Ναός Ταξιάρχη Μεσαριάς Άνδρου. Διαβάστε εδώ το 1ο Μέρος του αφιερώματος της ΕφΑ Κυκλάδων στη Βυζαντινή Άνδρο. Διαβάστε εδώ το 2ο Μέρος του...
 |
| Ναός Ταξιάρχη Μεσαριάς Άνδρου. |
Διαβάστε εδώ το 1ο Μέρος του αφιερώματος της ΕφΑ Κυκλάδων στη Βυζαντινή Άνδρο.
Διαβάστε εδώ το 2ο Μέρος του αφιερώματος της ΕφΑ Κυκλάδων στη Βυζαντινή Άνδρο.
Η Άνδρος κατά τη Μεσοβυζαντινή Περίοδο
Ιδιαίτερη ακμή γνωρίζει το νησί κατά τον 11ο και 12ο αιώνα, γεγονός που οφείλεται στην παραγωγή των περίφημων μεταξωτών υφασμάτων. Η ακμή αυτή αντανακλάται και στους ναούς που κτίσθηκαν την περίοδο αυτή, αλλά και στον γλυπτικό διάκοσμό που διαθέτουν. Πρόκειται για τον Ταξιάρχη Μεσαριάς, τον Ταξιάρχη Μελίδας, τον Ταξιάρχη Υψηλού, την Παναγία Μεσαθουρίου και τον Άγιο Νικόλαο στο Κόρθι.
Ο ναός του Ταξιάρχη στη Μεσαριά ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς δικιόνιου με τρούλο, νάρθηκα στα δυτικά και δύο μικρά πρόπυλα, που σήμερα δεν σώζονται. Ανεγέρθηκε το 1158 επί αυτοκράτορος Μανουήλ Κομνηνού από τον Κωνσταντίνο Μοναστηριώτη και τη σύζυγό του Ειρήνη Πρασίνη, σύμφωνα με σωζόμενη κτητορική επιγραφή στο επίθημα του βόρειου κίονα. Είναι κτισμένος με το πλινθοπερίκλειστο ισόδομο σύστημα εκτός από τα κατώτερα μέρη, όπου έχει χρησιμοποιηθεί αργολιθοδομή.
 |
| Ναός Ταξιάρχη Μεσαριάς Άνδρου. |
Ο τοιχογραφικός διάκοσμος του ναού, που αποκαλύφθηκε πρόσφατα από συνεργείο συντηρητών της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, χρονολογείται τον 12ο αι. Ο ναός υπέστη εκτεταμένες εργασίες επισκευής εσωτερικά και εξωτερικά, οι οποίες ολοκληρώθηκαν το 1775 βάσει επιγραφής στο ανώφλι της νότιας θύρας. Στο πλαίσιο του Γ΄ Κοινοτικού Προγράμματος Στήριξης πραγματοποιήθηκαν εργασίες αποκατάστασης του ναού και διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου του.
Ο ναός του Ταξιάρχη της Μελίδας βρίσκεται στο νεκροταφείο του οικισμού Πιτροφός. Ακολουθεί τον τύπο του απλού δικιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού με τρούλο και νάρθηκα στα δυτικά. Είναι κτισμένος με αργολιθοδομή, εκτός από την ανατολική πλευρά και τον τρούλο που έχουν κτιστεί με πλινθοπερίκλειστο σύστημα. Στο εσωτερικό αξίζει να γίνει αναφορά στους δύο μαρμάρινους αρράβδωτους κίονες που πατούν σε βάθρο και στέφονται με κιονόκρανο με εχίνο και άβακα. Στο νότιο κίονα έχουν λαξευτεί δύο βυζαντινοί σταυροί σε χαμηλό ανάγλυφο, συμπίλημα ΙC ΧC και επιγραφή με τη δέηση του μοναχού Αρσενίου. Τμήμα τοιχογραφικού διακόσμου έχει αποκαλυφθεί στην αψίδα της κεντρικής κόγχης του ιερού και είναι δυνατό να χρονολογηθεί τον 12ο πιθανότατα αιώνα. Ο ναός διέθετε μαρμάρινο τέμπλο που διαλύθηκε τον 18ο αι. και μεταφέρθηκε στη Μεσαριά για να κοσμήσει την πρόσοψη του ναού του Αγίου Νικολάου. Σήμερα τμήμα του τέμπλου εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Άνδρου.
 |
| Ναός Ταξιάρχη Μελίδας Άνδρου. |
 |
| Ναός Ταξιάρχη Μελίδας Άνδρου. |
 |
| Ναός Ταξιάρχη Μελίδας Άνδρου. |
 |
| Ναός Ταξιάρχη Μελίδας Άνδρου. |
Στο ναό της Μελίδας, όπως και στον ναό του Ταξιάρχη Μεσαριάς, πραγματοποιήθηκαν εργασίες αποκατάστασης του ναού και διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου του, στο πλαίσιο του Γ΄ Κοινοτικού Προγράμματος Στήριξης, από την πρώην 2η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.
Ο ενοριακός ναός στο χωριό Υψηλού είναι αφιερωμένος, επίσης, στον Ταξιάρχη. Ο αρχικός ναός είναι δικιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο, χωρίς νάρθηκα, και χρονολογείται στους μεσοβυζαντινούς χρόνους. Το 1885, σύμφωνα με επιγραφή εξωτερικά στην είσοδο, προσθήκη στα δυτικά επιμήκυνε τον ναό και τον μετέτρεψε σε τρίκλιτη βασιλική με τρούλο. Η κάλυψη της προθήκης πραγματοποιήθηκε με σταυροθόλια.
Στην νοτιοανατολική πλευρά της αυλής υπάρχει κτιστό πυργοειδές κλιμακοστάσιο του 1893 βάσει επιγραφής. Οι τοίχοι του βυζαντινού κτίσματος είναι κτισμένοι με πλινθοπερίκλειστη λιθοδομή, ενώ του νεώτερου με ασβεστόκτιστη. Σήμερα εσωτερικά και εξωτερικά είναι επιχρισμένοι με ασβεστοκονίαμα.
Ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου ή της Παναγίας στο Μεσαθούρι ανήκει, επίσης, στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού με τρούλο. Έχει δεχθεί εκτεταμένες επισκευές, όπως η ιδιομορφία του διπλοθολικού τρούλου του και η επέκταση προς τα δυτικά, κατεδαφίζοντας ολόκληρο τον τοίχο της πρόσοψης.
 |
| Ναός Αγίου Νικολάου στο Κόρθι Άνδρου |
Στον οικισμό του Άνω Κορθίου βρίσκεται ο ναός του Αγίου Νικολάου. Πρόκειται για δικιόνιο σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό με τρούλο και νάρθηκα στα δυτικά και χρονολογείται στον 13ο αιώνα. Στα ανατολικά διαμορφώνεται τρίπλευρη αψίδα, ενώ οι κόγχες της προθέσεως και του διακονικού εγγράφονται στο πάχος του ανατολικού τοίχου. Από τον τοιχογραφικό διάκοσμο, ελάχιστα σπαράγματα είναι εμφανή (καμάρα του διακονικού), ενώ όλος ο υπόλοιπος ναός καλύπτεται με ασβεστοκονιάματα. Σε μεταγενέστερες φάσεις ανήκουν το πρόπυλο με τη δυτική πύλη, το κωδωνοστάσιο επί του δυτικού τοίχου του νάρθηκα, καθώς και τα παρεκκλήσια του Αγίου Χαραλάμπους και του Αγίου Παντελεήμωνος στα ανατολικά.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Βασιλειάδης Δ., «Βυζαντινά μνημεία της Άνδρου, Ο ναός του Αγ. Νικολάου Κορθίου», ΑΕ 1960, Αθήνα 1960, σ. 16-37.
Δεμαθά Λ., «Ο Ταξιάρχης Μεσαριάς και ο Ταξιάρχης Μελίδας. Στερέωση και συντήρηση βυζαντινών ναών της Άνδρου», Νήσος Άνδρος, Παράδοση, Πολιτισμός Ανάπτυξη, Κοινωνία, 2, Αθήνα 2008, σ. 14-17. σ. 9-14.
Μπούρας Χ. – Μπούρα Λ., Η Ελλαδική ναοδομία κατά τον 12ο αιώνα, Αθήνα 2002, 66-75.
Ορλάνδος Α., «Βυζαντινά Μνημεία της Άνδρου», Α.Β.Μ.Ε. 8, Αθήνα 1955-56, σ. 8-67.
Πάλλης Γ., «Η γλυπτική της μέσης βυζαντινής περιόδου στην Άνδρο (9ος – 12ος): μία αποτίμηση», Νήσος Άνδρος, Παράδοση, Πολιτισμός Ανάπτυξη, Κοινωνία, 3, Αθήνα 2009, σ. 42-49.
Πέννας Χ., «Αποκαταστάσεις στα βυζαντινά μνημεία της Άνδρου και νεότερα αρχαιολογικά τεκμήρια», στο Πάλλης Γ. (επιστ. επιμ.), «Η Βυζαντινή Άνδρος (4ος – 12ος αιώνας). Νεότερα από την αρχαιολογική έρευνα και τις αποκαταστάσεις των μνημείων. Πρακτικά Επιστημονικής Συνάντησης». Αθήνα, 20 Μαρτίου 2015, Ανδριακά Χρονικά 43, Καΐρειος Βιβλιοθήκη, Άνδρος 2016, 65-78.
Δεν υπάρχουν σχόλια