Ιστορίες αρχαιολογικής ...τρέλας στην εξάρθρωση σπείρας αρχαιοκάπηλων

Αρχαία αγάλματα σε χαρτοκιβώτια ή σε σάκους μέσα σε ντουλάπες, αγγεία που έσπαγαν, χάνονταν, συγκολλούνταν, ξαναβρίσκονταν, ακέφαλα ...

Αρχαία αγάλματα σε χαρτοκιβώτια ή σε σάκους μέσα σε ντουλάπες, αγγεία που έσπαγαν, χάνονταν, συγκολλούνταν, ξαναβρίσκονταν, ακέφαλα αγάλματα που αποκτούσαν κεφάλια, νομίσματα και αγγεία που χάνονταν και επέστρεφαν.

Aπ' όλα είχε η πρόσφατη υπόθεση αρχαιοκαπηλίας στην οποία εμπλέκονταν ένας επιχειρηματίας-συλλέκτης, μία αρχαιοπώλις και ένας αρχιφύλακας του τμήματος Αρχαιοκαπηλίας της Ασφάλειας Αττικής. Η υπόθεση εξιχνιάστηκε την περασμένη εβδομάδα από τη Διεύθυνση Εσωτερικών Υποθέσεων του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη και από Διευθύνσεις του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Η έφορος Αρχαιοπωλείων και Ιδιωτικών Συλλογών Έλενα Κόρκα, παρουσίασε προχθές στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο την εξέλιξη της υπόθεσης λεπτό προς λεπτό.

Η επιχείρηση ξεκίνησε από το σπίτι συλλέκτη, στο Λαγονήσι, παρουσία και αστυνομικών. Ο ιδιώτης είχε δηλώσει πως έχει στην κατοχή του 40 αρχαία και επτά εικόνες του 17ου αιώνα. Σύνολο 47. Όμως, ο πατέρας του είχε δηλώσει πριν ότι είχε στην κατοχή του 60 αρχαία.

Επίσης, η οικογενειακή επιχείρηση, που σήμερα δεν υφίσταται, είχε δηλώσει ότι έχει στην κατοχή της δύο εικόνες. Από αυτές, στα χέρια του συλλέκτη βρέθηκε μία. Συνολικά, αγνοούνταν περίπου τα μισά αρχαία. Ανάμεσα στα όσα αρχαία είχαν δηλωθεί, ήταν ένα ακέφαλο ανδρικό άγαλμα που αποδίδεται σε Απόλλωνα ή Διόνυσο, ένα ακέφαλο γυναικείο άγαλμα και η αποκολλημένη κεφαλή του και μια σπάνια υδρία. Γι΄ αυτά, σύμφωνα με την υπουργική απόφαση που αναγνώριζε στον συλλέκτη το δικαίωμα κατοχής τους, έπρεπε σε περίπτωση πώλησής τους να ερωτηθεί το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο αν ήθελε να τα αγοράσει (αυτό προβλέπεται στον αρχαιολογικό νόμο).

Έφοδος

Στην έφοδο που έγινε στις 23 Ιουλίου στο Λαγονήσι, εντοπίσθηκαν 26 αρχαία. Έλειπε, όπως είπε η κ. Κόρκα, η εξαιρετικά σημαντική λόγω σπανιότητας υδρία από αλάβαστρο, με πώμα. (Παραβίαση αρχαιολογικού νόμου. Τα αρχαία πρέπει να τοποθετούνται μονίμως στον χώρο που έχει δηλωθεί.) Επίσης, διαπιστώθηκε πως η κεφαλή του γυναικείου αγάλματος είχε συγκολληθεί με το σώμα, χωρίς να ειδοποιηθεί η αρχαιολογία (άλλη παραβίαση του νόμου. Οι συγκολλήσεις και συντηρήσεις πρέπει να γίνονται με την εποπτεία της υπηρεσίας).

Είχε προηγηθεί δήλωση του συλλέκτη ότι θα μετακομίσει στο Λονδίνο. Εκεί είχε δηλωθεί ότι η υδρία είχε σπάσει σε κομμάτια και μετά ο ιδιώτης είπε ότι δεν ήξερε τι έγινε, αν δηλαδή ήταν στην κατοικία του ή είχε πεταχτεί. (Ακόμη μια παραβίαση, αν υπάρξει καταστροφή ή απώλεια πρέπει να δηλωθεί αμέσως.) Όταν οι αστυνομικοί έψαξαν το σπίτι, βρήκαν την υδρία μέσα σε μια ντουλάπα, σε χαρτοκιβώτιο. Ο ιδιώτης είπε πως την είχε συγκολλήσει, αλλά, όπως αποδείχθηκε, επρόκειτο για παλιά συγκόλληση. Αυτή τη φορά η παραβίαση του νόμου συνίσταται στην απόκρυψη αρχαίου.

Δεν ήταν όμως το μόνο που απεκρύβη. Σε άλλη ντουλάπα, εντοπίσθηκε μέσα σε σάκο ένα υπέροχο άγαλμα νέου, το οποίο δεν είχε δηλωθεί πουθενά. Μάλιστα, ο ιδιώτης είχε ερωτηθεί αν υπάρχει άλλο αρχαίο στο σπίτι και είχε απαντήσει αρνητικά. Αυτό αποτελεί τη μεγαλύτερη παραβίαση του αρχαιολογικού νόμου, καθώς παραπέμπει σε περίπτωση αρχαιοκαπηλίας.

Η κ. Κόρκα σημείωσε πως το άγαλμα, ύψους περίπου 65 εκατοστών, έφερε θραύσεις κάτω από τα γόνατα, πιθανόν πρόσφατες. Πρόκειται για άγαλμα νέου, πιθανότατα Σατύρου, με δορά, το οποίο πιθανώς αποτελεί ρωμαϊκό αντίγραφο έργου του Πραξιτέλους. Ο ιδιώτης είπε ότι ανήκε στην οικογενειακή επιχείρηση, αλλά στις έρευνες στα αρχεία της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας δεν εντοπίσθηκε οτιδήποτε. Το άγαλμα κατασχέθηκε, ενώ τα υπόλοιπα αρχαία μεταφέρθηκαν για φύλαξη στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και ο ιδιώτης συνελήφθη. Η συνέχεια γράφτηκε σε αρχαιοπωλείο της Πλάκας, όπου συνεχίστηκαν οι έρευνες το απόγευμα της ίδιας ημέρας. Η αρχαιοπώλις, όταν στο κατάστημά της εντοπίσθηκαν φωτογραφίες από τα σημαντικότερα αρχαία της κατοικίας στο Λαγονήσι, παραδέχθηκε ότι ο συλλέκτης ήθελε να τα πουλήσει εδώ και δύο χρόνια. Μαζί με τις φωτογραφίες τους βρέθηκε χειρόγραφο σημείωμα, το οποίο αποτιμούσε τη γυναικεία κεφαλή σε 80-100.000 ευρώ, το γυναικείο άγαλμα σε 500-550 χιλιάδες, το ανδρικό άγαλμα σε 600-800 χιλιάδες, την υδρία σε 1,2 έως 1,5 εκατομμύρια ευρώ και τον Σάτυρο σε 900 χιλιάδες έως ένα εκατομμύριο. Βρέθηκε επίσης αντίγραφο της υπουργικής απόφασης που όριζε ότι πριν πωληθούν τα αντικείμενα αυτά πρέπει να ερωτηθεί το ΕΑΜ.

Επίσης, εντοπίσθηκε άλλο ψηφιακό υλικό με αρχαιότητες υψηλής αρχαιολογικής αξίας και μεγάλης αισθητικής. Ο κατάλογος διερευνάται από τις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου και αναμένεται να προκύψουν σημαντικές εξελίξεις. Οπως είπε η κ. Κόρκα, υπάρχουν έντονες υπόνοιες για οργάνωση και ετοιμότητα προς πραγματοποίηση παράνομης συναλλαγής. 

Το ΚΑΣ συμφώνησε με τη συγκρότηση επιτροπής ειδικών για την εκτίμηση των αντικειμένων που κατασχέθηκαν. Η πρόταση της Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης, την οποία παρουσίασε η Αναστασία Ράμμου, περιλαμβάνει βαριά ονόματα, τα οποία προσδίδουν πρόσθετο κύρος. Πρόκειται για τον έφορο αρχαιοτήτων Κυκλάδων Παναγιώτη Χατζηδάκη, την πρώην έφορο Μαρίζα Μαρθάρη και τον ομότιμο καθηγητή αρχαιολογίας Γεώργιο Δεσπίνη. Όπως εξήγησε κατά τη συνεδρίαση του ΚΑΣ η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, η συγκρότηση εκτιμητικής επιτροπής εισήχθη τόσο γρήγορα στο ΚΑΣ, γιατί υπάρχει εισαγγελική παραγγελία για να προχωρήσει η έρευνα για την υπόθεση.

Η κ. Ράμμου είπε ότι ανάμεσα στα αντικείμενα που κατασχέθηκαν είναι κεφαλή κυκλαδικού ειδωλίου και ότι από το ψηφιακό υλικό που εντοπίσθηκε υπάρχουν αρχαία ύψους εκατομμυρίων ευρώ.

Η γενική γραμματέας Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη εξήρε τη δουλειά των υπηρεσιών, η οποία όπως είπε, υπήρξε πολυήμερη και εξαντλητική, κάτω από δύσκολες συνθήκες. Επίσης, αναφέρθηκε στην πολύ καλή συνεργασία με το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη.

Πηγή: Α. Κώττη, Έθνος