* Μουσάων Ἑλικωνιάδων ἀρχώμεθ᾽ ἀείδειν, αἵ θ᾽ Ἑλικῶνος ἔχουσιν ὄρος μέγα τε ζάθεόν … (Ησίοδος, Θεογονία) Ο Ελικώνας, βουνό της Βοιωτίας, υψ...
* Μουσάων Ἑλικωνιάδων ἀρχώμεθ᾽ ἀείδειν, αἵ θ᾽ Ἑλικῶνος ἔχουσιν ὄρος μέγα τε ζάθεόν … (Ησίοδος, Θεογονία)
Ο Ελικώνας, βουνό της Βοιωτίας, υψώνεται στα 1748μ. Το όνομά του προέρχεται πιθανώς από τη λέξη ‘’ελίκη’’, που δηλώνει την ιτιά. Ο περιηγητής Παυσανίας, όταν πέρασε από αυτά τα μέρη, τον 2ο αι. μ.Χ., αναφέρει ότι ο Ελικώνας ξεχωρίζει για την ευφορία και την αφθονία των δέντρων του. Σήμερα μεγάλο μέρος του καλύπτεται από έλατα. Το όνομά του μαρτυρείται ήδη τον 6ο αι. π.Χ. σε στίχους της ποιήτριας Κόριννας αλλά και σε λευκή λήκυθο των μέσων του 5ου αι. π.Χ., που βρέθηκε σε τάφο Αθηναίας. Η λήκυθος φέρει παράσταση Μούσας η οποία κάθεται σε βραχώδες έξαρμα και παίζει μουσική: εκεί διακρίνεται το όνομα ΗΛΙΚΟΝ (εικ.1).
 |
| Εικ. 1: Αττική λευκή λήκυθος που αποδίδεται στο Ζωγράφο του Αχιλλέα (445-440 π.Χ.). Μόναχο. |
Περνώντας κάποιος από την Αλίαρτο Βοιωτίας, στους πρόποδες του όρους, θα συναντήσει μία πινακίδα που οδηγεί στην Κοιλάδα των Μουσών. Από τον Όμηρο οι εννέα κόρες του Δία χαρακτηρίζονται ως ‘’Ολυμπιάδες’’, αλλά και καλούνται και ‘’Πιερίδες’’ καθώς γεννήθηκαν στα Πιέρια Όρη. Ωστόσο, είναι και Ελικωνιάδες…
Ζούσαν κάποτε σε αυτά τα μέρη δύο αδέρφια: ο Ελικώνας και ο Κιθαιρώνας. Ο πρώτος ήταν πράος, προσηνής και φρόντιζε τους γονείς του σε αντίθεση με τον Κιθαιρώνα, ο οποίος οδηγούμενος από πλεονεξία για τα …κληρονομικά, σκότωσε πρώτα τον πατέρα του και στη συνέχεια προσπάθησε να σκοτώσει και τον αδερφό του αλλά πάνω στην προσπάθειά του έπεσε και ο ίδιος και σκοτώθηκε. Τότε οι θεοί τους μεταμόρφωσαν σε βουνά δίνοντας τα ονόματά τους. Και αποφάσισαν ότι στον Κιθαιρώνα, ως τιμωρία για την ανίερη πράξη του, θα κατοικούσαν οι Ερινύες, που δεν ησυχάζουν ποτέ, ενώ στον Ελικώνα, λόγω της πραότητός του και της στοργικότητας προς τους γονείς του, έγινε ο τόπος όπου ζούσαν οι Μούσες.
Αυτές τις ίδιες συνάντησε και ο Ησίοδος, ο ποιητής, που ζούσε στην Άσκρη της Βοιωτίας. Μία μέρα, καθώς έβοσκε τα πρόβατά του, τις είδε να τον πλησιάζουν κατεβαίνοντας από την κορυφή, χορεύοντας μέσα σε πυκνή ομίχλη…Αυτό ήταν! Εκεί λέει ο Ησίοδος, του έδωσαν το χάρισμα της ποίησης. Γι’ αυτό, όταν κέρδισε τον τρίποδα σε επικήδειους αγώνες στην Χαλκίδα, τον αφιέρωσε στις Μούσες, γιατί αυτές λέει, του έδειξαν το δρόμο…
 |
| Εικ.2 Δασωμένες πλαγιές του Ελικώνα |
Ο περιηγητής Παυσανίας κατευθυνόμενος προς το ιερό των Μουσών, πέρα από πολλά αναθήματα που είδε, αναφέρει και δύο κρήνες: την Ιπποκρήνη και την Αγανίππη. Για την πρώτη έλεγαν ότι ανέβλυσε με ένα χτύπημα της οπλής του Πήγασου, του φτερωτού αλόγου. Σε αυτήν την ίδια πηγή τραγική μοίρα περίμενε τον Τειρεσία: μία μέρα η μητέρα του η Χαρικλώ και η θεά Αθηνά, που ήταν αγαπημένες φίλες, λούζονταν παρέα στην Ιπποκρήνη. Ανυποψίαστος ο Τειρεσίας, καθώς είχε βγει για κυνήγι, πήγε στην πηγή για να ξεδιψάσει. Άθελά του είδε την θεά γυμνή! Αλίμονο! Ποιος θνητός τολμούσε κάτι τέτοιο και έμενε ατιμώρητος;; Η Αθηνά οργισμένη τον τιμώρησε τυφλώνοντάς τον. Μάταια η μητέρα του η Χαρικλώ, την παρακαλούσε να ξαναδώσει το φως στον γιο της. Η μόνη παραχώρηση που έκανε η θεά, ήταν να του δώσει το χάρισμα της μαντείας ακούγοντας μόνο τις φωνές των πουλιών…
 |
| Εικ. 3 Θέα προς τον κορινθιακό κόλπο, από την κορυφή. |
Οι Μούσες πάντα ενέπνεαν και πάντα θα εμπνέουν. Το ίδιο και η φύση μας, τα δάση, τα ποτάμια, οι θάλασσες. Αυτή γέννησε τους μύθους. Αυτή τη μαγεία έζησε και ο Ησίοδος και όχι μόνο. Το κείμενο ξεκίνησε με στίχους του Ησιόδου και κλείνει με στίχους του Παλαμά:
‘’Εμέ δε με βυζάξανε στον Ελικώνα οι Μούσες,
εμέ με πικρανάθρεψαν οι φτώχειες και οι καημοί.
Όμως μια μέρα που όνειρα βοσκολογούσα μαύρα
στο έρμο λογγάρι το κρυφτό, κι έβοσκα τ’ άσπρα αρνιά,
νά! τρίσβαθης κι απίστευτης πλάσης μπροστά μου ανάβρα,
οι Ελικωνόζωες αδερφές, οι θέαινες, κι οι εννιά.’’
Απόσπασμα από το ποίημα ‘’Ασκραίος’’
Χρύσα Αρβανίτη
Αρχαιολόγος-ξεναγός
Βασική βιβλιογραφία
Κακριδής, Ελληνική Μυθολογία
Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae
Παπαχατζής, Παυσανία Ελλάδος Περιήγησις
Lesky A., Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας
Δεν υπάρχουν σχόλια