Γιατί τα θύματα της Πομπηίας φορούσαν χοντρά μάλλινα ρούχα τον Αύγουστο; Νέα μελέτη αναζωπυρώνει τη συζήτηση για την ημερομηνία της έκρηξης του Βεζούβιου

Ο ερευνητής Llorenç Alapont με εκμαγεία από την Πομπηία. [Credit: Universitat de València] Μια νέα μελέτη ανθρώπινων λειψάνων από την Πομπηί...

Ο ερευνητής Llorenç Alapont με εκμαγεία από την Πομπηία. [Credit: Universitat de València]

Μια νέα μελέτη ανθρώπινων λειψάνων από την Πομπηία ανοίγει εκ νέου τη συζήτηση σχετικά με τις συνθήκες που επικρατούσαν την ημέρα της έκρηξης του Βεζούβιου το 79 μ.Χ., υποδηλώνοντας ότι η πόλη ενδέχεται να μην αντιμετώπισε την καταστροφή κατά τη διάρκεια ενός τυπικού καύσωνα στα τέλη του καλοκαιριού, όπως πιστευόταν μέχρι τώρα. Αντίθετα, οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι τελευταίες ώρες ενδέχεται να πέρασαν υπό πιο δροσερές ή πιο εχθρικές περιβαλλοντικές συνθήκες από ό,τι θεωρούταν μέχρι τώρα.

Υπό την ηγεσία της ομάδας ÁTROPOS του Πανεπιστημίου της Βαλένθια, η μελέτη επικεντρώνεται σε δεκατέσσερα γύψινα εκμαγεία θυμάτων της έκρηξης που βρέθηκαν στη νεκρόπολη της Porta Nola. Αυτά τα εκμαγεία διατηρούν λεπτομερείς αποτυπώσεις των ενδυμάτων, επιτρέποντας στους μελετητές να αναλύσουν τη δομή των υφασμάτων πολύ καιρό μετά την εξαφάνιση του οργανικού υλικού. Σύμφωνα με τα ευρήματα των ερευνητών, τα άτομα που πέθαναν τόσο μέσα σε κτίρια όσο και σε ανοιχτούς χώρους ήταν ντυμένα με εξαιρετικά παρόμοιο τρόπο: φορούσαν μάλλινο χιτώνα καλυμμένο με μάλλινο μανδύα, υφασμένο με χοντρά, βαριά νήματα.

Το μαλλί, το πιο κοινό ύφασμα στον ρωμαϊκό κόσμο, ήταν το αγαπημένο υλικό λόγω της ανθεκτικότητας και της προσιτής του τιμή. Παρ' όλα αυτά, οι ερευνητές σημειώνουν ότι το να φοράει κανείς δύο στρώσεις χοντρού μαλλιού θα ήταν απροσδόκητο σε μια ζεστή μέρα του Αυγούστου στη νότια Ιταλία. Σε τέσσερα από τα εκμαγεία, τα αποτυπώματα των υφασμάτων ήταν αρκετά καθαρά ώστε να επιβεβαιώσουν όχι μόνο τους τύπους των ενδυμάτων, αλλά και την πυκνότητα και το βάρος της ύφανσης, υποδηλώνοντας ιδιαίτερα βαριά ρούχα.

Γύψινο καλούπι ενός άνδρα που πέθανε κατά την έκρηξη του Βεζούβιου στην Πομπηία. [Credit: Tabletpc2 / CC BY 3.0]

Η έρευνα θέτει μια σειρά ερωτημάτων σχετικά με το τι ήταν αυτό που προκάλεσε την αντίδραση των ανθρώπων κατά τις τελευταίες στιγμές της ζωής τους. Οι θερμοκρασίες μπορεί να ήταν ασυνήθιστα χαμηλές για εκείνη την εποχή του χρόνου. Εναλλακτικά, τα χοντρά ρούχα μπορεί να αποτέλεσαν μια αυτοσχέδια προστασία από την πτώση τέφρας, τα τοξικά αέρια και τις ακραίες ατμοσφαιρικές συνθήκες που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της πολύωρης έκρηξης.

Το ερώτημα συνδέεται με μια μακροχρόνια συζήτηση μεταξύ των μελετητών σχετικά με το πότε ακριβώς έλαβε χώρα η έκρηξη του Βεζούβιου. Αρχαία κείμενα, όπως αυτά του Πλίνιου του Νεότερου, χρονολογούν την καταστροφή στα τέλη Αυγούστου, και πολλοί ιστορικοί αποδέχονται αυτή την ημερομηνία ως έγκυρη. Ωστόσο, τα αρχαιολογικά ευρήματα από την Πομπηία έχουν περιπλέξει την εικόνα. Ευρήματα όπως φθινοπωρινά φρούτα, ίχνη από αναμμένα μαγκάλια μέσα σε σπίτια και κρασί σε προχωρημένο στάδιο ζύμωσης έχουν οδηγήσει ορισμένους ερευνητές να υποστηρίξουν μια μεταγενέστερη ημερομηνία, πιθανώς στις αρχές του φθινοπώρου.

Τα θύματα φορούσαν χοντρά μάλλινα χιτώνα και μανδύα.
 [Credit: Universitat de Valencia]

Η εργασία της ομάδας της Βαλένθια προσθέτει φυσικές αποδείξεις που προέρχονται απευθείας από τα ίδια τα θύματα: η ομοιομορφία των ενδυμάτων από διαφορετικές τοποθεσίες της πόλης, υποδηλώνει κάποιο είδος κοινής περιβαλλοντικής πίεσης και όχι προσωπική επιλογή ή κοινωνική θέση. Εξετάζοντας τα αποτυπώματα των υφασμάτων ως εγκληματολογικά ίχνη, οι ερευνητές προσπαθούν να ανακατασκευάσουν την εμπειρία που έζησαν τα θύματα, αντί να βασίζονται σε γραπτές πηγές.

Αυτά τα συμπεράσματα, που παρουσιάστηκαν πριν από λίγες ημέρες από τον αρχαιολόγο, ανθρωπολόγο και καθηγητή αρχαίας ιστορίας Llorenç Alapont στο Διεθνές Συνέδριο για την ημερομηνία της έκρηξης του Βεζούβιου, υπερβαίνουν την απλή περιγραφή της ενδυμασίας και εμβαθύνουν στις περιβαλλοντικές συνθήκες της τελευταίας ημέρας.

Η ομάδα ÁTROPOS, που αποτελείται από ειδικούς στην αρχαία ιστορία, την αρχαιολογία, τη βιοανθρωπολογία, τη χημεία, την ιστορία της τέχνης και το ρωμαϊκό δίκαιο, τονίζει την ανάγκη εφαρμογής και συνδυασμού διαφορετικών μεθοδολογιών για την αποσαφήνιση των ακριβών συνθηκών της καταστροφής.

Το έργο τους αποδεικνύει πώς η επιστημονική μελέτη μιας φαινομενικά ασήμαντης λεπτομέρειας, όπως η υφή ενός απολιθωμένου υφάσματος, μπορεί να ανατρέψει μακροχρόνιες χρονολογίες και να μας αναγκάσει να ξαναγράψουμε, με μεγαλύτερη ακρίβεια, τις σελίδες ενός γεγονότος που σηματοδότησε το τέλος μιας εποχής.

Είτε τα βαριά μάλλινα ενδύματα αντανακλούν απροσδόκητο κρύο, είτε μια ασφυκτική ατμόσφαιρα, είτε και τα δύο, προσφέρουν μια σπάνια εικόνα του πώς οι κάτοικοι της Πομπηίας αντιμετώπισαν την έκρηξη.

Πηγή: Archaeology News, LBV Magazine