Η καλλιτεχνική παραγωγή της βυζαντινής Θεσσαλονίκης στην Αθήνα

Η εικόνα του Αγίου Γεωργίου από τον ομώνυμο ναό στον Κολινδρό Πιερίας, β΄ μισό 14ου αιώνα. Από την έκθεση «Το ημέτερον κάλλος». Στην...

Η εικόνα του Αγίου Γεωργίου από τον ομώνυμο ναό στον Κολινδρό Πιερίας, β΄ μισό 14ου αιώνα. Από την έκθεση «Το ημέτερον κάλλος».

Στην παλιά κατοικία της Δούκισσας της Πλακεντίας, στο κεντρικό κτίριο του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, αξίζει να ανεβεί κανείς στον όροφο για να δει την περιοδική έκθεση «Το ημέτερον κάλλος. Βυζαντινές εικόνες από τη Θεσσαλονίκη». 

Ορισμένοι θα τη θυμούνται ή θα την είχαν επισκεφθεί στη Θεσσαλονίκη, όπου παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στη Μονή Βλατάδων από το Πατριαρχικό Ιδρυμα Πατερικών Μελετών με αφορμή τα 50 χρόνια της λειτουργίας του (2018). Στην Αθήνα εγκαινιάστηκε, με μια ελαφρώς διαφορετική σύνθεση, τον Ιούλιο, αλλά θα παραμείνει έως τις 31 Οκτωβρίου, υπάρχει δηλαδή χρόνος για να προγραμματίσετε μια επίσκεψη. Θα δείτε εικόνες υψηλής τέχνης και θα έχετε την ευκαιρία να παρατηρήσετε μια μεγάλη εξέλιξη από τον 14ο έως τον 17ο αιώνα. Βοηθάει το ατμοσφαιρικό στήσιμο, όπου μέσα στο ημίφως (σαν σε σπήλαιο) φωτίζουν σαν κεριά οι εικόνες.

Μαζί με τις εικόνες που ήρθαν από τη Θεσσαλονίκη και την Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή των Βλατάδων (όπως και από τις γειτονικές Ιερές Μητροπόλεις Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας, Κίτρους, Κατερίνης και Πλαταμώνος, Λαγκαδή, Λητής και Ρεντίνης) παρουσιάζονται και ορισμένες εικόνες με προέλευση ναούς της Θεσσαλονίκης, που ανήκουν όμως στις συλλογές του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου. Οι πιο πολλές εικόνες προέρχονται από το σκευοφυλάκιο της Μονής Βλατάδων, όπως η θαυμάσια εικόνα της Παναγίας Οδηγήτριας (γ΄ τέταρτο 14ου αιώνα), η Φιλοξενία του Αβραάμ (τέλη 15ου αιώνα), οι Σκηνές Παθών (έβδομη δεκαετία 14ου αιώνα) και οι αμφιπρόσωπες εικόνες του Παντοκράτορα (από τον 14ο και τον 17ο αιώνα) και της Σταύρωσης και του Παντοκράτορα με αγγέλους και αγίους (15ος αιώνας). Από τον Κολινδρό Πιερίας, όπου και ναός του Αγίου Γεωργίου, θα δείτε έναν επίσης θαυμάσιο Αγιο Δημήτριο (β΄ μισό 14ου αιώνα) και τον Αγιο Γεώργιο. Υπάρχει η αίσθηση ότι περιβάλλεται ο επισκέπτης από έργα βαθιάς πνευματικότητας και μεγάλης μαστοριάς. Σκοπός της έκθεσης είναι να υπογραμμίσει τον ρόλο της Θεσσαλονίκης ως μείζονος καλλιτεχνικού κέντρου, ιδιαίτερα κατά την παλαιολόγεια περίοδο, τη λεγόμενη και υστεροβυζαντινή, μετά δηλαδή την ανακατάληψη της υπό φραγκική κατοχή Κωνσταντινούπολης από τον Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγο. Οπως αναφέρεται στο συνοδευτικό φυλλάδιο της έκθεσης, «η καλλιτεχνική παραγωγή της Θεσσαλονίκης σχετίστηκε σε μεγάλο βαθμό με την ιστόρηση φορητών εικόνων που είχαν ως θέμα (πέραν της εικονογράφησης της Παναγίας) τους αγίους, ιδιαιτέρως όσους τιμήθηκαν στην πόλη και στην ευρύτερη περιοχή». Στενή ήταν επίσης η σχέση της Θεσσαλονίκης με το Αγιον Ορος.

Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, Βασ. Σοφίας 22, έως 31/10.

Πηγή: Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή