Σήμα κινδύνου για τις εκατοντάδες εντυπωσιακές πυραμίδες του Σουδάν

Πυραμίδες του Μερό Όταν ακούμε τη λέξη «πυραμίδα» είναι εύλογο να σκεφτόμαστε την Αίγυπτο, αλλά δεν είναι η Αίγυπτος η μόνη χώρα που διαθέτε...

Πυραμίδες του Μερό

Όταν ακούμε τη λέξη «πυραμίδα» είναι εύλογο να σκεφτόμαστε την Αίγυπτο, αλλά δεν είναι η Αίγυπτος η μόνη χώρα που διαθέτει αυτήν τη διάσημη συλλογή. Το Σουδάν, νότια της Αιγύπτου και δυτικά της Ερυθράς θάλασσας, ταξιδιωτικός προορισμός μόνο για τολμηρούς και περιπετειώδεις ταξιδιώτες φιλοξενεί τη μεγαλύτερη συλλογή αυτών των θεαματικών αρχαίων κατασκευών στον κόσμο.

Οι νουβικές πυραμίδες είναι κατασκευές της 2ης και 1ης χιλιετίας π.Χ. οι οποίες κτίστηκαν από τα αρχαία κουσιτικά βασίλεια, νοτίως της Αιγύπτου, στη Νουβία, το σημερινό Σουδάν. Με τρεις διάσημους πολιτισμούς της Κέρμα, της Ναπάτα και της Μερόης να έχουν αφήσει τα ίχνη τους, οι πυραμίδες, οι οποίες κτίστηκαν ως τάφοι για τους ηγεμόνες τους, προκαλούν σήμερα το ενδιαφέρον των ερευνητών που έχουν ξεκινήσει μια νέα συζήτηση για τη διάσωση και ανάδειξή τους.

Με τα βασίλεια να έχουν δεχθεί αιγυπτιακές επιρροές, υπάρχουν περίπου 255 πυραμίδες οι οποίες ανήκουν στους πολιτισμούς του σημερινού Σουδάν και διαφέρουν από τις αιγυπτιακές καθώς είναι μικρότερες και με μεγαλύτερη κλίση. Οι πυραμίδες στις περιοχές της Μερόης και της Ναπάτα έχουν αναγνωριστεί ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Unesco.

Χτισμένες από ψαμμίτη και γρανίτη, οι απότομες πυραμίδες περιέχουν παρεκκλήσια και θαλάμους ταφής διακοσμημένα με εικονογραφήσεις και επιγραφές λαξευμένες σε ιερογλυφικά που γιορτάζουν τη ζωή των ηγεμόνων στη Μερόη – μια πλούσια πόλη του Νείλου και έδρα της εξουσίας των Κουσιτών ή Νούβιων, όπως είναι γνωστοί, ενός αρχαίου βασιλείου και αντίπαλου της Αιγύπτου.

Η αρχαιολογική περιοχή της Νουβίας στον χάρτη.

Η Μερόη που είναι η αρχαιότερη πόλη του Σουδάν, 200 χιλιόμετρα από το Χαρτούμ, είναι ένας αρχαιολογικός χώρος ο οποίος ακόμη εξερευνάται. Mεγάλο στοίχημα των αρχαιολόγων μέχρι και σήμερα είναι να αποκρυπτογραφήσουν τη μεροϊτική γραφή.

Οι Κουσίτες έχουν περάσει στον μύθο για την περίφημη 25η δυναστεία των Μαύρων Φαραώ, όταν με την αποδυνάμωση της Αιγύπτου, τον 8ο αι. π.Χ., επεκτάθηκαν προς τα βόρεια.

Τα πυραμιδοειδή κτίσματα με οξυγώνιες κορυφές, μοιρασμένα σε τρεις ομάδες-νεκροπόλεις, παραμένουν μάρτυρες στον έρημο αυτόν χώρο της τελευταίας πρωτεύουσας του Κους και της ακμής της γύρω από τη συμβολή του Γαλάζιου και του Λευκού Νείλου. Οι μικροσκοπικές πυραμίδες-τάφοι δεν ξεπερνούν τα 30 μ. ύψος και στερούνται εσωτερικών διαδρόμων.

Ωστόσο αυτά τα τεκμήρια μιας ιστορίας που ακόμα δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί, οι ναοί, οι τάφοι και οι βασιλικοί ταφικοί θάλαμοι, κινδυνεύουν και σήμερα από την έλλειψη συντήρησης και την κλιματική αλλαγή.

Οι πυραμίδες είναι πολύπαθες, αφού κατά το παρελθόν όχι μόνο καταλεηλατήθηκαν, αλλά κάποιες από αυτές καταστράφηκαν, όπως συνέβη το 1880, όταν ο Ιταλός εξερευνητής Giuseppe Ferlini ανατίναξε σαράντα πυραμίδες στην αναζήτησή του για τον θησαυρό των Κουσιτών, για χρυσό, αφήνοντας πολλούς από τους τάφους χωρίς τις μυτερές κορυφές τους. Ο Φερλίνι πούλησε τα πολύτιμα αντικείμενα και τα κοσμήματα που βρήκε στις γερμανικές αρχές και σήμερα στεγάζονται στο Κρατικό Μουσείο Αιγυπτιακής Τέχνης του Μονάχου. Η κρατική αμέλεια και οι πολυάριθμες λεηλασίες επιδείνωσαν την κατάσταση.

Ένα από τα κοσμήματα που βρέθηκαν στη μούμια του βασιλιά της Νουβίας Amaninatakilebte (538-519 π.Χ.). Φωτο: Museum of Fine Arts, Boston.

Στην περιοχή υπάρχουν τουλάχιστον 14 πυραμίδες που χτίστηκαν για βασίλισσες, μερικές από τις οποίες ήταν πολεμίστριες, ενώ οι μεταγενέστερες είναι το ταφικό σημείο για 21 βασιλείς και 52 βασίλισσες, που τα σώματα τους τοποθετήθηκαν μέσα σε τεράστιες σαρκοφάγους από γρανίτη. Η σαρκοφάγος της βασίλισσας Ασπέλτα ζύγιζε 15,5 τόνους ενώ η πλάκα που σκέπαζε τη σαρκοφάγο τέσσερεις τόνους.

Οι φυσικές προδιαγραφές των πυραμίδων στη Νουβία είναι διαφορετικές από τις αντίστοιχες αιγυπτιακές πυραμίδες. Είναι κτισμένες κλιμακωτά με οριζόντια τοποθετημένες πέτρες και διαθέτουν ύψος από 6 έως 30 μέτρα. Η βάση τους σπανίως ξεπερνά τα 8 μέτρα σε πλάτος, και έτσι το αποτέλεσμα είναι οι πυραμίδες να εμφανίζονται ψηλόλιγνες σε σχέση με τις αιγυπτιακές, έχοντας γωνία κλίσης περίπου 70° ενώ οι αιγυπτιακές κυμαίνονται στις 40° με 50°. Οι περισσότερες από αυτές διαθέτουν επίσης ναϊκά κτίσματα στην είσοδο τους, τα οποία διαθέτουν κουσιτικά χαρακτηριστικά και διακοσμήσεις.

Η πυραμίδα του Καρκαμάνι (513-503 π.Χ.), Νούρι.

Σειρά  βάθρων με κριάρια μπροστά από τον ναό Amun-Ra στη Naqa.

Με την κλιματική αλλαγή σήμερα που κάνει τη γη πιο άνυδρη και τις αμμοθύελλες πιο συχνές, η μετακίνηση άμμου μπορεί να κατακλύσει ολόκληρα σπίτια στο αγροτικό Σουδάν και να καλύψει χωράφια, κανάλια άρδευσης και όχθες ποταμών, διαβρώνοντας και τις λεπτές λιθοδομές και τα γλυπτά που υπάρχουν στις ανασκαφικές τοποθεσίες.

Η μόνη σωτηρία της περιοχής και το σχέδιο καταπολέμησης της απερήμωσης είναι η αύξηση της κάλυψης της βλάστησης και ένα φιλόδοξο έργο αναδάσωσης υπό την ηγεσία της Αφρικής. Με περισσότερα από είκοσι έθνη να έχουν δημιουργήσει ένα κίνημα πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων που ονομάζεται «Πράσινο Τείχος» για να σταματήσει η εξάπλωση της ερημοποίησης της Σαχάρα, αποκαθιστώντας 100 εκατομμύρια εκτάρια γης σε ολόκληρη την ήπειρο, από τη Σενεγάλη στη δυτική Αφρική, στο Τζιμπουτί και στα ανατολικά. Η πρόθεση είναι να καλλιεργηθεί το μεγαλύτερο φράγμα δέντρων και φυτών στον πλανήτη, με το Σουδάν να έχει τη μεγαλύτερη έκταση του «τείχους».

Μόνο το 4% της περιοχής - στόχου έχει καλυφθεί μέχρι στιγμής, με μεγάλες διακυμάνσεις από χώρα σε χώρα. Όταν ολοκληρωθεί, αυτό το πειραματικό έργο θα μπορέσει να περιορίσει τη συχνότητα των καταιγίδων σκόνης και θα επιβραδύνει την κίνηση της άμμου σε εύφορες εκτάσεις και τοποθεσίες της Unesco στο βόρειο Σουδάν, ενώ θα συμβάλει και στην αντιμετώπιση των ακραίων κυμάτων θερμότητας σε ημιάνυδρες περιοχές, όπως το Χαρτούμ, όπου η θερμοκρασία υπερβαίνει τους 40°C το καλοκαίρι.

Στο Musawwarat es-Sufra

Ρωμαϊκό κτίσμα και ο ναός Apedemak στη Naqa

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τις πυραμίδες σήμερα δεν είναι οι αρχαιοκάπηλοι αλλά οι αμμοθύελλες, ένα φαινόμενο γνωστό εδώ και χιλιάδες χρόνια. Μάλιστα σε μια επιγραφή που βρέθηκε σε ναό του 5ου αιώνα π.Χ. ένας βασιλιάς του Κους δίνει εντολή να καθαριστεί η άμμος από το μονοπάτι, την οποία μετέφεραν όχι μόνο οι υποτελείς του βασιλείου αλλά και ο ίδιος με τα χέρια για να μη σκεπάσει τα πάντα.

Πηγή: LiFO