«Ακόμα δεν γνωρίζουμε λεπτομερώς τον βαθμό στον οποίο ήταν ναυτικός λαός οι Αμαθούσιοι, αλλά είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι τουλάχιστον κ...
«Ακόμα δεν γνωρίζουμε λεπτομερώς τον βαθμό στον οποίο ήταν ναυτικός λαός οι Αμαθούσιοι, αλλά είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι τουλάχιστον κατά την αρχαϊκή περίοδο στην Αμαθούντα έχει βρεθεί ο μεγαλύτερος αριθμός από ομοιώματα πλεούμενων, κυρίως σε αρχαίους τάφους. Επίσης από αρχαιολογικά τεκμήρια γνωρίζουμε ότι κατά την αρχαϊκή και κλασική περίοδο υπήρχε μία δραστήρια κοινότητα Φοινίκων στην Αμαθούντα, η οποία ενδεχομένως είχε στα χέρια της μέρος του εμπορίου», δηλώνει στο philenews ο αρχαιολογικός λειτουργός Γιάννης Βιολάρης.
Βρισκόμαστε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Λεμεσού και συγκεκριμένα απέναντι από την προθήκη με τη θεματική για το αρχαίο λιμάνι της Αμαθούντας, που πρόσφατα αναδείχθηκε ως το πρώτο υποβρύχιο αρχαιολογικό πάρκο της Κύπρου, εξυπηρετώντας τον καταδυτικό τουρισμό – μάλιστα το νήμα της πρώτης κατάδυσης προς τους λιμενοβραχίονες και τα λιβάδια του φυτού Ποσειδωνία, που προσελκύει πλήθος θαλάσσιας ζωής, συνθέτοντας όλα μαζί ένα μωσαϊκό χρωμάτων, έκοψε ο ίδιος ο υπουργός Μεταφορών Γιάννης Καρούσος.
Σκοπός της επίσκεψής μας στο Μουσείο ήταν να αποσπάσουμε από την έκθεση «Αμαθούς – Πόλις Κύπρου Αρχαιοτάτη», που επιμελήθηκε ο ίδιος ο Γιάννης Βιολάρης, τις θεωρητικές εκείνες γνώσεις που μπορούν να καταστήσουν έναν επισκέπτη του ενάλιου πάρκου αρκετά εφοδιασμένο για μία ανεπανάληπτη εμπειρία. Αλλά και τον πεζοπόρο, τον κολυμβητή, ακόμη κι εκείνον που από έναν από τους χώρους εστίασης της περιοχής ρεμβάζει προς τον άθικτο από το γύρω όργιο δόμησης λόφο του αρχαίου βασιλείου, ώστε να μπορέσει να μεταφερθεί νοερά απένατι από το σκηνικό της εισόδου και εξόδου των αρχαίων πλοίων, «παρακολουθώντας» όχι μόνο τα εμπορεύματα και τα πρόσωπα να πηγαινοέρχονται, αλλά και τις ιδέες και τους μύθους, που επηρέασαν και προσέδωσαν χαρακτήρα στην προκάτοχο πόλη της Λεμεσού.
Η «τριήρης» της Αμαθούντας
Στην προθήκη εντυπωσιάζει το ομοίωμα από ένα πολεμικό πλοίο της αρχαϊκής περιόδου. Είναι μία τριήρης, απαρτισμένη από το έμβολο στην πλώρη, το δοιάκι στην πρύμνη και τις ασπίδες των πολεμιστών στο πλάι. Επίσης διακρίνονται μικρές βάρκες ή καϊκια, όπως θα έλεγε κανείς στη σημερινή εποχή. Δίπλα τους, τα εκθέματα από ευβοϊκά αγγεία καταδεικνύουν τις εμπορικές σχέσεις της Αμαθούντας με την Εύβοια, η οποία έλεγχε το εμπόριο μεταξύ Αιγαίου και Συρο -Παλαιστινιακής ακτής στα πρώιμα γεωμετρικά χρόνια. Σε κατοπινό στάδιο οι Αμαθούσιοι θα μιμηθούν την τεχνοτροπία των ευβοϊκών αγγείων με τον δικό τους τρόπο, τονίζει ο Γιάννης Βιολάρης, καθώς δείχνει στην προθήκη το πέρασμα αυτό πάνω στα ίδια τα εκθέματα.
Στη ρότα θαλάσσιων εμπορικών δρόμων
Η Αμαθούντα ιδρύεται μετά τέλος του 11ου αι. π.Χ., σε ένα σημείο που είναι στο κέντρο περίπου της νότιας ακτογραμμής της Κύπρου. Σύμφωνα με τον Γιάννη Βιολάρη, η θέση αυτή βρίσκεται στη ρότα θαλάσσιων εμπορικών δρόμων, που ένωναν τη Δύση με την Ανατολή, δηλαδή το Αιγαίο με τη Συρο -Παλαιστινιακή ακτή. Και φαίνεται, τονίζει, ότι η Αμαθούντα έπαιζε κάποιον ρόλο σε αυτό το σχήμα. «Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το ότι συγκριτικά με άλλα κυπριακά βασίλεια, στην Αμαθούντα υπάρχουν οι πρωιμότερες και οι περισσότερες εισαγωγές αγγείων από το Αιγαίο κατά την ιστορική περίοδο, και ειδικά από την Εύβοια. Επίσης έχουμε εισαγωγές αγγείων και από άλλες περιοχές, όπως η ανατολική Ελλάδα, η Κρήτη, η Κόρινθος και η Αττική», αναφέρει και αντίστοιχα από τη Συρο-Παλαιστινιακή ακτή.
 |
| O αρχαιολογικός λειτουργός Γιάννης Βιολάρης επιμελήθηκε την έκθεση «Αμαθούς – Πόλις Κύπρου Αρχαιοτάτη», που βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Λεμεσού. |
Ο χαλκός
Εκτός από δέκτης ανθρώπων και εμπορευμάτων, το λιμάνι της Αμαθούντας στήριζε και το εξαγωγικό εμπόριο του χαλκού. «Στην ευρύτερη περιοχή της Αμαθούντας - ένα βασίλειο που παραθαλάσσια εκτεινόταν περίπου από την περιοχή της σημερινής κοινότητας Μαρωνίου μέχρι περίπου την Αγία Φύλα Λεμεσού και προς βορρά συμπεριελάμβανε τις νοτιοανατολικές υπώρειες του Τροόδους - υπήρχαν και χρησιμοποιούνταν σε όλη τη διάρκεια της αρχαιότητας κάποια από τα σημαντικότερα μεταλλεία χαλκού στο νησί, όπως αυτά της Καλαβασού. Επομένως, όπως και άλλα βασίλεια, η Αμαθούντα χρειαζόταν ένα λιμάνι για τις εξαγωγές χαλκού, όπου βρισκόταν και η έδρα του βασιλιά», λέει ο αρχαιολογικός λειτουργός.
 |
| Γενικό τοπογραφικό σχέδιο. ©Γαλλική Σχολή Αθηνών και Τμήμα Αρχαιοτήτων |
Ελληνιστικό λιμάνι
Σε αυτό το σημείο διευκρινίζει ότι το λιμάνι που θα εξερευνήσει ο επισκέπτης του υποβρύχιου αρχαιολογικού πάρκου δεν έχει σχέση με τα Αρχαϊκά και Κλασικά χρόνια, δηλαδή τις περιόδους ακμής των κυπριακών βασιλείων. Το λιμάνι τότε ήταν μάλλον ένας φυσικός κόλπος που σταδιακά προσχώθηκε και ο οποίος βρισκόταν μεταξύ της ρωμαϊκής αγοράς και της θάλασσας, δηλαδή κοντά στο σημερινό εκδοτήριο των εισιτηρίων του αρχαιολογικού χώρου. Το ποντισμένο λιμάνι κτίστηκε γύρω στα τέλη του 4ου αι. π.Χ. και φαίνεται ότι σχετίζεται με τους αγώνες των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Αντίγονου του Μονόφθαλμου και Πτολεμαίου, για επικράτηση στην ανατολική Μεσόγειο. Σύμφωνα με τους ανασκαφείς της γαλλικής αποστολής, όταν για μία περίοδο 10 περίπου χρόνων επικράτησε ο Αντίγονος ο Μονόφθαλμός, άρχισε να το κτίζει ο γιος του, ο Δημήτριος ο Πολιορκητής.
«Πιθανότατα προοριζόταν να γίνει ναυτική βάση, γι’ αυτό και έχει στενή είσοδο στα νοτιοανατολικά, μόλις 20 μέτρα, ώστε να μην εισερχόταν εύκολα κάποιο εχθρικό πλοίο και να μπορεί να κλείνει με αλυσίδα», λέει ο Γιάννης Βιολάρης, κάνοντας λόγο για ένα εντυπωσιακό, αλλά βραχύβιο δημόσιο λιμενικό έργο της Ελληνιστικής περιόδου. «Και όταν επανέκτησε οριστικά πλέον την κυριαρχία στην Κύπρο ο Πτολεμαίος, είτε το έργο δεν συνεχίστηκε, είτε δόθηκε διαταγή να καταχωθεί, είτε έπεσε σε αχρηστία από ένα συνδυασμό πολιτικών αποφάσεων και φυσικών φαινομένων. Οι ανασκαφείς πάντως υποστηρίζουν ότι η λεκάνη καταχώθηκε εσκεμμένα, γιατί όντως εντοπίζει κανείς μεγάλη ποσότητα υλικού σε αυτό, με αποτέλεσμα το νερό στη λιμενολεκάνη να είναι πολύ ρηχό», προσθέτει.
 |
| Οι ποντισμένοι λιμενοβραχίονες. ©Ιάκωβος Χαραλάμπους |
Στους λιμενοβραχίονες, την Ποσειδωνία και τα ψάρια
Επισημαίνει ότι σήμερα, με τον καθαρισμό και την ανάδειξη του λιμανιού, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει ένα απείρακτο μεγάλο δημόσιο λιμενικό έργο της αρχαιότητας. Μπορεί να απολαύσει ένα μοναδικό μνημείο σε ολόκληρη την ανατολική Μεσόγειο, το οποίο δεν δέχθηκε επεμβάσεις στα κατοπινά χρόνια (ενδεχομένως να χρησιμοποιείτο μέχρι την Παλαιοχριστιανική περίοδο, όμως όχι από μεγάλα πλοία, αλλά από ψαρόβαρκες και καΐκια). Σώζονται οι τρεις λιμενοβραχίονες, που αποτελούνται από μεγάλους ογκόλιθους τοπικού σκληρού ασβεστόλιθου. Κυρίως, όμως, σώζεται σε πολύ κατάσταση ο νότιος λιμενοβραχίονας, όπου είναι και η είσοδος του λιμανιού (στη γωνία που σχηματίζει ο νότιος με τον ανατολικό λιμενοβραχίονα), και μπορεί να διακρίνει και να ψηλαφίσει κανείς τις αγκώνες των ογκόλιθων, τις προεξοχές δηλαδή, που χρησιμοποιούνταν για την ανύψωση και τοποθέτησή τους με γερανούς κατά την κατασκευή. Βέβαια στα ερείπια του λιμανιού έχουν αναπτυχθεί και λιβάδια του θαλάσσιου φυτού Ποσειδωνία, που προσελκύει τα ψάρια και γενικά τη θαλάσσια ζωή. Οι λιμενοβραχίονες, η Ποσειδωνία, τα ψάρια και άλλοι θαλάσσιοι οργανισμοί συνθέτουν μέσα στα κρυστάλλινα νερά της Αμαθούντας ένα εξαίσιο θέαμα για τον επισκέπτη.
 |
| Μπορεί να διακρίνει και να ψηλαφίσει κανείς τις αγκώνες των ογκόλιθων, τις προεξοχές δηλαδή, που χρησιμοποιούνταν για την ανύψωση και τοποθέτησή τους με γερανούς κατά την κατασκευή. © Γαλλική Σχολή Αθηνών |
Η Αριάδνη και η Κύπρος
Ένα λιμάνι αποτελεί διαχρονικά δίαυλο διακίνησης ανθρώπων και προϊόντων φυσικά, αλλά και ιδεών, θρησκευτικών αντιλήψεων και μύθων. Ο Γιάννης Βιολάρης σημειώνει ότι οι αρχαίες κυπριακές πόλεις, όπως η Αμαθούντα, ήταν ανοιχτές σε δάνεια στην τέχνη, την εικονογραφία και τη θρησκεία. «Μεταξύ των θεοτήτων που λατρεύονταν στην πόλη, με τις οποίες συνταυτίζεται αρχικά, τουλάχιστον στην εικονογραφία, η Κύπρια θεά, η μετέπειτα καλούμενη Αφροδίτη, είναι και η μυθική Αριάδνη.
«Oι αρχαίες κυπριακές πόλεις, όπως η Αμαθούντα, ήταν ανοιχτές σε δάνεια στην τέχνη, την εικονογραφία και τη θρησκεία.» 
Ιερό Αφροδίτης, τάφος Αριάδνης. ©Τμήμα Αρχαιοτήτων
Στην Αμαθούντα σώζεται η κυπριακή παραλλαγή του μύθου της Αριάδνης: ο Θησέας φεύγοντας από την Κρήτη προσάραξε λόγω τρικυμίας στην Αμαθούντα, όπου άφησε την έγκυο Αριάδνη. Όταν επέστρεψε και έμαθε ότι η μυθική πριγκίπισσα της Κρήτης πέθανε χωρίς να γεννήσει, καθιέρωσε ετήσιες θυσίες και γιορτές προς τιμήν της. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο (1ος-2ος αι. μ.Χ.), ο οποίος βασίζεται στο έργο του Αμαθούσιου ιστορικού Παίωνα (5ος αι. π.Χ.), οι κάτοικοι της Αμαθούντας ονόμαζαν το ιερό άλσος όπου τάφηκε η Αριάδνη ‘‘άλσος της Αριάδνης-Αφροδίτης’’ και επιδείκνυαν εκεί τον τάφο της». Την αρχαιότερη ανθρώπινη δραστηριότητα στον χώρο του ιερού, στην κορυφή του λόφου της πόλης, μαρτυρεί ένας λαξευτός στο βράχο τάφος (μάλλον του 11ου αι. π.Χ) στο βόρειο άκρο του λόφου, τον οποίο η γαλλική αρχαιολογική αποστολή -με αυτήν άρχισαν το 1975 για πρώτη φορά οι συστηματικές ανασκαφές στην περιοχή- εύλογα ονόμασε συμβατικά «τάφο της Αριάδνης», λέει ο αρχαιολόγος.
Πηγή: Π. Νεοφύτου, Φιλελεύθερος
Δεν υπάρχουν σχόλια