Των νεανικών μας χρόνων

Η «Άρτεμις Βαυρωνία», ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα έργα του Πραξιτέλη. Βρίσκεται στο Μουσείο της Ακρόπολης Έ φυγε χωρίς να μας προετοι...

Η «Άρτεμις Βαυρωνία», ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα έργα του Πραξιτέλη.
Βρίσκεται στο Μουσείο της Ακρόπολης

Έφυγε χωρίς να μας προετοιμάσει ότι τα χρόνια της άδολης, νεανικής μας συντροφικότητας πέρασαν. Ο πρώτος που ξεκόβει από την παρέα. Και τι παρέα!

Με ενδιαφέροντα πάντα αρχαιολογικά -από τότε- αλλά και με όνειρα για μια ζωή γεμάτη περιπέτεια, χαρά και κυρίως δημιουργία. Τη δίψα μας για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο εμπλουτισμό γνώσεων τη συνδυάσαμε με την περιπέτεια -αλά Ιντιάνα Τζόουνς- αλλά και με διασκέδαση, γεμάτη νεανικό κέφι.

Νοικιάζαμε ημιφορτηγάκι με ό,τι ψιλό μας περίσσευε, από τον έτσι κι αλλιώς συνήθως πάμφτωχο κορβανά μας, σωριαζόμασταν μέσα κι έξω, στην καρότσα, 6-8 άτομα, καμιά φορά και 10, και δεν μας ξέφευγε αρχαιολογικός χώρος ή μουσείο, αρχαιοελληνικό ή βυζαντινό, ανά την Ελλάδα, που να μην το επισκεφθούμε. Και βέβαια από κάθε τέτοια εξόρμηση δεν έλειπαν τα επεισοδιακά γεγονότα: αποκλεισμοί στα χιόνια, αφού είχαμε καθαρίσει με τα χέρια μας τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα ναού από τα χιόνια για να τον μετρήσουμε και να βεβαιωθούμε (!!!) ότι είχε τις διαστάσεις που αναφέρονταν στις σημειώσεις που μελετούσαμε για τις εξετάσεις, σκυλοπνιγμοί με ψαροκάικα, ξενύχτια αναγκαστικά σε αμμουδιά, σε αναμονή του πρωινού καραβιού, από έλλειψη «πρώτης ύλης» (=λεφτά) για ξενοδοχειακό κρεβάτι, ή συχνά και εξαιτίας των ποντικών που κυκλοφορούσαν στο προσφερόμενο ως υπνοδωμάτιο, μουραλοκαβαλαρία με τις ώρες π.χ. από τη Χώρα της Τήνου στον απόμακρο Πύργο για παρουσίαση από τον Δεσπίνη του γενέθλιου τόπου του στους φίλους του, με αποτέλεσμα ορισμένοι -παιδιά της πόλης- να τρομάζουν που τα μουλάρια έτρωγαν στη διαδρομή γαϊδουράγκαθα, φοβούμενοι ότι τα ζώα θα πάθουν κάτι.

Καθημερινότητα

Ζήτημα αν θα είχε κλείσει τα 17 του χρόνια, όταν ήλθε, σχεδόν ακόμα αμούστακο παιδί, από τον Πύργο της Τήνου στην Αθήνα, για να δώσει εξετάσεις στο Πανεπιστήμιο, στη Φιλοσοφική Σχολή. Γνωριστήκαμε στο τότε γνωστότατο Φροντιστήριο Τζουγανάτου, όπου φοιτήσαμε για τρεις μήνες, λίγο διάστημα από αυτό που συνηθιζόταν τότε (6-8 μήνες το λιγότερο), περάσαμε άνετα τις εισαγωγικές και ζήσαμε ο καθένας, με το δικό του τρόπο, την καθημερινότητα των φοιτητικών μας χρόνων. Μια καθημερινότητα που οπωσδήποτε δεν τη χαρακτήριζε μονοτονία: όπως π.χ. όταν ορισμένα λεγόμενα κάποιου καθηγητή προκάλεσαν γέλια, το αποτέλεσμα ήταν να εκνευριστεί και να αρχίσει να στέλνει αυτούς που γελούσαν για τιμωρία να πάνε να καθίσουν στο σώμα του καλοριφέρ που έκαιγε. Ανάμεσα σε αυτούς και ο Δεσπίνης, που νομίζω ήταν εκείνος που είχε τη φαεινή ιδέα να το σβήσει, ώστε να κάθονται μεν αλλά να μην καίγονται δε. Και να μην ξεχάσω τις ζεϊμπεκιές που έριχνε κι εμείς οι υπόλοιποι τους χορούς μας, στην περίφημη τότε ταβερνούλα, ο «Γέρος του Μωριά», στα σκαλοπάτια της Πλάκας, ή σε μιαν άλλη στο εγκαταλειμμένο τότε Παλιό Πανεπιστήμιο.

Επιφανειακά χαμηλών τόνων, ο Δεσπίνης ήταν ένα ιδιαίτερα ευφυές άτομο με ικανότητες όχι μόνο για τις θεωρητικές επιστήμες· παράδειγμα τα εξαιρετικά σχέδια που έκανε αποτυπώνοντας τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα των ανασκαφών, στις οποίες παίρναμε μέρος, αλλά και η κανονική ζωγραφική με πορτρέτα γνωστών του. Ο μεγάλος του όμως έρωτας ήταν η μαρμαροτεχνία, έχοντας φαίνεται από παιδί εθιστεί στο περιβάλλον που έβγαλε έναν Χαλεπά και στο οποίο το μάρμαρο και η μαρμαρογλυφία ήταν κοινός τόπος. Αυτή του η αγάπη τον οδήγησε βέβαια αργότερα στη μέγιστη και σε πολλές περιπτώσεις μοναδική προσφορά του στην αρχαία γλυπτική, όμως από πολύ νέο, εκτός από την έφεσή του στη λύση θεωρητικών προβλημάτων, τον απασχολούσαν ιδιαίτερα τα τεχνικά προβλήματα σχετικά με τη μαρμαρογλυφία. Αυτός ήταν και ο λόγος που συνεργαζόταν με τον επίσης σπουδαίο γλύπτη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, τον Στέλιο Τριάντη, με τον οποίο μάλιστα, ένα διάστημα, νέος αρχαιολόγος πια, δούλευε μαζί του σε ένα εργαστήριο γλυπτικής, που δεν ξέρω αν το είχαν και οι δύο ή ήταν του Τριάντη και πήγαινε και ο Γιώργος για το μεράκι του.

Με τη γλαφυρότητα του λόγου που τον διέκρινε, σε συνδυασμό με τη φυσική ευγένεια που τον χαρακτήριζε -ακόμα και στα γκαρσόνια που μας σέρβιραν ήταν ο μόνος που έλεγε και ξανάλεγε ευχαριστώ, όχι τυπικά, αλλά γιατί έτσι ένιωθε- και το σπινθηροβόλο πνεύμα του, από το οποίο δεν έλειπε το χιούμορ αλλά και οι λεγόμενες νεανικές «εξυπνάδες» στις περιπτώσεις που χρειαζόταν, γοήτευε ως συζητητής, που βέβαια τότε δεν το συνειδητοποιούσαμε. Όλα αυτά όμως τα στοιχεία του χαρακτήρα του, αργότερα, με την ωριμότητα του επιστήμονα, ήταν που έκαναν τα μαθήματα στο Πανεπιστήμιο και τις διαλέξεις του να δίνουν την εντύπωση συναρπαστικού αληθινού διηγήματος με πλοκή, που στην αρχή ξετυλιγόταν με ενάργεια, στη συνέχεια κορυφωνόταν και στο τέλος κατέληγε σε ασφαλή λύση.

Τελειώνοντας, θέλω να πιστεύω ότι άνθρωποι σαν τον Γιώργο Δεσπίνη, που αποτελούσε με όλη τη σημασία της ελληνικής γλώσσας το πρότυπο του επιστήμονα, του Α Ν Θ Ρ Ω Π Ο Υ, του φίλου, παραμένουν στη μνήμη όλων μας, νικώντας κατά κάποιον τρόπο το θάνατο, αφού η μνήμη είναι το μόνο που φοβάται ο θάνατος.

* Η Φωτεινή Ζαφειροπούλου είναι Επίτιμη Έφορος Αρχαιοτήτων.

Πηγή: Φ. Ζαφειροπούλου, Ελευθεροτυπία