Συντήρηση σε μαρμάρινο δάπεδο του 5ου μ.Χ. αιώνα Όταν στα τέλη της δεκαετίας του '70 το οικόπεδο Μακρυγιάννη επιλέχθηκε ως χώρος κ...
 |
| Συντήρηση σε μαρμάρινο δάπεδο του 5ου μ.Χ. αιώνα |
Όταν στα τέλη της δεκαετίας του '70 το οικόπεδο Μακρυγιάννη επιλέχθηκε ως χώρος κατασκευής του νέου Μουσείου της Ακρόπολης, λίγοι μπορούσαν να φανταστούν τη μεγάλη περιπέτεια που μόλις ξεκινούσε.
Κατοίκηση που μετράει …μερικές χιλιάδες χρόνια, σπίτια, δρόμοι, κρήνες, δεξαμενές, εργαστήρια που αποκαλύφθηκαν το ένα πάνω στο άλλο, αρχαία αγάλματα που βρέθηκαν ακόμη και μέσα σε πηγάδια, αρχαία αλλά και σύγχρονα «εγκαίνια» στη θεμελίωση των οικιών για την προκοπή των ιδιοκτητών τους, ακόμη όμως και σφαίρες, χειροβομβίδες και άλλο πολεμικό υλικό!
«Παρ' όλα αυτά», όπως είπε η Σταματία Ελευθεράτου σε ομιλία της στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, για το «Χθες, το σήμερα και το αύριο ενός μεγάλου έργου»: «το Μουσείο της Ακρόπολης ολοκληρώθηκε, το οικόπεδο Μακρυγιάννη αποκάλυψε σταδιακά τα μυστικά του και σήμερα Μουσείο και Ανασκαφή συγκροτούν ενιαίο εκθεσιακό σύνολο. Τα ερείπια της αρχαίας αθηναϊκής γειτονιάς που προβάλλουν μέσα από τα μεγάλα ανοίγματα και τα γυάλινα δάπεδα του κτιρίου συνθέτουν ένα σκηνικό που γοητεύει μικρούς και μεγάλους».
Η έγκριτη αρχαιολόγος έδωσε αδρό και ενδιαφέρον περίγραμμα ενός σημαντικού έργου, που για την ίδια αποτελεί έργο ζωής. Ως επικεφαλής των ανασκαφών κι έχοντας αναλάβει τώρα τη μελέτη ανάδειξης και επίσκεψης του χώρου κάτω από το Μουσείο της Ακρόπολης, η κ. Ελευθεράτου έχει μια δεμένη ομάδα με την οποία συνεργάζεται. Την αποτελούν ο σχεδιαστής - ζωγράφος Αλέξανδρος Νίκας που έχει κάνει τις αναπαραστάσεις και οι αρχαιολόγοι: Άννα Βλαχάκη, Ειρήνη Καρρά, Αγγελική Κουβέλη, Ειρήνη Μανώλη, Ιωάννα Μπουγάτσου (τελευταία και μακροβιότερη ομάδα στις δεκαετίες του έργου).
Το χρονικό των ανασκαφών στο οικόπεδο Μακρυγιάννη ξεκινά στις αρχές τις δεκαετίας του '80 με δοκιμαστικές τομές και μικρής κλίμακας ανασκαφές, που διακόπτονταν και συνεχίζονταν ανάλογα με την πορεία των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών.
Η έρευνα αποκάλυψε τμήμα του οικιστικού ιστού της αρχαίας πόλης των Αθηνών και κατέδειξε τη συνεχή χρήση του χώρου από τους Ύστερους Νεολιθικούς (ίσως πρόχειρες καλύβες από κλαδιά που εξαφανίστηκαν) έως και τους Μέσους Βυζαντινούς Χρόνους. Η επί αιώνες κατοίκιση δημιούργησε πυκνό πλέγμα άνισα διατηρημένων αρχαιολογικών καταλοίπων, που η ανάλυση και η απόδοσή τους στις επιμέρους οικοδομικές φάσεις αποδείχθηκε ιδιαίτερα περίπλοκη διαδικασία.
 |
| Συντήρηση του μαρμάρινου δαπέδου της αυλής οικίας του 5ου αιώνα μ.Χ. και σχεδιαστική αποκατάσταση της γειτονιάς του 2ου - 3ου αιώνα μ.Χ. |
Σήμερα ο πυρήνας της ανασκαφής με τα σημαντικότερα αρχαία οικοδομήματα «διατηρείται σε επιφάνεια 4.000 τ.μ., προστατευμένος κατά το μεγαλύτερο μέρος του από το κτίριο και τον εξώστη του Μουσείου», είπε η κ. Ελευθεράτου.
«Η ανασκαφή, όμως, δεν θα έχει επιτελέσει τον σκοπό της εάν η αρχαιολογική πληροφορία δεν γίνει προσβάσιμη στο κοινό, τον τελικό αποδέκτη και την αιτία ανάδειξής της», υπογράμμισε. «Η μουσειολογική και μουσειογραφική μελέτη διαμόρφωσης της ανασκαφής σε επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο και έκθεσης των ευρημάτων της βρίσκεται στην τελική ευθεία και σύντομα θα κατατεθεί στις αρμόδιες υπηρεσίες.
Οι αρχαίοι δρόμοι αλλά και δίκτυο μεταλλικών διαδρόμων θα κατευθύνουν τον επισκέπτη στα σημαντικότερα οικοδομήματα, ενώ κείμενα και σχέδια θα παρέχουν τις απαραίτητες πληροφορίες για τα οικοδομικά σύνολα και τις επιμέρους κατασκευές.
Στις νότιες παρυφές του χώρου, ενταγμένη αρμονικά στη διαδρομή του επισκέπτη, θα αναπτύσσεται η έκθεση των κινητών ευρημάτων της ανασκαφής. Θα αρθρώνεται σε 3 χρονολογικές και 20 θεματικές ενότητες, θα παρακολουθεί τις βασικές μεταμορφώσεις του τόπου και θα προσεγγίζει όψεις της δημόσιας και κυρίως της ιδιωτικής ζωής των κατοίκων του από τους Προϊστορικούς έως και τους Μέσους Βυζαντινούς Χρόνους μέσα 1.500 αντικείμενα και πλούσιο εποπτικό υλικό.
Σύμμαχος στην προσπάθεια αυτή θα είναι οι νέες τεχνολογίες. Στο νέο, χρηματοδοτούμενο από το ΕΣΠΑ πρόγραμμα του Μουσείου Ακρόπολης "Ψηφιακό Μουσείο" τουλάχιστον δύο ψηφιακές εφαρμογές θα έχουν θέμα την ανασκαφή».
Τέσσερα χρόνια μετά τα εγκαίνια του μουσείου η ανάδειξη των αρχαιοτήτων που αποκαλύπτουν τη ζωή των ανθρώπων στην περιοχή μέσα στις χιλιετίες επιτέλους ξεκινά. Δεν είναι κρυφό πάντως να πούμε, ότι οικονομικοί λόγοι είναι αυτοί στους οποίους οφείλεται η καθυστέρηση, αν και τώρα ελπίζεται ότι θα δοθεί λύση.
 |
| Ελεφαντοστέινο ειδώλιο Σάραπη |
Στον αριθμό των 1.500 φθάνουν τα αρχαία ευρήματα που έχουν επιλεγεί για την έκθεση. Χάρη σ΄ αυτά αλλά και στο πλούσιο εποπτικό υλικό, οι επισκέπτες θα καλούνται, όπως επισημαίνει η αρχαιολόγος να ανακαλύψουν κοινά σημεία στη ζωή των ανθρώπων χθες και σήμερα, να ενεργοποιήσουν τις αισθήσεις και τη φαντασία τους για να ζωντανέψουν το μακρινό παρελθόν και να αντιληφθούν την εξέλιξη του πολιτισμού, ακόμη και για να αντιληφθούν τελικά, πως οι άνθρωποι όλων των εποχών έχουν τις ίδιες ανάγκες.
Μια μικρή αίθουσα μάλιστα στο εσωτερικό του κτιρίου - πάντα στο επίπεδο της ανασκαφής - θα διαμορφωθεί σε κέντρο πολυμέσων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Στο πλαίσιο του ίδιου έργου έχουν ψηφιοποιηθεί και τα δεκάδες ημερολόγια, τα εκατοντάδες δελτία και οι χιλιάδες φωτογραφίες της ανασκαφής.
«Η υλοποίηση της μελέτης αποδείχθηκε περισσότερο περίπλοκη από όσο είχαμε φανταστεί, αφού καθημερινά γεννιούνται νέα ερωτήματα που ζητούν άμεσες απαντήσεις και δύσκολες αποφάσεις», είπε η κυρία Ελευθεράτου. Αλλά δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά καθώς στο λεγόμενο οικόπεδο Μακρυγιάννη αποκαλύφθηκε τμήμα του οικιστικού ιστού της αρχαίας Αθήνας με συνεχή χρήση από τους ύστερους νεολιθικούς χρόνους ως τους μεσοβυζαντινούς. Έτσι αυτή η επί αιώνες κατοίκιση δημιούργησε πυκνό πλέγμα από άνισα διατηρημένα αρχαιολογικά κατάλοιπα που η ερμηνεία τους υπήρξε ιδιαίτερα πολύπλοκη.
Όσον αφορά τα κινητά ευρήματα πιο εντυπωσιακή ανακάλυψη ήταν εκείνη των μαρμάρινων γλυπτών που βρέθηκαν πεταμένα μέσα σε ένα πηγάδι.
Τα αγάλματα απεικονίζουν θεότητες και χρονολογούνται στην Ελληνιστική και τη Ρωμαϊκή εποχή και ανάμεσά τους υπήρχε ένα σπάνιο για τον ελλαδικό χώρο άγαλμα, που παριστάνει τον Δία με τη μορφή που λατρευόταν στην Ηλιούπολη της αρχαίας Συρίας: Με καταστόλιστο από σύμβολα επενδύτη, όπου αποδίδονται οι προσωποποιήσεις των επτά πλανητών του αρχαίου γεωκεντρικού, κοσμολογικού συστήματος (Κρόνος, Δίας και Ήρα στην ταύτισή της με την Αφροδίτη, Ήλιος και Σελήνη, Άρης και Ερμής).
Μαζί και με άλλα αγαλμάτια και ειδώλια μάλιστα, από άλλα σημεία της ανασκαφής, που απεικονίζουν ανατολικές θεότητες φαίνεται η διάδοση που γνώρισαν την εποχή της ρωμαιοκρατίας οι μυστηριακές λατρείες της Ανατολής .
Εξαιρετικό ήταν και το εύρημα των «εγκαινίων», καθώς στα θεμέλια ενός σύγχρονου κτιρίου που κατεδαφίστηκε για να ανεγερθεί το Μουσείο Ακρόπολης βρέθηκε μία λίθινη πλάκα με χαραγμένο σταυρό και δίπλα της ένα μπουκαλάκι με αγιασμό. Κάτω από αυτήν σε μία αρχαία οικία που εντοπίσθηκε από τις ανασκαφές βρέθηκαν τρία (!) εγκαίνια διαφορετικών εποχών.
Οι πρώτες αρχαιότητες στην περιοχή πάντως εντοπίσθηκαν το 1835 κατά τις εκσκαφές για την κατασκευή του στρατιωτικού νοσοκομείου (κτίριο Βάιλερ) οπότε ήρθε στο φως ένα ψηφιδωτό που παρέμεινε όμως στη θέση του. Το 1880 σε άλλες εκσκαφές για την κατασκευή δεξαμενής βρέθηκε το άγαλμα της «Κοιμωμένης Μαινάδας» (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο) .
Στην περίοδο όμως, όπου στο κτίριο είχε εγκατασταθεί η Χωροφυλακή, τα κτίσματα που κατασκευάστηκαν γύρω του κατέστρεψαν ολοκληρωτικά τις αρχαιότητες που συνάντησαν (και ήταν πολλές). Τέλος δυσάρεστα «ενθύμια» από τον δραματικό Δεκέμβρη του ΄44, όταν οι μάχες στο στρατόπεδο Μακρυγιάννη σήμαναν την αρχή του εμφυλίου πολέμου υπήρξαν ένας μεγάλος αριθμός από σφαίρες, χειροβομβίδες κ. ά. που βρέθηκαν σε λάκκους, δεξαμενές, πηγάδια και επιχώσεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια