Το βυζαντινό μνημείο μετά τις εργασίες αποκατάστασης θα λειτουργεί ως ναός αλλά και ως μουσείο. «Έχετε εδώ μια μικρή, βυζαντινή Καπέλα...
 |
| Το βυζαντινό μνημείο μετά τις εργασίες αποκατάστασης θα λειτουργεί ως ναός αλλά και ως μουσείο. |
«Έχετε εδώ μια μικρή, βυζαντινή Καπέλα Σιξτίνα», είπε η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας, Αγγελική Κοτταρίδη, στους εκατοντάδες Βεροιώτες που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά της για μια πρώτη ξενάγηση-γνωριμία με την Παλιά Μητρόπολη του 11ου αιώνα, το σημαντικότερο μνημείο της πόλης και ένα από τα κορυφαία βυζαντινά μνημεία των Βαλκανίων.
Η αρχαιολόγος τούς μίλησε για την ιστορία, την αρχιτεκτονική και κυρίως την εκπληκτική ζωγραφική-αγιογραφία του μνημείου που, κατά την ίδια, το καθιστούν ισάξιο με τον Αγιο Δημήτριο, την Αγία Σοφία και τη Ροτόντα της Θεσσαλονίκης. Ανάμεσα στα αρχιτεκτονικά μέλη που συντηρήθηκαν και αποκαταστάθηκαν μέσω προγράμματος ΕΣΠΑ, υπάρχουν κίονες, που ανήκαν σε αρχαίους ναούς και χρησιμοποιήθηκαν από τους βυζαντινούς στο κτίσιμο της Μητρόπολης. Πάνω τους σώζονται εξαιρετικής σημασίας «απελευθερωτικές επιγραφές», με τις οποίες οι εύποροι Βεροιώτες απελευθέρωναν νεαρούς δούλους και σκλάβες στον ναό του Διονύσου, προκειμένου εκείνος να τους προστατεύει.
Η Παλιά Μητρόπολη, που σώθηκε από την κατάρρευση και αποκαταστάθηκε, αποτελεί ένα παλίμψηστο της ταραγμένης ιστορίας της Βέροιας και της Μακεδονίας. Θα λειτουργεί πλέον τόσο ως ναός όσο και ως μνημείο-μουσείο. Κτίστηκε στα τέλη του 11ου αιώνα πάνω στα κατάλοιπα παλαιοχριστιανικής ή πρώιμης πρωτοβυζαντινής του 7ου αιώνα. Είναι τρίκλιτη βασιλική με εγκάρσιο κλίτος, που εμπεριέχει στον σχεδιασμό της την εικόνα του σταυρού.
Ένα λαμπρό εικονογραφικό πρόγραμμα που αναπτύσσεται στους τοίχους του κεντρικού κλίτους αφιερώνεται στον Θεόδωρο Άγγελο Δούκα Κομνηνό, τον δεσπότη της Ηπείρου, ο οποίος μπήκε απελευθερωτής στη Βέροια πριν περάσουν δέκα χρόνια από το 1204, όταν η Κωνσταντινούπολη και ολόκληρη η Μακεδονία έπεσαν στα χέρια των σταυροφόρων. Στον πεσσό μπροστά στην κύρια πύλη εικονίζεται ο Άγιος Θεόδωρος, ιππότης καβαλάρης. Ίσως, ήταν διακριτικός υπαινιγμός για τον συνώνυμό του ελευθερωτή της Βέροιας, όπως αναφέρει η κ. Κοτταρίδη. Στα χρόνια των Παλαιολόγων και του Βεροιώτη Πατριάρχη Νήφωνα η εικονογράφηση του ναού συμπληρώθηκε με αγιογραφίες υψηλής τέχνης, εξαίρετα δείγματα της παλαιολόγειας αναγέννησης. Στην ταραγμένη περίοδο της κατάληψης της Βέροιας από τους Οθωμανούς (από την πρώην κατάληψη το 1387 ως την οριστική το 1433, η Μητρόπολη υφίσταται κάποιες καταστροφές, ωστόσο εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ως χριστιανική εκκλησία μέχρι τα τέλη του 16ου - αρχές του 17ου αιώνα, όταν η Μητρόπολη γίνεται το κεντρικό τζαμί της πόλης. Ο μιναρές, όπως και άλλα οθωμανικά στοιχεία (κατάλοιπα μιχράμπ, κίονες, πόρτες που οδηγούσαν στον μιναρέ κ.ά.) σώζονται σήμερα.
Μετά την απελευθέρωση, τα εσωτερικά λειτουργικά στοιχεία του τζαμιού εξαφανίζονται και το 1924 η Παλαιά Μητρόπολη ανακηρύσσεται ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Λίγο αργότερα γίνεται χώρος συγκέντρωσης των αρχαιοτήτων της πόλης -το πρώτο «μουσείο» της Βέροιας- αλλά το 1941 οι Γερμανοί πετούν κυριολεκτικά έξω στις λάσπες τα αρχαία και μετατρέπουν το πολύπαθο μνημείο σε στάβλο.
 |
| Απελευθερωτική επιγραφή για τον Διόνυσο, τον ελευθερωτή των σκλάβων, σε μία από τις δύο κολόνες που κρατούν το στερέωμα της χριστιανικής μητρόπολης. |
Αναφερόμενη στους αρχαίους κίονες με τις απελευθερωτικές επιγραφές, η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας είπε πως χάρη σ΄ αυτές «έχουμε τη high society της Βέροιας 2-3 αιώνων», αυτών δηλαδή των εύπορων Βεροιωτών που έκαναν πρόσφορο στον Διόνυσο νεαρούς δούλους και νεαρές σκλάβες, ενώ παράλληλα «έχουμε και τα ονόματα των ανθρώπων που απέκτησαν την ελευθερία τους στο όνομα του Διονύσου».
Πηγή: Β. Ιγνατιάδης, Έθνος
Δεν υπάρχουν σχόλια