Το θαύμα του Ευπαλίνου στα Μέγαρα

Ένα από τα σημαντικότερα αρχαία μνημεία των Μεγάρων είναι η Κρήνη του Θεαγένους Πόλη με πλούσια Ιστορία, γνωστή και από τη μυθολογία ε...

Ένα από τα σημαντικότερα αρχαία μνημεία των Μεγάρων είναι η Κρήνη του Θεαγένους

Πόλη με πλούσια Ιστορία, γνωστή και από τη μυθολογία επίσης, καθώς εκεί, σύμφωνα με τον μύθο, γεννήθηκε ο μάντης Κάλχας, πόλη με άγνωστους θησαυρούς, τα Μέγαρα βρίσκονται τόσο κοντά στην Αθήνα.

Οι δωρικής καταγωγής Μεγαρίτες τα έβαλαν αρκετές φορές μαζί της κατά την αρχαιότητα. Αλλά σήμερα, μια επίσκεψη στα Μέγαρα θα ανταμείψει πλουσιοπάροχα όποιον την κάνει. Τα Μέγαρα έχουν κηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Η κήρυξη αφορά σε 40.000 στρέμματα και περιλαμβάνει την πόλη και την ευρύτερη περιοχή της.

Τρία από τα σημαντικότερα αρχαία μνημεία συνδέονται με τον αρχαίο μηχανικό Ευπαλίνο και με τον Θεαγένη, αμφότερους Μεγαρείς. Η Κρήνη του Θεαγένους, που έχει πάρει το όνομα του τυράννου, αποδίδεται στον Ευπαλίνο και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα και μεγαλύτερα κτίσματα υδροδότησης του 5ου αι. π.Χ.

Ένα υπόγειο υδραγωγείο, που κατασκευάστηκε τον 6ο αιώνα π.Χ. και φαίνεται ότι αποτελεί πρωτόλειο έργο του Ευπαλίνου επίσης, έχει εντοπιστεί στη θέση Ορκός. Αποτελείται από υδρομαστευτικές σήραγγες που συνέλεγαν και μετέφεραν το νερό στην πόλη, με τη βοήθεια της φυσικής κλίσης. Το νερό από το υδραγωγείο οδηγούνταν με λιθόκτιστο αγωγό στην κεντρική κρήνη της πόλης, την Κρήνη του Θεαγένους.

To υπόγειο υδραγωγείο, που κατασκευάστηκε τον 6ο αιώνα π.Χ. και φαίνεται ότι αποτελεί πρωτόλειο έργο του Ευπαλίνου, εμφανίζει ομοιότητες με το περίφημο υδραγωγείο της Σάμου.

Όπως έχει εξηγήσει η αρχαιολόγος Παναγιώτα Αυγερινού, το υδραγωγείο εμφανίζει ομοιότητες με το περίφημο υδραγωγείο της Σάμου. Το γεγονός αυτό, μαζί με τη χρονολόγηση του έργου, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για πρωτόλειο έργο του Ευπαλίνου, που καταγόταν από τα Μέγαρα. Από την κατασκευή του απέκτησε την απαιτούμενη εμπειρία και την τεχνική αρτιότητα που απαιτούνταν για τον σχεδιασμό ενός τόσο μεγάλου και σύνθετου έργου, όπως το Ευπαλίνειο Ορυγμα.

Στο νότιο τμήμα της πόλης, δίπλα στον οχυρωματικό περίβολο, έχει αποκαλυφθεί τρίτο δημόσιο έργο ύδρευσης, η νότια Κρήνη, που χρονολογείται στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. Ως σύλληψη αποτελεί συνδυασμό των δύο προηγηθέντων έργων, καθώς συνδύαζε άντληση και αποθήκευση νερού.

Το περίφημο υδραγωγείο της Σάμου

Η αρχαία Αγορά των Μεγάρων, τμήμα της οποίας αποκαλύφθηκε το 1937 κάτω από τη σύγχρονη πλατεία Ηρώων, συνεχίζει να δίνει «παρουσία» κυρίως μέσα από την ανακάλυψη αρχιτεκτονικών μελών, όπως συνέβη σε εκσκαφή οδού στα ανατολικά της πλατείας. Τμήματα του οχυρωματικού περιβόλου των Μεγάρων, επίσης, έχουν κατά καιρούς βρεθεί σε διάφορα σημεία της πόλης.

Ένα από τα σημαντικότερα βρέθηκαν στις σωστικού χαρακτήρα ανασκαφές του 2006-2010. Πρόκειται για τμήμα στο νότιο σκέλος του περιβόλου, όπου ανάμεσα σε δύο ημικυκλικούς πύργους εντοπίστηκαν οι Νυμφάδες Πύλες, ζωτικής σημασίας για την αρχαία πόλη, καθώς εξασφάλιζαν την επικοινωνία μέσω της ευθείας οδού με το λιμάνι της Νισαίας.

Ο τάφος του Καρός βρίσκεται στα δυτικά της πόλης, παραπλεύρως της εθνικής οδού, και ήταν κυκλικός. Το μνημείο που βρίσκεται σε ύψωμα στην αρχή της αρχαίας Σκιρωνίδος οδού σχετίζεται μάλλον με πύργο-παρατηρητήριο που διασφάλιζε την ασφάλεια των διερχομένων και έλεγχε το πέρασμα της Σκιρωνίδος οδού σε περιόδους πολέμου. Παλαιότερα το κτίσμα είχε ταυτιστεί με ταφικό μνημείο, το οποίο είχε αποδοθεί είτε στον Κάρα, μυθικό βασιλέα των Μεγάρων, είτε στον αυλητή Τηλεφάνη.

Σε σωστική ανασκαφή στο βορειοανατολικό τμήμα της πόλης αποκαλύφθηκαν δύο υπόγεια «μέγαρα» του β' μισού του 4ου αι. π.Χ., που χρησιμοποιήθηκαν μέχρι και τον 3ο αι. π.Χ. Το ένα εξ αυτών φέρει κεντρικό πεσσό και φαίνεται ότι μετατράπηκε σε δεξαμενή νερού την Ύστερη Ρωμαϊκή Περίοδο. Ανήκουν στα περίφημα μεγαρικά υπόγεια, που κατά μία εκδοχή έδωσαν την ονομασία στην περιοχή και τα οποία είχαν αποθηκευτική και λατρευτική χρήση, καθώς συνδέονταν με τη θεά Δήμητρα αλλά και την αγροτική οικονομία της περιοχής. Εκεί οι κάτοικοι τελούσαν ειδικές τελετουργίες για τη γονιμότητα της γης και των ζώων.

Οι δύο λόφοι της πόλης, όπου βρίσκονταν οι ακροπόλεις της Αλκάθου και της Καρίας, βρίθουν από αρχαίο δομικό υλικό, εντοιχισμένο συχνά σε ναούς της Υστεροβυζαντινής και Μεταβυζαντινής Περιόδου, ενώ στον λόφο της Καρίας σώζεται το λαξευμένο στον βράχο σπήλαιο Μουρμούνη, που ήταν ιερό της θεάς Δήμητρας.

Εκεί είναι και τα βυζαντινά εκκλησάκια που αναστηλώνονται με τη βοήθεια του εκκλησιαστικού συμβουλίου της Αγίας Παρασκευής Μεγάρων και του ιερέα Αλέξανδρου Κουργιαλή.

ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΜΕΓΑΡΕΩΝ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ:

Ιστορία χιλιάδων ετών

Υπόσχεση στήριξης του υπουργείου Πολιτισμού για την προστασία και τη δημόσια προσβασιμότητα των αρχαιολογικών μνημείων των Μεγάρων απέσπασε ο δήμαρχος της περιοχής Γρηγόρης Σταμούλης: «Ο υπουργός Πολιτισμού κ. Αριστείδης Μπαλτάς, κατά την εδώ επίσκεψή του, υποσχέθηκε πως θα βοηθήσει να γίνουν τα μνημεία αυτά αρχαιολογικοί χώροι και επομένως επισκέψιμα για το ευρύ κοινό», αναφέρει ο κ. Σταμούλης στην ανακοίνωσή του.

Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μεγάρων εκτίθενται ευρήματα των ανασκαφών
στην πόλη των Μεγάρων και την ευρύτερη περιοχή

Παράλληλα υπογραμμίζει με νόημα πως «τα Μέγαρα είναι μία από τις αρχαιότερες πόλεις της Ελλάδας, με ιστορία χιλιάδων ετών (από το 6.500 π.Χ.), που δεν έπαψε ποτέ να κατοικείται στην ίδια ακριβώς περιοχή» και πως «εκτός από το πολύ σημαντικό Αρχαιολογικό Μουσείο, υπάρχουν και πολλά αρχαιολογικά μνηνεία που αξίζει να επισκεφθεί κανείς».

ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΜΠΑΛΤΑ: «Στόχος να είναι επισκέψιμα τα μνημεία»

Ο υπουργός Πολιτισμού, Αριστείδης Μπαλτάς, επισκέφθηκε πρόσφατα τα Μέγαρα και ξεναγήθηκε σε σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία, παρουσία του δημάρχου Γρηγόρη Σταμούλη. Ο κ. υπουργός ενημερώθηκε για τις αναστηλώσεις και της συντηρήσεις που γίνονται στην περιοχή από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και συζήτησε με τον δήμαρχο, επικεντρώνοντας την προσοχή του στο να καταστούν επισκέψιμοι οι σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι.

Η ξενάγηση έγινε από την προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων, Στέλλα Χρυσουλάκη, και την αρχαιολόγο Παναγιώτα Αυγερινού. Ξεκίνησε από το Αρχαιολογικό Μουσείο Μεγάρων, όπου εκτίθενται αντικείμενα που προέρχονται από τις ανασκαφές στην πόλη των Μεγάρων και την ευρύτερη περιοχή. Τα ευρήματα καλύπτουν τη χρονική περίοδο από τον 8ο αι. π.Χ. μέχρι και τον 2ο αι. μ.Χ. Η έκθεση στεγάζεται στο παλιό Δημαρχιακό Μέγαρο, ένα εξαιρετικό κτίσμα του 19ου αιώνα, αλλά το μουσείο είναι «νέο», εγκαινιάστηκε το 2000.

Στη συνέχεια, ο υπουργός μετέβη στην Υπόγεια Κρήνη Αρχαϊκής/Πρώιμης Κλασικής Εποχής και στο Οχυρωματικό Τείχος της πόλης των αρχών του 4ου αιώνα π.Χ. Τελευταίος σταθμός, οι βυζαντινοί Ναοί του Αγ. Γεωργίου και της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, στην περιοχή του Ελαιώνα Μεγάρων, οι οποίοι έχουν ενταχθεί σε αναστηλωτικά έργα του ΥΠΠΟΑ, και το «Ευπαλίνειο» υπόγειο υδραγωγείο.

Από τη Νεολιθική Εποχή

Η περιοχή των Μεγάρων κατοικείται από τη Νεολιθική Eποχή. Οι αρχαίοι Μεγαρείς ήταν Δωριείς. Τον 7ο αιώνα π.Χ. δημιούργησαν μια σημαντική αποικία: To 657 π.Χ. ο Βύζας, κατά την παράδοση γιος του βασιλιά Νίσου, οδήγησε Μεγαρείς αποίκους στην περιοχή του Βοσπόρου. Εκεί οι Μεγαρείς ίδρυσαν το Βυζάντιο. Απέναντί της ιδρύθηκε πολύ αργότερα η Κωνσταντινούπολη, αλλά η μικρή εκείνη αποικία έδωσε το συμβατικό όνομα σε μια ολόκληρη περίοδο, τη Βυζαντινή. Στα Μέγαρα έγινε η ανακάλυψη του θεατρικού είδους της κωμωδίας. Πατέρας της κωμωδίας θεωρείται ο Σουσαρίων, γιος του Φιλίνου απο την Κώμη των Μεγάρων Τριποδίσκο.

Πηγή: Αγγ. Κώττη, Έθνος