Ο Διόνυσος... μετακόμισε σε νέα έπαυλη στο Δίον

Το ψηφιδωτό απεικονίζει στην κεντρική του παράσταση τον θρίαμβο του Διόνυσου. Από την Αρχαιοθήκη του Δίου, μια αίθουσα δίπλα από το Αρ...

Το ψηφιδωτό απεικονίζει στην κεντρική του παράσταση τον θρίαμβο του Διόνυσου.

Από την Αρχαιοθήκη του Δίου, μια αίθουσα δίπλα από το Αρχαιολογικό Μουσείο, ατενίζει τον Όλυμπο ο θεός του κρασιού, ο Διόνυσος, και αφηγείται την ιστορία του.

Το εμβληματικό ψηφιδωτό του 200 μ.Χ. της Οικίας του Διονύσου και ένα από τα πιο εντυπωσιακά του ελλαδικού χώρου, που εντοπίστηκε το 1987, αποσπάστηκε κομμάτι κομμάτι από τον φυσικό του χώρο, που είναι γεμάτος νερά και μεταφέρθηκε σε μια πρωτοποριακή αίθουσα συντήρησης και επιστημονικής μελέτης των αρχαίων ευρημάτων, την Αρχαιοθήκη, όραμα και αυτή του ανασκαφέα, καθηγητή του Α.Π.Θ., Δημήτρη Παντερμαλή.

Περίπου έναν χρόνο χρειάστηκε η μεταφορά και η συντήρηση του ψηφιδωτού των 100 τ.μ., ενώ έχει σχεδόν ολοκληρωθεί με σύγχρονα υλικά και το μωσαϊκό «περίγραμμα» στο ειδικά διαμορφωμένο δάπεδο της Αρχαιοθήκης. Τη μεταφορά και τις εργασίες συντήρησης χρηματοδοτεί το Ίδρυμα Ωνάση και στα μέσα Σεπτεμβρίου θα είναι επισκέψιμο για το κοινό.

«Έγινε πολύ καλή δουλειά, με πρωτοποριακή προσέγγιση και το αποτέλεσμα είναι άρτιο», περιορίστηκε να δηλώσει στο «Έθνος», ο κ. Παντερμαλής, καθώς, όπως ανέφερε, περισσότερες λεπτομέρειες θα δώσει το προσεχές διάστημα σε συνέντευξη Τύπου.

Πριν από λίγες μέρες, μιλώντας σε εκδήλωση στο Δίον, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Ολύμπου, είπε ότι το ψηφιδωτό έκανε μέσα σε έναν χρόνο δύο ταξίδια. Το πρώτο του ταξίδι ήταν από την έπαυλη στην Αρχαιοθήκη του Δίου, «μια διαδικασία που χρειάστηκε να γίνει για να προστατευτεί από τις φθορές της φύσης και στέφθηκε με επιτυχία χάρη στον χειρουργικό τρόπο συντήρησης, αλλά και στην υπομονή και ακρίβεια των συντηρητών. Το δεύτερο ταξίδι ήταν από τα δέντρα και τα νερά του Δίου στους ουρανοξύστες της Νέας Υόρκης».

Η Έπαυλη του Διονύσου, όπου βρέθηκε το σπάνιο έργο.

Τμήματα του ψηφιδωτού, που έδωσε το όνομά του στην Οικία του Διονύσου και στην κεντρική του παράσταση απεικονίζει τον θρίαμβο του Διόνυσου, ταξίδεψαν μαζί με άλλες 90 αρχαιότητες από την κατοικία των θεών στην καρδιά της Νέας Υόρκης, τον περασμένο Μάρτιο, και εκτέθηκαν μέχρι τις 18 Ιουνίου. Την έκθεση που είχε τίτλο «Θεοί και Θνητοί στον Όλυμπο: Αρχαίον Δίον, η Πόλη του Δία», διοργάνωσε το θυγατρικό Ίδρυμα Ωνάση στις ΗΠΑ και η πανεπιστημιακή ανασκαφή του Δίου, σε συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πιερίας.

«Έπρεπε να μεταφερθεί για να προστατευτεί από τις καιρικές συνθήκες και να συντηρηθεί για να είναι πλέον επισκέψιμο. Οι εργασίες έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί και πολύ σύντομα θα μπορούν όλοι να δουν αυτό το εντυπωσιακό ψηφιδωτό», μας είπε η αρχαιολόγος της ΕΦΑ Πιερίας, Ελένη Γεροφωκά.

Πώς έγινε η μεταφορά

Η απόσπαση και η μεταφορά του ήταν μια εξαιρετικά δύσκολη διαδικασία. Ειδικοί συντηρητές με την επίβλεψη του κ. Παντερμαλή και των συνεργατών του από την πανεπιστημιακή ανασκαφή του Α.Π.Θ. τεμάχισαν το ψηφιδωτό σε 116 κομμάτια με ιδιαίτερη προσοχή, προκειμένου αφενός να μη γίνουν άλλες φθορές, αφετέρου να μην τεμαχιστεί η κεντρική παράσταση. Τα τεμάχια τοποθετήθηκαν πάνω από ένα πλαστικοποιημένο φωτογραφικό ομοίωμα. Οπου ήταν εφικτό διατηρήθηκε το αρχικό κονίαμα, όπου χρειάστηκε, μπήκε ενίσχυση, ενώ όπου ήταν αποσαθρωμένο, αντικαταστάθηκε με νέο κονίαμα.

Θεατρικό προσωπείο του Σιληνού

Το ψηφιδωτό θα εκτίθεται πλέον μόνιμα στην Αρχαιοθήκη, σε ειδικό χώρο που έγινε επί τούτου για το σπουδαίο αυτό εύρημα. Στόχος της Αρχαιοθήκης είναι να παρακολουθούν οι επισκέπτες σε πραγματικό χρόνο τη διαδικασία συντήρησης των αρχαίων αντικειμένων και να αποτελέσει ένα ζωντανό εργαστήριο. Τα ευρήματα μεταφέρονται εκεί προσωρινά για να συντηρηθούν και να μελετηθούν, μέχρι να επιστρέψουν στον φυσικό τους χώρο ή να εκτεθούν στο μουσείο. Εξαίρεση ωστόσο αποτελεί το μεγάλο πανέμορφο ψηφιδωτό, με τις πολύ μικρές ψηφίδες, δείγμα υψηλής καλλιτεχνικής ποιότητας και οι χρωματικές αντιθέσεις της κεντρικής παράστασης, που προσδίδουν μνημειακότητα στις μορφές και γενικά την εντύπωση ζωγραφικού έργου.

Ο θρίαμβος του θεού του κρασιού - Η ιστορία που κρύβει το εντυπωσιακό δάπεδο

Το μοναδικό ψηφιδωτό απεικονίζει στην κεντρική του παράσταση τον θρίαμβο του Διόνυσου. Ο θεός του κρασιού είναι γυμνός πάνω σε άρμα που το σέρνουν θαλάσσιοι πάνθηρες. Στο δεξί του χέρι, που είναι υψωμένο, κρατάει ρυτό (τελετουργικό αγγείο για σπονδές) και στο αριστερό του χέρι έναν θύρσο (μακρύ ραβδί). Δίπλα του στέκεται εκστατικός από το δέος ένας παπποσιληνός με μαλλωτό χιτώνα και πορφυρό ιμάτιο. Τους πάνθηρες οδηγούν με χαλινάρια δύο θαλάσσιοι κένταυροι, που φέρουν στους ώμους τους από ένα αγγείο, ενώ την κεντρική παράσταση πλαισιώνουν πίνακες με θεατρικές μάσκες. Το λευκό χρώμα των ψηφίδων του εδάφους, πάνω στο οποίο εκτυλίσσεται η σκηνή, κάνει εντυπωσιακή αντίθεση με το ιώδες βαθυγάλαζο των κυμάτων και δείχνει να μοιάζει με ζωγραφικό πίνακα.

Το ψηφιδωτό της Οικίας του Διονύσου, όπως βρέθηκε, μεταφέρθηκε στην Αρχαιοθήκη του Δίου. Συντηρείται και στα μέσα Σεπτεμβρίου θα είναι επισκέψιμο για το κοινό. Το εμβληματικό ψηφιδωτό του 200 μ.Χ. ανακάλυψε το 1987 ο καθηγητής του Α.Π.Θ. Δημήτρης Παντερμαλής

Πριν από έναν χρόνο το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ενέκρινε την απόσπαση, μεταφορά, συντήρηση και έκθεση του ψηφιδωτού δαπέδου στον ειδικό χώρο της Αρχαιοθήκης. Ο κ. Παντερμαλής το έχει χαρακτηρίσει ως «ένα από τα κορυφαία της εποχής του» και επέμενε στη μεταφορά του, λέγοντας ότι στην κατάσταση και στο σημείο που ήταν, δεν μπορούσε να συντηρηθεί. Η αρμόδια Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων είχε διαφωνήσει, ζητώντας τοπικές μόνο αποσπάσεις, αλλά το ΚΑΣ γνωμοδότησε υπέρ της απόσπασής του, κυρίως για να προστατευτεί από τα νερά.

Η αίθουσα συμποσίων

«Παρότι θέλω τα αρχαία να βρίσκονται εκεί που ανακαλύπτονται, στη συγκεκριμένη περίπτωση αυτό δεν είναι δυνατόν», είχε εξηγήσει ο κ. Παντερμαλής, και τελικά έπεισε τα μέλη του ΚΑΣ.

Περίπου έναν χρόνο χρειάστηκε η μεταφορά και η συντήρηση του ψηφιδωτού των 100 τ.μ. Οι συντηρητές τεμάχισαν το ψηφιδωτό σε 116 κομμάτια με ιδιαίτερη προσοχή

Το ψηφιδωτό με τον θρίαμβο του Διονύσου βρέθηκε στη λαμπρή αίθουσα συμποσίων του 200 μ.Χ., γνωστή και ως «έπαυλη ή οικία του Διονύσου». Βρίσκεται κατά μήκος μιας από τις δευτερεύουσες οδούς που διέσχιζαν τον ανατολικό τομέα της πόλης, πίσω από μια σειρά καταστημάτων και εργαστηρίων και δίπλα σε ένα λουτρικό οικοδόμημα, τα δάπεδα του οποίου είναι στρωμένα με μεγάλες ψηφίδες, ενώ μια αυλή με ιωνικό περιστύλιο και πηγάδι οδηγούσε προς ανατολάς στην τραπεζαρία της μεγάλης οικίας, το tablinum των Ρωμαίων.

Στην αρχική οικοσκευή της αίθουσας θα πρέπει να ανήκουν χάλκινα εξαρτήματα κλινών. Στη διακόσμηση της αίθουσας γενικότερα απέβλεπαν εικονιστικά αγάλματα μελών του αυτοκρατορικού οίκου, θεοτήτων αλλά και ιδιωτών, που βρέθηκαν σε χώρους της. Η ζωή στην έπαυλη πήρε ξαφνικό τέλος, όταν πυρκαγιά, ίσως αποτέλεσμα σεισμού, σάρωσε το κτίριο και μετέβαλε τα πάντα σε ερείπια.

Πηγή: Μ. Ριτζαλέου, Έθνος