Η δρ Λαρ με τον Τζάστους Έντανγκ στο τέλος της εκσκαφής του σκελετού μιας γυναίκας. Η θέση των χεριών υποδηλώνει ότι ίσως οι καρποί της ν...
 |
| Η δρ Λαρ με τον Τζάστους Έντανγκ στο τέλος της εκσκαφής του σκελετού μιας γυναίκας. Η θέση των χεριών υποδηλώνει ότι ίσως οι καρποί της να ήταν δεμένοι. |
Το 2012 μια ομάδα αρχαιολόγων που εξερευνούσε μια περιοχή δίπλα στη λίμνη Τουρκάνα στην Κένυα, σκόνταψε πάνω σε μια πρωτοφανή ανακάλυψη: 27 ανθρώπινους σκελετούς με εμφανή σημάδια βίαιου θανάτου. Και αυτά, πριν από 10.000 χρόνια, όταν στην περιοχή ζούσαν προϊστορικές ομάδες κυνηγών-συλλεκτών.
Η ερευνητική ομάδα από το πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ της Βρετανίας που έκανε την ανακάλυψη εξερευνά από το 2008 τη συγκεκριμένη περιοχή του Ναταρούκ. Τα ερωτήματα όμως, στα οποία αναζητούσαν απάντηση οι επιστήμονες και τους οδήγησαν σε αυτή την περιοχή της Κένυας, ήταν τελείως διαφορετικά από εκείνα πάνω στα οποία σκόνταψαν. «Κατά κάποιο τρόπο αυτή η ανακάλυψη εμφανίστηκε σαν πειρατής μέσα στο ερευνητικό μας έργο» λέει στην «Κ» η επικεφαλής της έρευνας, παλαιοανθρωπολόγος, Μάρτα Μιρασόν Λαρ, η οποία μαζί με την ερευνητική της ομάδα, αναζητεί ενδείξεις και δεδομένα που χρονολογούνται πριν από 200.000 χρόνια.
Παρ’ όλα αυτά, δεν απέκλιναν από τον στόχο τους χωρίς σοβαρό λόγο. Τα 10.000 χρόνια πριν, αποτελούν για τους παλαιοανθρωπολόγους μια πολύ σημαντική περίοδο της προϊστορίας, αφού τότε έζησαν οι τελευταίοι κυνηγοί-συλλέκτες, ακριβώς πριν κάνει την εμφάνισή της η ποιμενική και η γεωργία στην ανατολική Αφρική. Μέσω μιας ασταθούς δορυφορικής σύνδεσης από τη μέση μιας ερήμου της Κένυας, κάτω από ένα σμήνος κορακιών και μέσα σε μια σκηνή όπου οι συνεργάτες της ανέλυαν τους 27 ανθρώπινους σκελετούς, η δρ Λαρ μίλησε στην «Κ» για τα σπάνια ευρήματά τους και τη σημασία τους στην κατανόηση των ανθρώπινων κοινωνιών.
– Πώς ήταν η περιοχή του Ναταρούκ, όταν ζούσαν εκεί αυτοί οι προϊστορικοί πληθυσμοί;
– Το Ναταρούκ πριν από 11.000 με 8.000 έτη, στην αρχή δηλαδή της εποχής του Ολόκαινου, ήταν μια παραλίμνια περιοχή. Στον ευρύτερο χώρο έχει ανακαλυφθεί σχεδόν κάθε στοιχείο της πανίδας της ανατολικής Αφρικής, από ελέφαντες, καμηλοπαρδάλεις, ζέβρες, γαζέλες και λιοντάρια, μέχρι ιπποπόταμους και κροκόδειλους. Ηταν μια εξαιρετικά πλούσια περιοχή που χρησιμοποιούνταν εντατικά από τις ομάδες των κυνηγών-συλλεκτών. Αυτό το αντιλαμβανόμαστε από ευρήματα όπως αντικείμενα κυνηγιού, σφαγιασμού και τροφής, αλλά και από ακονισμένα κόκαλα που εξυπηρετούσαν ως μύτες για τα ακόντια. Σήμερα βέβαια, που η ακτή της λίμνης απέχει 30 χιλιόμετρα από το Ναταρούκ, τίποτα δεν θυμίζει την αφθονία που είχε γνωρίσει η περιοχή προϊστορικά.
Στοιχεία... σύρραξης
– Από τη διάταξη των σκελετών, τι εικάζετε ότι συνέβη σε αυτό το πεδίο μάχης;
– Το πεδίο είναι αρκετά μεγάλο, 200 μέτρα από ανατολή σε δύση και 100 μέτρα από βορρά σε νότο. Η διάταξη των σκελετών υποδεικνύει ότι βρέθηκαν ακριβώς εκεί που πέθαναν, και οι ανασκαφές αποκαλύπτουν ότι δεν υπήρξε κάποιου είδους ενταφιασμός. Οι κακώσεις στα κρανία, τον λαιμό, τα χέρια και τα γόνατα έρχονται σε συμφωνία με την ύπαρξη βίαιου τραύματος και αποτελούν χαρακτηριστικά αποτελέσματα μιας σύγκρουσης. Στη μάχη εμπλέκονταν επίσης βλήματα, σήμα κατατεθέν μιας σύρραξης. Από τα είδη των κακώσεων και των βλημάτων βγάζουμε το συμπέρασμα ότι χρησιμοποιήθηκαν τέσσερα τουλάχιστον είδη όπλων, και συγκεκριμένα δύο τύποι βελών και δύο τύποι ροπάλων. Κατά τη γνώμη μου, οι εισβολείς έφτασαν στο σημείο της μάχης φέροντας όπλα, και τον συγκεκριμένο εξοπλισμό δεν θα μπορούσε να τον φέρει κάποιος που πηγαίνει απλά για αναζήτηση τροφής.
Όμως είναι και άλλοι οι λόγοι που μας κάνουν να πιστεύουμε ότι ήταν πράγματι μια προσχεδιασμένη επίθεση. Στους σκελετούς βρέθηκαν ενσωματωμένα βλήματα που όπως φαίνεται είναι κατασκευασμένα από οψιανό, ένα πέτρωμα που συναντάται σε ηφαιστειογενείς περιοχές. Εδώ ο οψιανός είναι σπάνιος, ενώ η ευρύτερη περιοχή δεν είναι ηφαιστειογενής, οπότε αυτό ενισχύει την εντύπωση ότι πρόκειται για μια ομάδα που έφτασε εδώ από άλλο μέρος.
– Ποιο μπορεί να είναι το κίνητρο μιας τέτοιας επίθεσης;
– Η γενική παραδοχή είναι ότι οι άνθρωποι πολεμούν ή επιτίθενται όταν επιθυμούν κάτι που έχει ο άλλος, είτε αυτό είναι γη, υπάρχοντα ή τροφή. Μιας και οι άνθρωποι, λοιπόν, συσχετίζουμε τη διαμάχη και τον πόλεμο με την κτήση, οι περισσότεροι επιστήμονες είχαν διαμορφώσει την άποψη ότι ο πόλεμος εμφανίστηκε μαζί με τη γεωργία, όταν δηλαδή οι άνθρωποι ξεκίνησαν να κατέχουν γη, να αποθηκεύουν τροφή και να έχουν υλική περιουσία. Τα ευρήματα στο Ναταρούκ αναιρούν αυτή την άποψη και αποδεικνύουν ότι στην πραγματικότητα οι συρράξεις υπήρχαν και πριν από την εποχή των κυνηγών-συλλεκτών.
– Τι εθεωρείτο πολύτιμο για τους κυνηγούς-συλλέκτες;
– Γι’ αυτούς ίσως να ήταν πολύτιμη η πρόσβαση στην καλύτερη περιοχή κυνηγιού. Ή ίσως να περίμεναν να τελειώσει η εποχή συλλογής τροφής ώστε να υπάρχουν μεγάλες ποσότητες αποξηραμένου ψαριού και κρέατος και μετά να επιτέθηκαν για να τα κλέψουν. Ή μπορεί ο σκοπός τους να ήταν να κλέψουν γυναίκες και παιδιά. Το τελευταίο αποτελεί πιθανό σενάριο στην περίπτωση του Ναταρούκ, διότι, με εξαίρεση έναν σκελετό εφήβου, φαίνεται να «λείπει» από τον πληθυσμό η ηλικιακή ομάδα 6 με 20 ετών.
Απουσία ενταφιασμού
– Τι σημαίνει η απουσία ενταφιασμού για τον συγκεκριμένο πληθυσμό;
– Στην περίπτωση προϊστορικών, αλλά και σύγχρονων, σκηνών μάχης οι νεκροί εντοπίζονται συνήθως θαμμένοι και αυτό σημαίνει ότι κάποιος από την κοινότητα, στην οποία αυτή ανήκαν, επέστρεψε στο πεδίο μάχης, συνέλεξε τα πτώματα, τα μετέφερε σε κάποιου είδους νεκροταφείο και τα έθαψε. Στην περίπτωση όμως του Ναταρούκ, κανένας από αυτή την ομάδα κυνηγών-συλλεκτών δεν επέστρεψε για να θάψει τα πτώματα. Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι επειδή οι ομάδες αυτές δεν απαρτίζονταν από πολύ περισσότερα από 27 άτομα, ενώ ίσως και κάποιοι να είχαν πιαστεί αιχμάλωτοι, να μην έμεινε κάποιος για να κάνει την ταφή.
– Το στοιχείο του πολέμου φαίνεται να έχει επιβιώσει εδώ και χιλιάδες χρόνια στο ανθρώπινο είδος. Ποια είναι τα εξελικτικά του πλεονεκτήματα;
– Η εξέλιξη συμβαίνει όταν ανταγωνιζόμαστε για να επιβιώσουμε. Οσο μεγαλύτερη η έλλειψη πόρων, τόσο πιο βίαιος και σκληρός γίνεται ο ανταγωνισμός. Η έλλειψη πόρων μπορεί να είναι αποτέλεσμα είτε πολύ κακών συνθηκών, όταν οι πόροι δεν φτάνουν για όλους, είτε πολύ καλών συνθηκών, όταν οι πληθυσμοί ακμάζουν και καταλαμβάνουν όλη την χωρητικότητα του περιβάλλοντός τους στη δεδομένη περίοδο.
Κατά την άποψή μου η διαμάχη και ο πόλεμος έχουν εμφανιστεί και εξαφανιστεί πολλές φορές μέσα στους αιώνες, και πρέπει να υπάρχει πολύ πριν από τους κυνηγούς-συλλέκτες του Ναταρούκ. Αυτό που κάνει σημαντική την ανακάλυψη του συγκεκριμένου πεδίου δεν είναι ότι χρονολογείται πριν από 10.000 χρόνια, αλλά ότι καταγράφει ένα πολεμικό γεγονός, το οποίο ίσως και να μην είναι σπάνιο, είναι όμως πρωτοφανές το γεγονός ότι έχει «συντηρηθεί» μέχρι σήμερα.
Πηγή: Α. Δασκαλοπούλου, Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια