν οι αρχαιολόγοι, αλλάζει τον τρόπο «που βλέπουμε την αρχιτε­κτονική στο προϊστορικό Αιγαίο» κι αποτελεί ένα «μνημείο αναφοράς που δημιουργήθηκε όταν δεν είχε αποκρυσταλλωθεί η μινωική θρησκεία και μαρτυρά μια πανκοινοτική δραστηριότητα, ανάλογη εκείνης των Αμφικτυονιών των ιστο­ρικών χρόνων». 

Στον άλλο δίσκο της πλάστιγγας-παρουσία και του υφυπουργού Υποδομών, Νίκου Ταχιά­ου - τοποθετήθηκε εκ μέρους της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας η ασφάλεια των πτήσε­ων. Υποστηρίχθηκε ότι ελέγχθηκαν - και με τη συμβολή ανεξάρτητης βρετανικής εταιρείας - πολλές πιθανές εναλλακτικές θέσεις, αλλά καμία δεν κρίθηκε κατάλληλη. Η επιλογή της συγκατοίκησης μνημείου και ραντάρ (μαζί με τ1ς αντίστοιχες υποδομές) θα επιβαρύνει τον προϋπολογισμό του έργου και δεν θα επιτρέψει τη μελλοντική επέκταση του αεροδιαδρόμου. Υπήρξε δε, διαβεβαίωση ότι το ραντάρ δεν θέτει σε κίνδυνο τους επισκέπτες του αρχαιολογικού χώρου - ο οποίος μετά την ολοκλήρωση της ανασκαφής θα καταστεί επισκέψιμος - καθώς δεν εκπέμπει επικίνδυνη ακτινοβολία.

Υπογράψτε εδώ για να σωθεί το μοναδικό μνημείο.

«Δεύτερο αρχαιολογικό "έγκλημα" από το ΚΑΣ»

«Η χθεσινή γνωμοδότηση που πραγματοποίησε το ΚΑΣ θα μείνει στην ιστορία, μαζί με την εκείνη για το μετρό Θεσσαλονίκης πριν από έξι χρόνια, ως δύο από τα μεγαλύτερα αρχαιολογικά "εγκλήματα" σε αυτή τη χώρα», σημειώνει η α' αντιπρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ), Δέσποινα Κουτσούμπα, μιλώντας στο Reader.gr.

Ωστόσο, κατά την ίδια, «η χθεσινή απόφαση είναι ακόμα χειρότερη, γιατί στο μετρό Θεσσαλονίκης μπορούσαν να λένε ότι οι αρχαιότητες θα επανέλθουν. Εδώ όμως ψήφισαν μία μελέτη σύμφωνα με την οποία το κορυφαίο και μοναδικό μνημείο βρίσκεται σαν σε "φούρνο μικροκυμάτων" μεταξύ του ραντάρ και της κεραίας».

«Είδαμε και την τρισδιάστατη απεικόνιση της μελέτης που είναι αδιανόητη. Το μνημείο θα είναι μεταξύ του ραντάρ και της κεραίας, ενός κτιρίου 2.000 τετραγωνικών μέτρων, περιφράξεων τύπου NATO και μάς λένε μετά από όλα αυτά ότι θα είναι επισκέψιμο», σημειώνει η αντιπρόεδρος του ΣΕΑ και συνεχίζει:

«Είναι ντροπιαστικό, διότι τα μέλη του ΚΑΣ, εκτός από μία ψήφο που ήταν κατά, δεν έκριναν με βάση τον αρχαιολογικό νόμο και την προστασία του μνημείου, έκριναν δήθεν για το αεροδρόμιο. Στην πραγματικότητα όμως έκριναν για το κέρδος της κατασκευάστριας εταιρίας, η οποία δεν έψαξε καμία άλλη λύση χωροθέτησης για το ραντάρ πέρα από τις θέσεις που έχει ήδη απαλλοτριώσει».

«Παρουσίασαν ότι δεν υπάρχει άλλη τεχνική λύση, βασιζόμενοι όμως σε ψέματα. Προφανώς τεχνικές λύσεις υπάρχουν, όμως κάθε τεχνική λύση σημαίνει κάποιες αλλαγές που κοστίζουν σε χρήμα και πιθανώς σε χρόνο», τόνισε η κ. Κουτσούμπα.

«Το μνημείο όμως είναι μοναδικό και θα έπρεπε τουλάχιστον οι εναλλακτικές προτάσεις να παρουσιαστούν με το κόστος τους και να αποφασίσουμε όλοι μαζί ως κοινωνία -διότι πρόκειται για χρήματα του ελληνικού λαού- αν αξίζει να δοθούν ή όχι», επισήμανε επίσης.

«Πνίγουν το μνημείο μέσα σε κεραίες και ραντάρ»

Χαρακτήρισε δε τη μελέτη που παρουσιάστηκε χθες στο ΚΑΣ ως «ψευδεπίγραφη», καθώς «ο τίτλος της έλεγε για "ανάδειξη" του μνημείου που πραγματικά θα ντρεπόμαστε οι Έλληνες αρχαιολόγοι να λέμε ότι αυτό στη χώρα μας αποτελεί ανάδειξη».

«Πνίγουν το μνημείο μέσα σε κεραίες και ραντάρ, ενώ σήμερα δεσπόζει στον λόφο, υπάρχουν άλλοι παρακείμενοι λόφοι όπου θα μπορούσε να πάει το ραντάρ, διερευνήθηκε μόνο ένας, ο μόνος που ήταν απαλλοτριωμένος και η εταιρία δεν ήθελε να δώσει άλλα χρήματα για απαλλοτριώσεις», τονίζει η Δέσποινα Κουτσούμπα η οποία υπογράμμισε:

«Όλα αυτά τόσο εμείς όσο και ο δήμαρχος και η τοπική κοινωνία τα καταγγείλαμε στο ΚΑΣ. Το ίδιο και επιστήμονες που ασχολούνται με τη μινωική Κρήτη. Σημειώνεται ότι για τη διάσωση του μνημείου έχουν υπογράψει πάνω από 300 Έλληνες και ξένοι αρχαιολόγοι, το "ανφάν γκατέ" της μινωικής αρχαιολογίας».

Διαμαρτυρία κατοίκων στον λόφο Παπούρα.
[Credit: Επιτροπή πολιτών για την προστασία της Παπούρας]

«Η ιστορία για την προστασία του μνημείου τώρα αρχίζει»

«Προφανώς η ιστορία για την προστασία του μνημείου δεν τελειώνει τώρα. Αντίθετα τώρα αρχίζει», ξεκαθαρίζει η αντιπρόεδρος του ΣΕΑ, η οποία σχολιάζει τη στάση του ΚΑΣ, λέγοντας: «Ουσιαστικά μάς είπαν ήταν ότι μάς κάνουν χάρη, διότι το ραντάρ ήταν να μπει στην κορυφή του λόφου, ενώ τελικά θα μπει 30 μέτρα πιο εκεί».

Η κ. Κουτσούμπα σημείωσε καταληκτικά ότι «είμαστε περήφανοι για την Εφορεία Αρχειοτήτων Ηρακλείου που έκανε μία υποδειγματική ανασκαφή, η οποία συνεχίζεται, είμαστε περήφανοι που οι συνάδελφοί μας τάχθηκαν με την προστασία του μνημείου, παρά τις αφόρητες πιέσεις που δέχτηκαν.

Όσο υπάρχουν αρχαιολόγοι που συνεχίζουν να κάνουν το καθήκον τους και όσο υπάρχουν πολίτες που αγαπούν τα μνημεία και ήρθαν χθες στο ΚΑΣ και το απέδειξαν η ιστορία δεν θα τελειώσει. Θα συνεχίσουμε».

«Στο ΚΑΣ δεν εξετάστηκε ούτε μία εναλλακτική λύση»

Ο πρόεδρος του Συλλόγου Εκτάκτων Αρχαιολόγων (ΣΕΚΑ), Δημήτρης Κουφοβασίλης επιμένει στη δήλωση που είχε κάνει στο Reader.gr ότι «τίποτα δεν καθιστά υποχρεωτική την χωροθέτηση ραντάρ στον λόφο Παπούρα».

Έτσι και η χθεσινή γνωμοδότηση του ΚΑΣ δεν είναι νομότυπη, «διότι δεν εξετάστηκε ούτε μία εναλλακτική λύση, ενώ θυμίζει ότι το ΚΑΣ ως όργανο γνωμοδοτεί. Αν ήθελε η υπουργός θα άλλαζε τα πράγματα, αλλά οι διοικήσεις ΥΠΠΟ και ΥΠΟΜΕ είναι που χαράσσουν τις κατευθύνσεις στις οποίες έρχεται να βαδίσει το ΚΑΣ».

Ο πρόεδρος του ΣΕΚΑ στάθηκε επίσης στο γεγονός ότι την Τετάρτη πραγματοποιήθηκαν κινητοποιήσεις εργαζομένων στον Πολιτισμό και κατοίκων του Καστελλίου σε υπουργείο Πολιτισμού και Ηράκλειο Κρήτης, όπως επίσης και παραστάσεις υπεράσπισης του μνημείου στη συνεδρίαση του ΚΑΣ, τόσο διά ζώσης όσο και με τηλεδιάσκεψη.

Τι αναφέρουν μέλη της επιτροπής πολιτών για την προστασία της Παπούρας

Από την πλευρά της, η Κωνσταντίνα Μπουμπουλάκη, αρχιτέκτων μηχανικός και μέλος της επιτροπής πολιτών για την προστασία της Παπούρας και της πολιτιστικής κληρονομιάς της Πεδιάδας σημειώνει, μιλώντας στο Reader.gr ότι «θα ήθελα δημόσια να "ευχαριστήσω" όλα τα μέλη του ΚΑΣ, εκτός από ένα, που χθες μας απέδειξαν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, πώς τιμά κανείς την επιστήμη που έχει επιλέξει να υπηρετήσει, με ήθος και αξιοπρέπεια πάνω απ’ όλα». 

Παράλληλα, σημειώνει: «Επέλεξα να μιλήσω για την αλήθεια και το φως που κρύβει αυτός ο τόπος, και να δείξω ποιο είναι τελικά το βουνό της Παπούρας, πόσο μεγάλο ή μικρό είναι, τι άλλο κρύβει πέραν από την κορυφή του.

Γιατί ένας τόπος δεν είναι απλώς κάποιο σύνολο γης, φυτών και αρχαιολογικών ευρημάτων, είναι η προβολή της ψυχής ενός λαού επάνω στην ύλη, σύμφωνα με τον Οδυσσέα Ελύτη. Και πάνω σε αυτή αυτήν την ύλη έχουν συνυπάρξει τα αποτυπώματα ανθρώπινης ζωής 4000 ετών».

Διαμαρτυρία κατοίκων στον λόφο Παπούρα.
[Credit: Επιτροπή πολιτών για την προστασία της Παπούρας]

«Θα ήθελα να τονιστεί ότι πρόκειται για ένα μνημειακό σύνολο εντός του οποίου χωροθετούνται οι προτεινόμενες επεμβάσεις, παρά το γεγονός ότι προστατεύονται από πληθώρα νόμων και διεθνών συμβάσεων με υπερεθνική ισχύ, τις οποίες ως επιτροπή παρουσιάσαμε και δεχτήκαμε χλευασμό, καθώς είναι ήδη γνωστά και η εκτενής αναφορά τους θεωρήθηκε πλεονασμός», τονίζει η κ. Μπουμπουλάκη και καταλήγει:

«Τέλος, νιώθω ότι παρευρέθηκα σε μια αίθουσα που παιζόταν μια καλά στημένη θεατρική παράσταση, με προδιαγεγραμμένο τέλος. Θα ολοκληρώσω, όπως και στη χθεσινή τοποθέτηση μου, με το ότι ο καθένας αφήνει ένα λιθαράκι πίσω του, μικρό ή μεγάλο, ένα αποτύπωμα. Η ιστορία γράφεται κάθε μέρα. Και χθες όλοι μαζί γράψαμε ιστορία. Ο καθένας, απλά αποφασίζει σε ποια πλευρά θα γραφτεί το δικό του όνομα». 

Από την πλευρά της, η Δέσποινα Μαρκάκη, αρχαιολόγος και νομικός, τονίζει ότι «βρεθήκαμε χθες στο ΚΑΣ για να υπερασπιστούμε την προστασία ενός μοναδικού -παγκόσμιας σημασίας- μνημειακού συνόλου και του φυσικού – ιστορικού τοπίου που το περιβάλλει».

Ωστόσο, «παρακολουθήσαμε μια διαδικασία προσχηματική. Είδαμε ένα Συμβούλιο να μετατρέπεται σε μηχανισμό επικύρωσης προειλημμένων κυβερνητικών επιλογών. Είδαμε την επιστήμη να παραμερίζεται. Την κληρονομιά μας να εκτοπίζεται για χάρη "εθνικών", όπως μας ανέφεραν, έργων. Την αρμόδια υπουργό να προκαταλαμβάνει αποφάσεις. Είδαμε ένα σώμα που θα έπρεπε να λειτουργεί ως θεματοφύλακας, να αποδεικνύεται θεματοφύλακας συμφερόντων». 

Η ίδια συμπληρώνει: «Κι όταν τολμήσαμε να ζητήσουμε να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων, του κύρους τους και του ρόλου που τους έχει αναθέσει η πολιτεία, να μην επικυρώσουν μια απόφαση που έχει ήδη προαναγγελθεί δημόσια από την Υπουργό, μας διέκοψαν προφασιζόμενοι αγένεια από μεριά μας.

Αντί να προβληματιστούν, ένιωσαν προσβεβλημένοι. Όχι όμως από την καταστρατήγηση του ρόλου τους από την πλευρά της Κυβέρνησης, αλλά από την υπενθύμιση της ευθύνης τους από τη μεριά των πολιτών.

Η Παπούρα, όμως, δεν είναι μόνη. Όσοι ήμασταν εκεί, όσοι μιλήσαμε, όσοι σιωπήσαμε από συγκίνηση ή οργή, δεν το κάναμε μόνο για το βουνό, αλλά για το δικαίωμα όλων μας στη μνήμη, στη φωνή, στη συμμετοχή, στη ζωή», υπογραμμίζει η κ. Μαρκάκη και τονίζει καταληκτικά:

«Δεν υπερασπιζόμαστε απλώς ένα μνημείο. Υπερασπιζόμαστε την ίδια την έννοια της αξιοπρέπειας. Θα συνεχίσουμε όλοι μαζί!».

Υπογράψτε εδώ για να σωθεί το μοναδικό μνημείο.

Πηγή: Γ. Βασιλείου, Reader, Μ. Αδαμοπούλου, Τα Νέα