Νέα τεχνική ραδιοχρονολόγησης υπολογίζει στο 280 π.Χ. το τελευταίο ταξίδι του πλοίου της Κερύνειας

Χρησιμοποιώντας μια επικαιροποιημένη τεχνική ραδιοχρονολόγησης, ερευνητές προσδιόρισαν με μεγαλύτερη ακρίβεια την χρονολογία του τελευταίου ...

Χρησιμοποιώντας μια επικαιροποιημένη τεχνική ραδιοχρονολόγησης, ερευνητές προσδιόρισαν με μεγαλύτερη ακρίβεια την χρονολογία του τελευταίου ταξιδιού του πλοίου της Κερύνειας, που θεωρείται το καλύτερα διατηρημένο αρχαίο πλοίο στην ανατολική Μεσόγειο.

Το πλοίο ανακαλύφθηκε το 1965 στα ανοικτά των ακτών της Κύπρου και θεωρείται «κλειδί» για τη μελέτη της αρχαίας ελληνικής ναυπηγικής. Τα αρχαιολογικά δεδομένα τοποθετούσαν χρονικά το τελευταίο ταξίδι του πλοίου γύρω στο 300 π.Χ., ωστόσο οι προηγούμενες προσπάθειες ραδιοχρονολόγησής του δεν ταυτίζονταν με τα στοιχεία αυτά. Όπως σημειώνεται, η ακριβής ραδιοχρονολόγηση συσχετίζεται με τις χρονολογίες δακτυλίων δέντρων γνωστής ηλικίας, προκειμένου να διορθωθούν τα σφάλματα που προκαλούνται από τη διακύμανση του ατμοσφαιρικού άνθρακα με την πάροδο του χρόνου.

«Έχουμε ημερομηνίες που είναι πολύ κοντά σε αυτές που προτείνουν πρόσφατα οι αρχαιολόγοι, αλλά λίγο πιο πρόσφατες», δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας Sturt Manning, διακεκριμένος καθηγητής Τεχνών και Επιστημών Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Cornell της Νέας Υόρκης.

Σύμφωνα με τον Manning, δύο ήταν οι βασικοί παράγοντες που στάθηκαν εμπόδιο στην επίτευξη μιας εκτίμησης ηλικίας υψηλής ακρίβειας για το ναυάγιο της Κερύνειας. Το πρώτο ήταν ότι η πολυαιθυλενογλυκόλη ή PEG, μια ένωση προερχόμενη από πετρέλαιο που χρησιμοποιήθηκε για τη συντήρηση του ξύλου του πλοίου και παρενέβαινε στη ραδιοχρονολόγηση.

«Συχνά, τα ναυάγια παραμένουν καλά διατηρημένα λόγω της έλλειψης οξυγόνου στον πυθμένα του ωκεανού. Μόλις όμως τα υλικά ανεβούν στην επιφάνεια, αλλοιώνονται γρήγορα», εξήγησε ο Manning. Η έγχυση πολυαιθυλενογλυκόλης στο ξύλο εμποδίζει την ξυλεία να θρυμματιστεί και να μετατραπεί σε σκόνη, αλλά στη συνέχεια γίνεται δύσκολο να αφαιρεθεί με την πάροδο του χρόνου.

«Αρκεί να υπάρχει κυριολεκτικά ένα κλάσμα του ποσοστού αυτού του υλικού (πολυαιθυλενογλυκόλη) και η ημερομηνία θα είναι λανθασμένη, συχνά κατά εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες χρόνια», δήλωσε ο Manning, ο οποίος είχε προσπαθήσει να χρονολογήσει το πλοίο της Κερύνειας πριν από 10 χρόνια, αλλά απέτυχε λόγω του PEG.

«Ωστόσο, μια διεθνής ομάδα ερευνητών ανέπτυξε ένα πρωτόκολλο καθαρισμού, το οποίο περιγράφεται σε μια μελέτη του Οκτωβρίου 2021, που αφαίρεσε με επιτυχία την ένωση με βάση το πετρέλαιο από το ξύλο που είχε διατηρηθεί αρκετά πρόσφατα», δήλωσε ο Manning. Για να επιβεβαιώσουν ότι το πρωτόκολλο θα λειτουργούσε με κάτι τόσο παλιό όσο το ναυάγιο της Κερύνειας, ο Manning και οι συνάδελφοί του εφάρμοσαν την τεχνική σε ένα κομμάτι ξύλου που είχε συντηρηθεί με PEG και γνώριζαν ότι ήταν από σχεδόν 2.000 χρόνια πριν και βρήκαν ακριβείς ηλικίες ραδιοάνθρακα.

Έχοντας τώρα μια λύση για τον καθαρισμό του ξύλου, οι ερευνητές πίστευαν ότι θα μπορούσαν να χρονολογήσουν το ξύλο του πλοίου. Αντ' αυτού, όμως, συνάντησαν ένα δεύτερο εμπόδιο και συνέχισαν να λαμβάνουν ηλικίες που δεν ταίριαζαν με «καμία πιθανή αρχαιολογική λύση που υπάρχει», δήλωσε ο Manning.

Μετά από έρευνα, ο ίδιος και η ομάδα του διαπίστωσαν ότι η διεθνής καμπύλη βαθμονόμησης ραδιοάνθρακα στο βόρειο ημισφαίριο, η μετατροπή των μετρήσεων σε ημερομηνίες με βάση τους γνωστούς δακτυλίους δέντρων, ήταν ξεπερασμένη για την περίοδο μεταξύ του 400 π.Χ. και του 250 π.Χ. περίπου.

Οι ερευνητές μπόρεσαν να διατυπώσουν την εκτίμησή τους για την ημερομηνία, επαναβαθμολογώντας την καμπύλη χρησιμοποιώντας δείγματα σεκόγιας και δρυός γνωστής ηλικίας από αυτή την περίοδο. «Η αναθεωρημένη καμπύλη ήταν ζωτικής σημασίας για την εύρεση ενός ακριβούς χρονικού πλαισίου για το ναυάγιο της Κερύνειας και θα μπορούσε να βοηθήσει περαιτέρω τους ερευνητές σε όλο τον κόσμο που αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα κατά τη χρονολόγηση αρχαίων κατασκευών», δήλωσε ο Manning.

Το κύτος του πλοίου της Κερύνειας φαίνεται λίγο μετά την ανέλκυσή του από το βυθό και την επανασυναρμολόγησή του. [Credit: Kyrenia Ship Excavation]

Οι ηλικίες ραδιοάνθρακα από το ξύλο έδωσαν στους ερευνητές μια ιδέα για το πότε κατασκευάστηκε το πλοίο, αλλά ήταν ένα φορτίο αμυγδάλων που έδωσε στους συγγραφείς της μελέτης μια εκτίμηση για το πότε συνέβη το ναυάγιο, σύμφωνα με τον Manning. «Αν έχετε υλικό όπως τα αμύγδαλα - ή μπορείτε να φανταστείτε ελιές ή οτιδήποτε άλλο παρόμοιο που χρησιμοποιούνταν ως τροφική καλλιέργεια - και ήταν στο πλοίο όταν βυθίστηκε, πρέπει να ήταν εκεί από πιθανώς περίπου ένα χρόνο ... ή ίσως ήταν δύο χρόνια παλαιότερο από όταν βυθίστηκε ένα πλοίο».

Χρησιμοποιώντας τα οργανικά υλικά από το φορτίο, όπως τα αμύγδαλα, ένα άγνωστο κλαδί ξύλου που δεν αποτελούσε μέρος της κατασκευής του πλοίου και ένα οστό αστραγάλου ζώου, οι ερευνητές μπόρεσαν να περιορίσουν τις ημερομηνίες και να εκτιμήσουν ένα εύρος ετών για το πότε πραγματοποιήθηκε το τελευταίο ταξίδι του πλοίου της Κερύνειας.

Στην έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ανοιχτής πρόσβασης «PLOS ONE», οι συγγραφείς χρησιμοποίησαν νέα δείγματα δακτυλίων δέντρων και σύγχρονες τεχνικές για να αναθεωρήσουν τα δεδομένα βαθμονόμησης για την περίοδο μεταξύ 433-250 π.Χ. Εφαρμόζοντας αυτή την επικαιροποιημένη τεχνική προσδιορισμού της ηλικίας με ραδιοάνθρακα σε υλικά από το πλοίο της Κερύνειας και από το τελικό του φορτίο, οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Στερτ Μάνινγκ από το Πανεπιστήμιο Κορνέλ και το Ινστιτούτο Κύπρου, διαπίστωσαν ότι το τελευταίο ταξίδι του πλοίου τοποθετείται χρονικά γύρω στο 280 π.Χ., ελαφρώς αργότερα από τις προηγούμενες εκτιμήσεις.

Επίσης, εφάρμοσαν την τεχνική στο ναυάγιο του πλοίου Μαζωτός και εκτίμησαν ότι πραγματοποίησε το τελευταίο του ταξίδι γύρω στο 370 π.Χ., και πάλι ελαφρώς μεταγενέστερα από ό,τι υποδεικνύουν οι προηγούμενες έρευνες. Οι ερευνητές υπογραμμίζουν τη σημασία της συνεχούς αναθεώρησης των δεδομένων βαθμονόμησης με ραδιοάνθρακα.

Οι συγγραφείς της νέας μελέτης χρονολόγησαν αμύγδαλα που βρέθηκαν στο πλοίο της Κερύνειας για να βρουν ένα νέο εκτιμώμενο εύρος ετών για το πότε πραγματοποιήθηκε το τελευταίο ταξίδι του αρχαίου πλοίου. 
[Credit: Kyrenia Ship Excavation]

«Μέρος της αξίας αυτής της ιστορίας αφορά τη διαδικασία. ... τα πεδία της χρονολόγησης (με ραδιοάνθρακα) και της δενδροχρονολογίας έχουν αναπτυχθεί, εξελιχθεί, βελτιώσει τα αποτελέσματά τους επί πολλές δεκαετίες», δήλωσε ο Mark Lawall, καθηγητής στο τμήμα Κλασικών σπουδών του Πανεπιστημίου της Manitoba στο Winnipeg. «Η επιστήμη - είτε πρόκειται για "σκληρή" είτε για "μαλακή" επιστήμη - αναπτύσσεται με την πάροδο του χρόνου μέσα από πολλή δουλειά "στα χαρακώματα". Παίρνει χρόνο και χρειάζεται χρόνο». Ο ίδιος δεν συμμετείχε στη νέα μελέτη.

«Με τη μικρή τροποποίηση της εκτιμώμενης ημερομηνίας βύθισης, είναι εντυπωσιακό ότι οι αρχικές ημερομηνίες που βασίζονταν σε αρχαιολογικά στοιχεία από κεραμικά ευρήματα και νομίσματα απέχουν μόνο μερικά χρόνια», δήλωσε ο Lawall, ο οποίος έχει μελετήσει αμφορείς από το ναυάγιο της Κερύνειας.

«Το άλλο μέρος της ιστορίας της Κερύνειας είναι το παράθυρο που ανοίγει σε προηγούμενες ζωές, τις οποίες είναι δύσκολο να "δεις" μέσα από τους γνωστούς αρχαίους συγγραφείς (ή ακόμα και τους λιγότερο γνωστούς)», δήλωσε ο Lawall. «Το πλήρωμα της Κερύνειας μπορεί να ήταν μια ομάδα πιο περιθωριακών εμπόρων, που έπαιρναν ό,τι μπορούσαν, όπου και όποτε μπορούσαν, και ήλπιζαν σε ένα μικρό κέρδος στο τέλος της ημέρας».

Και πρόσθεσε: «Διαπραγματεύονταν πέρα από πολιτισμούς και με τον τρόπο αυτό αποτελούσαν μέρος ενός εξαιρετικά πολύπλοκου δικτύου που συνέδεε όλα τα μέρη της Μεσογείου μεταξύ τους. Με αυτόν τον τρόπο αρχίζουμε να κατανοούμε τις απαρχές του σύγχρονου, πολυπολιτισμικού, διασυνδεδεμένου μεσογειακού κόσμου».

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Manning SW, Lorentzen B, Bridge M, Dee MW, Southon J, Wenger M (2024) A revised radiocarbon calibration curve 350–250 BCE impacts high-precision dating of the Kyrenia Ship. PLoS ONE 19(6): e0302645. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0302645

Πηγή: ErtNews, CNN