Πρόσκληση σε ένα εορταστικό δείπνο

Πάγκος πώλησης τροφίμων σε υπαίθρια αγορά. Ρωμαϊκό ανάγλυφο 2ος μ. Χ. αιώνας. Μέρες γιορτινές και όλοι κάποια ευκαιρία θα έχουμε να δι...

Πάγκος πώλησης τροφίμων σε υπαίθρια αγορά. Ρωμαϊκό ανάγλυφο 2ος μ. Χ. αιώνας.

Μέρες γιορτινές και όλοι κάποια ευκαιρία θα έχουμε να διασκεδάσουμε, να ξεφύγουμε από την καθημερινότητα. Σε κάποιο φιλικό σπίτι θα είμαστε καλεσμένοι για φαγητό. Τώρα ας κάνουμε μια υπόθεση: πώς θα ήταν ένα τέτοιο κάλεσμα, πριν περίπου δυο χιλιάδες χρόνια. 

Ας πούμε πως είμαστε στα χρόνια του Αύγουστου, στην Αθήνα, τη Ρώμη ή κάπου στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Είναι όπως τώρα, τέλος Δεκεμβρίου, γιορτές, μέρες αργίας, οι καθημερινές δουλειές έχουν σταματήσει, τα σχολεία είναι κλειστά, όπως και τα δικαστήρια και οι δημόσιες υπηρεσίες. Οι καλοί τρόποι επιβάλλουν τέτοιες μέρες να πάμε στο δείπνο με κάποιο δώρο στα χέρια. Δεν αρκεί μόνο κάποιο φαγητό ή γλυκό που ετοιμάσαμε.

Πρέπει να αγοράσουμε κάτι για τον οικοδεσπότη, την οικοδέσποινα και βέβαια κάτι για τα παιδιά. Ευκαιρία λοιπόν να βγούμε και να χαζέψουμε στα μαγαζιά και τις υπαίθριες αγορές που έχουν στηθεί για τις μέρες αυτές. Για τα παιδιά, συνήθως ξεμπερδεύεις με μια κούκλα, ένα παιχνίδι, μια μπάλα. Για τους μεγάλους οι επιλογές είναι πολλές: μια ωραία κεραμική κούπα, ένας πίνακας γραφής, ζάρια, ένας κουμπαράς, κυνηγητικό μαχαίρι, καπέλο, οδοντογλυφίδες, λυχνάρι, ρούχα ή κάποιο άρωμα. Αν έχουμε να ξοδέψουμε περισσότερα χρήματα, μπορούμε να πάρουμε κάποιο έπιπλο, άγαλμα, βιβλίο ή ένα γουρουνάκι, έναν παπαγάλο, κάποιο κατοικίδιο, ακόμα κι έναν σκλάβο.

Αν θέλουμε μπορούμε να γράψουμε κι ένα στιχάκι επάνω σε ένα κομμάτι πάπυρο ή περγαμηνή (κάτι σαν ευχετήρια κάρτα), για να συνοδεύσουμε το δώρο μας. Πίσω στο σπίτι τώρα, να ετοιμαστούμε για το βράδυ. Προσοχή στα ρούχα, γιατί τέτοιες μέρες όλοι, ακόμα και οι Ρωμαίοι, δεν φοράνε τη μονόχρωμη τήβεννο, αλλά «σύνθεση» από πολύχρωμα ελληνικά ρούχα, όπως αρμόζει σε εορταστικό δείπνο. Ώρα να ξεκινήσουμε. Στους κεντρικούς δρόμους η κίνηση είναι μεγάλη. Είναι οι μέρες που επιτρέπονται τα τυχερά παιχνίδια ακόμα και στους δούλους και όλες οι ταβέρνες είναι γεμάτες από κόσμο που επιδίδεται σε παιχνίδια, οινοποσίες και κάθε είδους υπερβολή. Στις γειτονιές, ομάδες από παιδιά, κρατώντας αναμμένα κεριά στα χέρια, γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι, τραγουδάνε  κάλαντα και οι νοικοκυρές τα κερνάνε γλυκά. Τα σπίτια είναι στολισμένα με στεφάνια, γιρλάντες και πρασινάδες. Κλαδιά από αειθαλή δέντρα έχουν την τιμητική τους. Είναι στολισμένα με ήλιους και αστέρια (τα σύμβολα του Κρόνου), με φρούτα, κορδέλες πολύχρωμες, δώδεκα κεριά (για τα δώδεκα ζώδια) και γλυκίσματα για τα παιδιά  σε σχήματα ζώων, πουλιών και φρούτων. Παντού υπάρχουν κλαδάκια ου, που είναι το σύμβολο του Κρόνου.

Μετά την ανταλλαγή των δώρων (γιατί και ο οικοδεσπότης έχει πάρει δώρα για τους καλεσμένους του), είναι η ώρα για φαγητό. Εδώ υπάρχουν αρκετές διαφορές, ανάλογα την οικονομική κατάσταση του οικοδεσπότη  και την ιστορική εποχή που βρισκόμαστε. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, οικογένεια και οι καλεσμένοι παίρνουν θέσεις στο δωμάτιο του φαγητού και αρχίζει το σερβίρισμα. Το φαγητό είναι κυρίως χοιρινό σε πολλές παραλλαγές, άλλωστε μόλις έχουν γίνει τα χοιροσφάγια. Λουκάνικα, πηχτές, τηγανητό, ψητό ή - ακόμα καλύτερα - ολόκληρο ζώο, γεμισμένο με αυγά, πουλιά, εντόσθια, τυριά, ξηρούς καρπούς κι όλα αυτά, μαζί με ψωμιά στολισμένα γιορτινά. Μετά το φαγητό γλυκά πολλά και πίτες με μέλι και ξηρούς καρπούς. Πάνω απ’ όλα, όμως, κρασί άφθονο, γιατί είναι οι μέρες γιορτών και όλοι πρέπει να περνάνε καλά.

Τώρα θα μου πείτε πως όλο αυτό το σκηνικό δεν απέχει καθόλου από ένα σύγχρονο εορταστικό δείπνο και πως αν βρισκόμαστε όντως καλεσμένοι, θα αισθανόμαστε πολύ οικεία. Συμφωνώ απόλυτα μαζί σας. Και η εξήγηση είναι απλή. Η εκκλησία όρισε να γιορτάζουμε τη γέννηση του Χριστού, τις μέρες που οι Ρωμαίοι γιόρταζαν τα Σατουρνάλια  προς τιμήν του Κρόνου, που ήταν η μεγαλύτερη γιορτή του ρωμαϊκού κόσμου και συνέπιπτε με το χειμερινό ηλιοστάσιο. Οι Ρωμαίοι με τη σειρά τους είχαν πάρει αυτή τη γιορτή από τους Έλληνες. Αν προσθέσουμε και κάποιες πανάρχαιες συνήθειες από την εποχή των δρυϊδών ακόμα, τότε που οι άνθρωποι λάτρευαν τα δέντρα και τη γη, καταλαβαίνουμε πως αυτές οι γιορτές είναι τόσο βαθιά ριζωμένες μέσα μας εδώ και χιλιάδες χρόνια, που έχουμε γίνει δέσμιοι της συνήθειας. 

Τελικά, οι άνθρωποι πιο εύκολα αλλάζουν θρησκείες, παρά τις συνήθειές τους...

Πηγή: Γ. Λεμονής, Καθημερινή