Δέκα ιστορίες-προφορικές μαρτυρίες παρουσιάζουν την ιστορία του Πολυχώρου Ισλαχανέ και της γειτονιάς του, στην Άνω Πόλη της Θεσσαλονίκ...
Δέκα ιστορίες-προφορικές μαρτυρίες παρουσιάζουν την ιστορία του Πολυχώρου Ισλαχανέ και της γειτονιάς του, στην Άνω Πόλη της Θεσσαλονίκης. Η Χαμπιμπέ, οι πρόσφυγες και το καφενείο του Καραμανλή.
Το πρώτο ορφανοτροφείο και τεχνικό σχολείο της Θεσσαλονίκης, ήταν το Ισλαχανέ-ίσλα σημαίνει αποκατάσταση και χανέ σημαίνει σπίτι. Ιδρύθηκε το 1874, με την συμβολή του Μιδάτ Πασά, από την μουσουλμανική κοινότητα της πόλης, στην συνοικία Αχμέτ Σουμπασί και δεχόταν άπορα και ορφανά αγόρια όλων των θρησκειών, για να τα στεγάσει και να τους μάθει μια τέχνη. Στο πέρασμα των χρόνων το Ισλαχανέ άλλαξε ονόματα, ανάλογα και με τις πολιτικές συγκυρίες. Έτσι συναντάται ως Σχολή Τεχνών κι Επαγγελμάτων Χαμιδιέ, Πολυτεχνείο Μιδάτ Πασά, Μουσουλμανικό Ορφανοτροφείο Μιδάς Πασά, κ.ά. Φιλοξενούσε 150 αγόρια, ηλικίας 5-13 χρόνων, τα οποία έμεναν εκεί, ακολουθούσαν ένα πλήρες εκπαιδευτικό πρόγραμμα και μάθαιναν την τέχνη που επιθυμούσαν, ενώ ονομαστή ήταν και η μουσική μπάντα της Σχολής, που ήταν παρούσα στις σημαντικότερες εκδηλώσεις της πόλης.
Το Ισλαχανέ ήταν τόσο σημαντικό που έγινε σημείο αναφοράς για όλη την περιοχή και της έδωσε το όνομά του. Ακόμη και η σημερινή οδός Αγίου Δημητρίου, η διάνοιξη της οποίας έγινε το 1875 μετά από εντολή του Μιδάτ Πασά, καταγράφεται σε στρατιωτικό χάρτη της πόλης του 1882 ως οδός Ισλαχανέ, όπως και η οδός Αγίου Παύλου. Τέσσερα μεγάλα κτίρια, πλήρως εξοπλισμένα περιλάμβανε το Ισλαχανέ στην Άνω Πόλη. Ακριβώς πάνω στα τείχη χτίστηκαν οι κοιτώνες, στη θέση του σημερινού 3ου Γυμνασίου-Λυκείου Θεσσαλονίκης ήταν το σχολείο με τις αίθουσες διδασκαλίας, δίπλα στο κτίριο του 1ου πυροσβεστικού σταθμού ήταν το τυπογραφείο της σχολής και το κτίριο των εργαστηρίων. Με την Συνθήκη της Λοζάνης και την ανταλλαγή των πληθυσμών οι κοιτώνες στέγασαν οικογένειες προσφύγων, το σχολείο έγινε το Γ΄ Γυμνάσιο Αρρένων, ενώ τα τυπογραφεία και τα εργαστήρια μισθώθηκαν από το ελληνικό δημόσιο σε ιδιώτες και λειτουργούσαν ως εργοστάσια.
Το κτίριο των εργαστηρίων άλλαξε διάφορες χρήσεις και μέχρι τη δεκαετία του 1980 ως χυτήριο και μηχανουργείο. Το 1992 χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό, διατηρητέο μνημείο και μαζί με τον εξοπλισμό του παραχωρήθηκε στην Υπηρεσία Νεοτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κεντρικής Μακεδονίας. Η Υπηρεσία το αποκατέστησε και το μετέτρεψε σε Πολυχώρο Πολιτισμού. Το Ισλαχανέ αποτελεί ένα σημαντικό σημείο αναφοράς για τα πολιτιστικά δεδομένα της Θεσσαλονίκης, παράλληλα όμως αναδεικνύει θαρρετά το πρόσφατο παρελθόν της πόλης. Λειτουργεί ως μουσείο του εαυτού του, αλλά και της τοπικής ιστορίας, καθώς ζωντανεύουν τα τελευταία 130 χρόνια ιστορίας της πόλης. Ταυτόχρονα λειτουργεί ως μουσείο τεχνικής εκπαίδευσης και βιομηχανικής τεχνολογίας, τόσο λόγω του εξοπλισμού του παλιού μηχανουργείου που εκτίθεται in situ, όσο και από την παρουσίαση στον εκθεσιακό χώρο, της ιστορίας της τεχνικής εκπαίδευσης από τα αρχαία χρόνια ως τα νεότερα.
Με αφορμή την Διεθνή Ημέρα των Μουσείων οι υπεύθυνοι του Πολυχώρου συγκέντρωσαν μια σειρά από βίντεο (ο κατάλογος δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί και εκτιμάται ότι θα φτάσει τα 10), προφορικές μαρτυρίες για το κτίριο-προσφυγικό καταυλισμό, τις δύσκολες συνθήκες συνύπαρξης των ενοίκων, αλλά και ιστορίες για την ευρύτερη γειτονιά του ανατολικού άκρου των τειχών και της Άνω Πόλης. Η ψηφιακή έκθεση παρουσιάζεται μέσα από τη σελίδα του Ισλαχανέ στο facebook, ενώ η συγκέντρωση υλικού συνεχίζεται. Όποιος έχει να αφηγηθεί μια ιστορία, ή διαθέτει φωτογραφίες μπορεί να τις στείλει για την εμπλουτισμό της έκθεσης στην ηλεκτρονική διεύθυνση: info.ppxi@gmail.com
Ο Τάσος Κεφαλίδης και η Γεωργία Σαρηγιαννίδου καταθέτουν τις αναμνήσεις τους από τη δεκαετία του ’50 και ’60, καθώς ήταν φίλοι, γείτονες, κάτοικοι του κτηρίου του Ισλαχανέ, που δεν υπάρχει πια. Ήταν «ο» Ισλαχανές τότε, γεμάτος ζωή από προσφυγικές οικογένειες.
Η Αμαλία Παπαδοπούλου, μόνιμη κάτοικος της γειτονιάς, αφηγείται μια παλιά ξεχασμένη ιστορία που άκουσε μικρή, για το πώς «θρυλείται» ότι διανοίχθηκε η οδός Δεινάρχου και η σχέση της με την τουρκοπούλα Χαμπιμπέ.
Ο Κωνσταντίνος Λουκίδης μιλά για το καφενείο «η Πρίγκηπος», η ιστορία του οποίου ξεκίνησε από το οικόπεδο που ανήκε κάποτε στο Ισλαχανέ και αγοράστηκε από τον πρόσφυγα παππού του για να στεγάσει το καφενείο η Ελπίς, ή καφενείο του Καραμανλή.
Ο Κωνσταντίνος Μαργαρίτης, ορφανός από μικρός, δούλεψε ως ανήλικο αγόρι στη εργοστάσιο. Από το Παπάφειο, ορφανοτροφείο-τεχνικό σχολείο, όπως ήταν κάποτε και το Ισλαχανέ, ερχόταν με τα πόδια κάθε πρωί για να δουλέψει…
Πηγή: Μ. Ριτζαλέου, Έθνος
Δεν υπάρχουν σχόλια