Το «λυκόφως» μιας αυτοκρατορίας: Λύθηκε το αίνιγμα της κατάρρευσης ενός από τους αρχαιότερους πολιτισμούς του κόσμου;

Μοχέντζο Ντάρο [Credit: Saqib Qayyum- licensed under the Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported license] Επανειλημμένες και π...

Μοχέντζο Ντάρο
[Credit: Saqib Qayyum- licensed under the Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported license]

Επανειλημμένες και παρατεταμένες ξηρασίες, διάρκειας άνω των 85 ετών η καθεμία φαίνεται πως ήταν ο παράγοντας- «κλειδί» για την κατάρρευση του πολιτισμού της Κοιλάδας του Ινδού (γνωστού και ως Χαράπειου Πολιτισμού ή Πολιτισμού της Χαράπα), σύμφωνα με νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Communications Earth & Environment.

Τα ευρήματα της έρευνας επιτρέπουν την εξαγωγή συμπερασμάτων ως προς το γιατί ένας τόσο μεγάλος αρχαίος πολιτισμός, που άνθισε την ίδια εποχή με αυτόν της αρχαίας Αιγύπτου στα σημερινά σύνορα Ινδίας- Πακιστάν, παράκμασε, υποδεικνύοντας πώς οι περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν τις κοινωνίες.

Ο Πολιτισμός της Κοιλάδας του Ινδού ήταν ένας από τους πρώτους αστικούς πολιτισμούς της ιστορίας. Άκμασε 5.000 με 3.500 χρόνια πριν στην περιοχή του Ινδού Ποταμού και στο ζενίθ του, 4.500 με 3.900 χρόνια πριν, είχε προηγμένες πόλεις και εξελιγμένα συστήματα ύδρευσης. Παραδείγματα είναι οι πόλεις Χαράπα και Μοχέντζο Ντάρο, ενώ επίσης αναπτύχθηκε και ένα είδος γραφής που δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί μέχρι σήμερα. Οι έμποροί του ταξίδευαν μέχρι τη Μεσοποταμία. Ωστόσο τα αίτια της μακράς παρακμής του μετά από το αποκορύφωμα της εξέλιξής του δεν ήταν πλήρως κατανοητά μέχρι πρόσφατα.

Χάρτης του πολιτισμού της Κοιλάδας του Ινδού, ο οποίος είχε ως κέντρο τον ποταμό Ινδό. Οι κουκκίδες υποδεικνύουν τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους.  [Credit: Vimal Mishra et al.]

Ο Vimal Mishra και συνάδελφοί του πραγματοποίησαν προσομοιώσεις των κλιματικών συνθηκών στην επικράτεια του πολιτισμού αυτού 5.000 με 3.000 χρόνια πριν. Συνδύασαν τα δεδομένα αυτά με άλλα από έμμεσες μετρήσεις των προηγούμενων κλιματικών συνθηκών, όπως τα γεωχημικά χαρακτηριστικά σταλακτιτών και σταλαγμιτών σε σπηλιές και τα επίπεδα του νερού σε πέντε λίμνες της βορειοδυτικής Ινδίας.

Με βάση αυτές τις μετρήσεις, οι ερευνητές διαπίστωσαν μια αύξηση της θερμοκρασίας κατά τη συγκεκριμένη περίοδο της τάξης των 0,5 βαθμών Κελσίου και μια μείωση των μέσων ετήσιων βροχοπτώσεων στην περιοχή της τάξης του 10% με 20%. Επίσης μπόρεσαν να διαπιστώσουν τέσσερις μακράς διαρκείας ξηρασίας 4.450 με 3.400 χρόνια πριν, η καθεμία διάρκειας άνω των 85 ετών, που επηρέασαν το 65% με το 91% της επικράτειας του Πολιτισμού της Κοιλάδας του Ινδού.

Οι ερευνητές θεωρούν πως οι ξηρασίες αυτές επηρέασαν τις επιλογές των τοποθεσιών οικισμών. Περίπου 5.000 με 4.500 χρόνια πριν, οι οικισμοί φαίνεται πως συγκεντρώνονταν σε περιοχές με περισσότερες βροχές. Ωστόσο από 4.500 χρόνια πριν και μετά φάνηκαν να μετατοπίζονται πιο κοντά στον Ινδό Ποταμό, πιθανώς επειδή οι ξηρασίες είχαν αρχίσει να επηρεάζουν τη διαθεσιμότητα υδάτινων πόρων. Η τελική ξηρασία που διαπιστώθηκε, διάρκειας 113 ετών, έλαβε χώρα 3.531 με 3.418 χρόνια πριν και «δένει» με τα αρχαιολογικά ευρήματα τα οποία υποδεικνύουν μεγάλη αποαστικοποίηση στον Πολιτισμό της Κοιλάδας του Ινδού. Οι ερευνητές εκτιμούν πως ο πολιτισμός μάλλον δεν κατέρρευσε ξαφνικά λόγω ενός μεμονωμένου κλιματικού γεγονότος, μα παράκμασε αργά, με τις παρατεταμένες ξηρασίες να παίζουν καθοριστικό ρόλο.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Solanki, H., Jain, V., Thirumalai, K. et al. River drought forcing of the Harappan metamorphosis. Commun Earth Environ 6, 926 (2025). https://doi.org/10.1038/s43247-025-02901-1

Πηγή: The Huffington Post, με πληροφορίες από Phys Org, Live Science