Τα φυλαχτά της μνήμης

Το καραβάκι-μικρογραφία της τουρκικής ναυαρχίδας Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα από χρυσό και διαμάντια  Ένα καραβάκι-μινιατούρα της τουρκικής ...

Το καραβάκι-μικρογραφία της τουρκικής ναυαρχίδας
Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα από χρυσό και διαμάντια 

Ένα καραβάκι-μινιατούρα της τουρκικής ναυαρχίδας Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα από χρυσό και διαμάντια, ένα ζάρφι (κύπελλο για καφέ) με διαμάντια και ρουμπίνια, αλλά και το σπαθί του Εσάτ Πασά, που ανήκει πλέον στη συλλογή του Θεόδωρου Πάγκαλου, είναι μεταξύ των σπάνιων και πολύτιμων εκθεμάτων, που βγαίνουν για πρώτη φορά στο φως, μέσα από τρεις εκθέσεις, που, με γενικό τίτλο «Ιωαννιτών Μεταβάσεις», φιλοξενούνται αυτές τις μέρες στα Γιάννενα, με αφορμή τα 102 χρόνια από την απελευθέρωση της πόλης στην Ακρόπολη του Ιτς Καλέ, ενώ σε μία τέταρτη στην Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών παρουσιάζονται τεκμήρια για τα μνημεία της πόλης.

Ο χώρος του Βυζαντινού Μουσείου δέχεται για πρώτη φορά «Τα πολύτιμα των Συλλογών», από τα οποία ξεχωρίζουν τα δώρα του έκπτωτου σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ Χαν, γνωστού ως «Μεγάλου Χαν», στον Σόλωνα Ζωγράφο.

Από την Ελένη Ζωγράφου τα κειμήλια πέρασαν στον Δήμο Ιωαννιτών και ο εκάστοτε δήμαρχος, μαζί με το κλειδί της πόλης, παραλαμβάνει την ημέρα ανάληψης των καθηκόντων του το κλειδί μιας θυρίδας όπου φυλάσσονται.

Από αυτά, ιδιαίτερη θέση έχουν το «καραβάκι», μια μινιατούρα του θωρηκτού Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα, που θεωρούνταν από τις ναυαρχίδες του τουρκικού στόλου, που μάλιστα πήρε μέρος και υπέστη σοβαρές ζημιές στη ναυμαχία της Ελλης το 1912. Ιδιαίτερη αξία έχει και το διακοσμημένο με διαμάντια και ρουμπίνια ζάρφι, το πορσελάνινο κύπελλο που χρησιμοποιούνταν για τον καφέ και αποτελεί επίσης δώρο του «Μεγάλου Χαν».

Στην Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων του Ιτς Καλέ εκτίθενται «Τα φυλαχτά της μνήμης-Κειμήλια από την εποχή της Απελευθέρωσης των Ιωαννίνων», με αντικείμενα από τις συλλογές του Δήμου και ιδιωτών, που ξεδιπλώνουν πτυχές της συλλογικής μνήμης αναφορικά με τους Βαλκανικούς Πολέμους και την ιστορική ημερομηνία 21 Φεβρουαρίου 1913.

Τo σπαθί του Εσάτ Πασά που παραχώρησε
 ο Θόδωρος Πάγκαλος από την ιδιωτική συλλογή του

Για πρώτη φορά παρουσιάζεται το σπαθί του Εσάτ Πασά, που σηματοδοτεί το τέλος της οθωμανικής κυριαρχίας στην πόλη. Το κειμήλιο παραδόθηκε στον αντιστράτηγο του ελληνικού στρατού, τον διάδοχο Κωνσταντίνο, υπασπιστής του οποίου ήταν ο Θεόδωρος Πάγκαλος, παππούς του πρώην υπουργού Εξωτερικών, και έτσι βρέθηκε ως κειμήλιο στην κατοχή της οικογένειας.

Ο Θ. Πάγκαλος το παραχώρησε για την έκθεση και ταξίδεψε ειδικά γι' αυτήν στα Γιάννενα. Σημαντική θέση μεταξύ των εκθεμάτων έχει και το ασημένιο ξιφίδιο του Ηπειρώτη Απόστολου Αρσάκη (1792-1874), εθνικού ευεργέτη από τη Χοταχόβα της Πρεμετής.

Ο Αρσάκης διέθεσε μεγάλο μέρος της περιουσίας του για την ελληνική εκπαίδευση, ενώ τα Αρσάκεια σχολεία προήλθαν από το κληροδότημά του.

«Οθωμανικά τεκμήρια της Συλλογής Χρήστου Νικολάου» φιλοξενούνται στο Φετιχιέ Τζαμί, ανάμεσά τους αντικείμενα από την εποχή της οθωμανικής αυτοκρατορίας και υλικές μαρτυρίες που φανερώνουν ομοιότητες και διαφορές στον τότε κοινωνικό ιστό.

«Ήπειρος 1881-1945»

Σπάνια έγγραφα και ντοκουμέντα της ίδιας εποχής περιλαμβάνει η τέταρτη έκθεση με τίτλο «Ήπειρος 1881-1945. Αρχεία και Αρχαιότητες», η οποία διοργανώνεται στην Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών, από την ΕΗΜ, το υπουργείο Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων, την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων και τα Γενικά Αρχεία του Κράτους-Ιστορικό Αρχείο Ηπείρου.

«Μέσα από τη διασπορά των εκθέσεων θέλουμε να υποστηρίξουμε μια θεωρία που προκύπτει από το ερώτημα πόσο κοντά είναι η Ιστορία και η μνήμη», δήλωσε στο «Έθνος» ο διευθυντής της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων, Κώστας Σουέρεφ.

Πηγή: Μ. Ριτζαλέου, Έθνος