Η αποκάλυψη του αγάλματος του Αντίνοου στους Δελφούς το 1894. Πώς στον σχεδόν δωδεκαετή «μαραθώνιο» των διαπραγματεύσεων για τις ανασκαφές η...
 |
| Η αποκάλυψη του αγάλματος του Αντίνοου στους Δελφούς το 1894. |
Πώς στον σχεδόν δωδεκαετή «μαραθώνιο» των διαπραγματεύσεων για τις ανασκαφές η Γαλλική Σχολή έκοψε το νήμα πριν από τον μεγάλο της αντίπαλο, την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών.
«Τις πταίει;» που πριν από 132 χρόνια ο Χαρίλαος Τρικούπης έδωσε το χρίσμα στη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή να φέρει ξανά στο φως, το σπουδαιότερο μαντείο του αρχαίου ελληνικού κόσμου, εκείνο των Δελφών;
Για ποιο λόγο στον δωδεκαετή σχεδόν «μαραθώνιο» των διαπραγματεύσεων η Γαλλική Σχολή έκοψε το νήμα πριν τον μεγάλο της αντίπαλο, την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών;
Η νίκη των Γάλλων ήταν, όπως έχει ευρέως υποστηριχθεί, το αποτέλεσμα μιας ευνοϊκής για την Ελλάδα εμπορικής για την εξαγωγή σταφίδας με χαμηλό δασμό, ή μήπως αυτή η θεωρία δεν είναι παρά ένας μύθος;
«Η αλληλουχία των γεγονότων και των ενεργειών όπως προκύπτει από τη δημόσια και την ιδιωτική αλληλογραφία των εμπλεκομένων αφηγείται μια διαφορετική ιστορία», επισημαίνει η διευθύντρια των αρχείων της ΑΣΚΣΑ, Ναταλία Βογκέικοφ σε εκτενές άρθρο της υπό τον τίτλο «Το αμερικανικό όνειρο για την ανασκαφή των Δελφών ή πώς το μαντείο ταλαιπώρησε τους Αμερικανούς», το οποίο είναι αναρτημένο στο blog της «From the Archivist's Notebook», και βασίζεται σε αρχειακό υλικό που δεν είχε μελετηθεί.
«Οι διαπραγματεύσεις διεξήχθησαν με αντίστροφη σειρά. Η εμπορική συμφωνία ακολούθησε της παραχώρησης της ανασκαφής των Δελφών, το 1891, και μάλιστα η συγκεκριμένη συμφωνία δεν ανέφερε καθόλου σταφίδες», αναφέρει αναλύοντας αυτή την άγνωστη εν πολλοίς πτυχή της Ιστορίας, την οποία αν και έχει ερευνήσει παλαιότερα, δεν είχε τύχει ευρείας δημοσιότητας. Και την ανέσυρε τώρα, σε ανάρτησή της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με την αφορμή την Ετήσια Διάλεξη των Αρχείων της ΑΣΚΣΑ, που έχει ως θέμα της την ιστορία της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής με ομιλητές την καθηγήτρια Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Τουρ, Λουσίλ Αρνό- Φαρνό και τον τέως διευθυντή της Σχολής (2011-2019) και καθηγητή Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Ελληνικής Τέχνης στη Σορβόννη, Αλεξάντρ Φαρνό.
Τρεις διεκδικητές
Οι πρώτες σελίδες της υπόθεσης γράφονται το 1879, όταν ο διευθυντής, τότε, της Γαλλικής Σχολής, Πολ Φουκάρ, έθεσε ως στόχο του να εξασφαλίσει την ανασκαφή στους Δελφούς. Διεκδικητής του χώρου είναι επίσης η Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία. Οι Αμερικανοί έχουν ανάλογες βλέψεις δια του πρόεδρου του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Αμερικής, Τσαρλς Έλιοτ Νόρτον. Φέρονται, μάλιστα, να έχουν λάβει τη συγκατάθεση του βασιλιά και πρωθυπουργού της Ελλάδας, πριν την ίδρυση της ΑΣΚΣΑ το 1881, μέσω του αμερικανού πρέσβη, ο οποίος ωστόσο ανακλήθηκε και το αμερικανικό όνειρο ναυάγησε.
 |
| Πάνω στα ερείπια του αρχαιολογικού χώρου των Δελφών είχε κτιστεί το χωριό Καστρί, το οποίο εν μέρει καταστράφηκε από σεισμό. Με τα χρήματα που διέθεσαν οι Γάλλοι έγινε η απαλλοτρίωση της περιοχής (φωτογραφία του 1891). |
Στις αρχές του 1882 οι Γάλλοι φτάνουν πολύ κοντά στο να αποκτήσουν τον έλεγχο των Δελφών, καθώς υπογράφουν σύμβαση με την υποστήριξη του πρωθυπουργού Αλέξανδρου Κουμουνδούρου. Ο Χαρίλαος Τρικούπης που τον διαδέχεται, όμως, αρνείται να τη φέρει προς ψήφιση στη Βουλή. Γνωρίζοντας την αξία της ελληνικής σταφίδας ως εξαγωγικού προϊόντος, ειδικά στη Γαλλία μετά την επίθεση της φυλλοξήρας στους γαλλικούς αμπελώνες τη δεκαετία του 1870, αποφάσισε να συνδέσει την παραχώρηση της ανασκαφής με μια εμπορική συνθήκη που θα μείωνε τους δασμούς για τους 19.500 τόνους σταφίδας που εξάγονταν στην Γαλλία. Το διπλωματικό μπραντ ντε φερ κράτησε ένα χρόνο με τον Τρικούπη να επιμένει στην ταυτόχρονη σύναψη και των δύο συνθηκών και τους Γάλλους να πιέζουν για την παραχώρηση των Δελφών αλλά να αρνούνται τη μείωση των δασμών.
Κι ενώ από το 1883 έως το 1886, δεν υπάρχουν στοιχεία για τις γαλλικές επιδιώξεις, ο Νόρτον αισθάνθηκε ότι υπήρχε πεδίο διεκδίκησης. Για να γίνουν οι απαραίτητες απαλλοτριώσεις απαιτούνταν 50.000 δολάρια όταν ο ετήσιος μισθός του διευθυντή της ΑΣΚΣΑ ήταν περί τα 2.500 δολάρια. Οι ελληνικές αρχές θεωρούσαν απίθανο να εξασφαλιστεί το ποσό από τους Γάλλους που είχαν εκδηλώσει πρώτοι ενδιαφέρον και κατέστησαν σαφές στους Αμερικανούς ότι αν είχαν τα χρήματα θα προχωρούσαν στις ανασκαφές. Την ώρα ωστόσο που ο Νόρτον ξεκινούσε εκστρατεία για να συγκεντρώσει το ποσό στη Βοστόνη και τη Νέα Υόρκη η Γαλλία υπέγραφε την πολυπόθητη συμφωνία με την Ελλάδα για τους δασμούς.
Δύο μήνες μετά την εμπορική συνθήκη, στις 4 Φεβρουαρίου 1887, οι δυο χώρες υπέγραφαν προσωρινή σύμβαση που επέτρεπε στους Γάλλους να προχωρήσουν σε πενταετή αρχαιολογική έρευνα στους Δελφούς. Τρεις μήνες αργότερα όμως η Γαλλική Γερουσία αρνήθηκε να επικυρώσει την εμπορική συνθήκη. Κι έτσι η ελληνική κυβέρνηση δεν προσκόμισε το συμφωνητικό παραχώρησης των Δελφών στον βασιλιά προς υπογραφή.
Η κρίσιμη στιγμή
Οι Δελφοί ως το 1890 ήταν ακόμη στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Οι Αμερικανοί όμως δεν κατάφεραν να συγκεντρώσουν το απαιτούμενο κεφάλαιο. Και ο Τρικούπης από τη θέση του πρωθυπουργού διεμήνυσε στους Γάλλους ότι θα αποσύνδεε την παραχώρηση των Δελφών από από μια εμπορική συνθήκη, εάν η γαλλική κυβέρνηση ενέκρινε τα κεφάλαια για την πλήρη, όχι σταδιακή, απαλλοτρίωση ύψους 390.000 φράγκων. Σε αυτή την περίπτωση, ο Τρικούπης θα απέρριπτε τους Αμερικανούς.
Στην πιο κρίσιμη στιγμή του αγώνα δεν υπήρχε κανείς από την αμερικανική πλευρά στην Αθήνα για να ασκήσει πίεση. Ο τότε διευθυντής της ΑΚΣΑ βρισκόταν σε ανασκαφή στον λόφο Χισαρλίκ της Τουρκίας και ο αμερικανός πρέσβης δεν ήταν τόσο έμπειρος όσο ο γάλλος συνάδελφος του.
Μέχρι τις 13 Ιουνίου, η γαλλική Βουλή είχε εγκρίνει τα απαιτούμενα κονδύλια για την απαλλοτρίωση του χώρου και η απόφαση είχε παραδοθεί στον Τρικούπη, ενώ το κλίμα ήταν ακόμη ευνοϊκότερο για τους Γάλλους όταν τον Οκτώβριο πήρε την εξουσία ο γαλλόφιλος Θεόδωρος Δηλιγιάννης. Τον Μάρτιο του 1891 τα κονδύλια των απαλλοτριώσεων είχαν εγκριθεί και σε ελάχιστο χρόνο και ο ελληνικός νόμος που επέτρεπε στους Γάλλους να ξεκινήσουν τις ανασκαφές είχε ψηφιστεί.
«Όταν ο Τρικούπης σήμανε την εκκίνηση του αγώνα διεκδίκησης των Δελφών το 1889, Αμερικανοί και Γάλλοι είχαν τα ίδια πλεονεκτήματα, αλλά κατά τη διάρκεια του οι Γάλλοι επωφελήθηκαν από τη μεγαλύτερη διπλωματική εμπειρία και αφοσίωσή τους στον στόχο. Με απλά λόγια, οι Γάλλοι είχαν την καλύτερη ομάδα», γράφει η Ναταλία Βογκέικοφ, η οποία για τη συγκεκριμένη εργασία μελέτησε τα έγγραφα του διευθυντή της ΑΣΚΣΑ κατά τα δύο τελευταία κρίσιμα χρόνια των διαπραγματεύσεων για την παραχώρηση των Δελφών, Τσαρλς Γουολντστάιν, που δεν είχαν ληφθεί υπόψιν σε προηγούμενες εργασίες.
Πως λοιπόν δημιουργήθηκε ο μύθος ότι η Ελλάδα ότι οι Γάλλοι ήπιαν νερό από την Κασταλία επειδή μείωσαν τους δασμούς της κορινθιακής σταφίδας; Πιθανότατα από την «Ιστορία της ΑΚΣΑ- 1882-1942» (1947) του Λούις Λορντ, ο οποίος προσπάθησε να εξηγήσει τον λόγο που οι Αμερικανοί έχασαν τους Δελφούς από τους Γάλλους γράφει υποστήριξε ότι «μία από τις προϋποθέσεις για να γίνουν οι ελληνικές σταφίδες δεκτές στη Γαλλία με μειωμένο δασμό ήταν να δοθεί το προνόμιο της ανασκαφής στους Δελφούς στη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή».
ΙΝFO
H Ετήσια Διάλεξη των Αρχείων της ΑΣΚΣΑ «Οι άλλοι Αθηναίοι: απόψε στις 19.00 στο Αμφιθέατρο Cotsen (Αν. Πολέμου 9) στα αγγλικά και αφορά στην ιστορία της Γαλλικής Σχολής Αθηνών και την αμφίδρομη σχέση των μελών της με την πόλη της Αθήνας και την Ελλάδα γενικότερα.
Η διάλεξη θα μεταδοθεί και διαδικτυακά μέσω Zoom (πατήστε εδώ για εγγραφή) και στο κανάλι της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στο Youtube (πατήστε εδώ).
Πηγή: Μ. Αδαμοπούλου, Τα Νέα
Δεν υπάρχουν σχόλια