Ο βυζαντινός ναός του Αγίου Παντελεήμονα, που εορτάζει σήμερα, βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της εντός των τειχών Θεσσαλονίκης, κοντά στην Κ...
Ο βυζαντινός ναός του Αγίου Παντελεήμονα, που εορτάζει σήμερα, βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της εντός των τειχών Θεσσαλονίκης, κοντά στην Κασσανδρεωτική Πύλη.
Ο ναός ανήκει στον τύπο του σύνθετου τετρακιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου, με τρουλλαίο νάρθηκα και εξωτερική περιμετρική στοά (περίστωο). Δύο τρουλλίσκοι, υπήρχαν άλλοτε στο περίστωο στον κατά πλάτος άξονα του ναού. Η στοά σήμερα έχει καταρρεύσει στο μεγαλύτερο τμήμα της, διατηρούνται όμως τα δύο παρεκκλήσια στην ανατολική απόληξη του βόρειου και νότιου σκέλους. Το περίστωο αποτελεί τυπικό χαρακτηριστικό της αρχιτεκτονικής των βυζαντινών ναών της Θεσσαλονίκης ιδίως στους υστεροβυζαντινούς ναούς.
Στην Πρόθεση, το Διακονικό και τα παρεκκλήσια διατηρούνται λιγοστές τοιχογραφίες που ανάγονται στις αρχές του 14ου αι. Στην διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας μετατράπηκε σε τζαμί από το οποίο διατηρείται η βάση του μιναρέ και η μαρμάρινη φιάλη στην αυλή.
Η παλαιότερη έρευνα ταύτιζε τον ναό με το καθολικό της Μονής Περιβλέπτου, άποψη που έχει πρόσφατα αμφισβητηθεί. Σε νεώτερη μελέτη υποστηρίχθηκε ότι ο ναός αποτελεί το καθολικό της Μονής Παντοδυνάμου, που σύμφωνα με τη διαθήκη του με χρονολογία 1284 (Αρχείο Μονής Μεγίστης Λαύρας), ίδρυσε στη Θεσσαλονίκη, ο Θεόδωρος Κεραμέας, έκπτωτος αρχιεπίσκοπος Αχρίδας, μετά τα μέσα του 13ου αι. O Κεραμέας, δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει την ανέγερση της Μονής και ανέθεσε τη συνέχιση του έργου στον ανήλικο συναυτοκράτορα Μιχαήλ Θ΄ Παλαιολόγο (1294-1320) και στον αδερφό του Νικόλαο Κεραμέα. Η Μονή Παντοδυνάμου αναφέρεται στο Οδοιπορικό του Ιγνατίου του Σμολένσκ το 1405, και στο εξής δεν επανεμφανίζεται στις γραπτές πηγές. Στο μεταξύ έχει επέλθει η οθωμανική κατάληψη της πόλης και ο ναός μετατρέπεται σε μεστζίτ και ακολούθως σε τζαμί (Ισαακιέ Μεστζίτ/Τζαμί). Η ονομασία ναός Παντελεήμονος προκύπτει στο ενδιάμεσο αυτό διάστημα πιθανότατα ως ηχητική παραφθορά της αρχικής λόγιας ονομασίας από Παντοδύναμος σε Παντελεήμονος και αναφέρεται από τους δυτικούς περιηγητές στην πόλη από τον 18ο αιώνα.
Δεν υπάρχουν σχόλια