Σαράντα χρόνια ανασκαφής. Οι κάτοικοι της Ελεύθερνας τιμούν τον Νίκο Σταμπολίδη

Επί το έργον. Ο Νίκος Σταμπολίδης έβγαλε θησαυρούς από το χώμα. Ο καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης είναι χορτασμένος άνθρωπος. Δήμος και σοφιστές...

Επί το έργον. Ο Νίκος Σταμπολίδης έβγαλε θησαυρούς από το χώμα.

Ο καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης είναι χορτασμένος άνθρωπος. Δήμος και σοφιστές τον έχουν ξεχωρίσει για το έργο του. Πιο έμπρακτη αναγνώριση από τη θέση του διευθυντή του Μουσείου Ακρόπολης δεν υπάρχει άλλωστε. Και στο εξωτερικό οι βραβεύσεις μαρτυρούν πως στο πρόσωπό του οι ξένοι βλέπουν έναν άρτιο επιστήμονα και έναν «πρέσβη» του ελληνικού πολιτισμού. Μια εκδήλωση ωστόσο που ετοιμάζεται την τελευταία ημέρα του Αυγούστου διαφέρει από όλες τις άλλες. Διότι προέρχεται από τους κατοίκους του ενός εκ των δύο χωριών που άπτονται του ευρύτερου αρχαιολογικού πάρκου της Ελεύθερνας. Οι τοπικοί φορείς του οικισμού της Αρχαίας Ελεύθερνας θέλουν να του επιδαψιλεύσουν τιμές για την προσφορά του. Επί 40 χρόνια ο ανασκαφέας είναι εκεί συνεχώς έχοντας βγάλει από το χώμα ένα ολόκληρο νεκροταφείο της ομηρικής περιόδου, πλούσια κτερίσματα, έχει φροντίσει τις βασιλικές εκκλησίες, έχει ξαναγράψει την ιστορία μιας ξεχασμένης πόλης που έζησε από την αυγή του χρόνου μέχρι τον βενετοκρατούμενο 14ο αιώνα, βάζοντάς την στον παγκόσμιο αρχαιολογικό χάρτη.

Το στέγαστρο που προφυλάσσει το ομηρικό νεκροταφείο.

Ο Χανιώτης σχεδίασε ένα καταπληκτικό στέγαστρο αλλά και ένα πολύ ωραίο μουσείο που πέρυσι μονάχα για την περιοδική έκθεση του Πικάσο δέχθηκε μέσα σε λίγους μήνες 35.000 επισκέπτες, εκ των οποίων 4.000 μαθητές από ολόκληρη την Κρήτη. Η Ελεύθερνα εντάσσεται στην περιοχή του Μυλοποτάμου Ρεθύμνης, που έχει τις δικές της δυσκολίες σε κάθε επαφή των ανθρώπων με την οργανωμένη πολιτεία. Χρειάστηκε θάρρος από τον νεαρό αρχαιολόγο το 1984 όταν τις πρώτες ημέρες της έρευνας τον πλησίασαν δύο μαυροντυμένοι κουμπουροφόροι, σχεδόν για να τον απειλήσουν: «Να τα μαζέψεις και μέχρι αύριο να έχετε φύγει», του έπεμψαν. «Θα είμαι εδώ και αύριο, και μεθαύριο, και όσο χρειαστεί», απάντησε ψύχραιμα. Τελικά χρειάστηκαν τέσσερις δεκαετίες και ακόμη το έδαφος βγάζει θησαυρούς. Το κυριότερο όμως είναι ότι σε μια επαρχία που τον τόνο δίνουν συχνά η παραβατική συμπεριφορά και η διαστρέβλωση της παράδοσης και των άγραφων νόμων, η ανασκαφή προσφέρει μιαν άλλη ανάγνωση της ταυτότητας. Δίνει στους κατοίκους την αυθεντική υπερηφάνεια να κατάγονται από ένα ιστορικό κύτταρο.

Η υπέροχη φύση του αρχαιολογικού πάρκου.

Ο ίδιος ο Σταμπολίδης φρόντισε εξαρχής να κάνει τους κατοίκους των δύο χωριών κοινωνούς της προσπάθειάς του. Καθετί που έβρισκε, κάθε νέο συμπέρασμα δεν έμενε σε επιστημονικούς κύκλους, αλλά περνούσε και στους ντόπιους σαν συνεχιστές μιας πορείας. Δικαίως πιστεύει ότι μόνον οι άνθρωποι ενός τόπου μπορούν να διαφυλάξουν την αρχαιολογική περιοχή τους, διότι αυτοί είναι τελικά το μάτι και το αυτί που θα προσφέρουν την προστασία από τους κινδύνους. Τούτων λεχθέντων, οι κάτοικοι ωφελήθηκαν και αλλιώς. Δύο άσημα χωριά της κρητικής ενδοχώρας βλέπουν κίνηση όλο τον χρόνο από τουρίστες που φθάνουν από το Ηράκλειο, το Ρέθυμνο και τα Χανιά. Επίσης είδαν επισήμους να περιδιαβαίνουν τον τόπο τους και είδαν και θέσεις εργασίας, τόνωση της μικροεπιχειρηματικότητας.

Το μουσείο σαν φρούριο προστατεύει τα εκθέματα.

Σε μια πρόσφατη διάλεξη που έδωσε ο Σταμπολίδης στο Πανεπιστήμιο Γέιλ μίλησε ακριβώς για την κοινωνική διάσταση της σύγχρονης αρχαιολογίας. Το έκανε πράξη. Και έγινε «ένας προφήτης στον τόπο του» με όπλο την επιμονή του. Πέρασε 40 καλοκαίρια στο ίδιο μέρος, αρχικά σε συνθήκες κατασκηνωτικές, αποδεικνύοντας ότι και αυτός νιώθει ταύτιση με το μέρος.

Πηγή: Μ. Πουρναρά, Καθημερινή