Σπάνια χριστιανική λειψανοθήκη από ελεφαντόδοντο ανακαλύφθηκε στην Αυστρία

Μεμονωμένα θραύσματα της πυξίδας 1.500 ετών τοποθετημένα σε στρογγυλό σχήμα σε λευκό φόντο. [Credit: Πανεπιστήμιο του Innsbruck ] Αρχαιολόγο...

Μεμονωμένα θραύσματα της πυξίδας 1.500 ετών τοποθετημένα σε στρογγυλό σχήμα σε λευκό φόντο. [Credit: Πανεπιστήμιο του Innsbruck]

Αρχαιολόγοι από το Πανεπιστήμιο του Innsbruck έφεραν στο φως μια λειψανοθήκη 1.500 ετών από έναν οικισμό στην κορυφή ενός λόφου της ύστερης αρχαιότητας στο Irschen της νότιας Αυστρίας.

Ο οικισμός στην κορυφή του λόφου, που βρίσκεται στην κορυφή του Burgbichl, υψώνεται περίπου 170 μέτρα πάνω από την κοιλάδα Drava. Ιδρύθηκε στα τέλη του 3ου ή στις αρχές του 4ου αιώνα, όταν η περιοχή ήταν μέρος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και εγκαταλείφθηκε γύρω στο 610 μ.Χ. Η εγκατάλειψη αυτή συνέπεσε με τη μάχη του Aguntum, όπου οι σλαβικές δυνάμεις νίκησαν τους τοπικές γερμανικές φυλές Baiuvarii, σηματοδοτώντας το τέλος της σύνδεσης του οικισμού με τον μεσογειακό κόσμο και τη χριστιανική κληρονομιά του.

Από το 2016, η αρχαιολογική ομάδα του Πανεπιστημίου του Innsbruck, με επικεφαλής τον Gerald Grabherr, πραγματοποιεί ανασκαφές στον χώρο. Αποκάλυψαν τα λείψανα πολλών κατοικιών, δύο χριστιανικών εκκλησιών, μιας δεξαμενής και πολλά προσωπικά αντικείμενα των πρώην κατοίκων του οικισμού. Μεταξύ αυτών των ευρημάτων, η πιο αξιοσημείωτη ανακάλυψη έγινε τον Αύγουστο του 2022, κατά τη διάρκεια της ανασκαφής μιας παλαιοχριστιανικής εκκλησίας.

Τα επιμέρους ελεφαντοστέινα θραύσματα της πυξίδας τοποθετημένα σε σειρά. [Credit: Πανεπιστήμιο του Innsbruck]

Κρυμμένο κάτω από τον βωμό σε ένα πλευρικό παρεκκλήσι, οι αρχαιολόγοι βρήκαν ένα μαρμάρινο ιερό διαστάσεων περίπου 20 επί 30 εκατοστά. Μέσα σε αυτό το ιερό βρίσκονταν τα αποσπασματικά υπολείμματα μίας ελεφαντοστέινης λειψανοθήκης, γνωστής και ως πυξίδα, η οποία ήταν πλούσια διακοσμημένη με χριστιανικά μοτίβα. Οι πυξίδες είναι μικρά στρογγυλά δοχεία που χρησιμοποιούνται παραδοσιακά για τη μεταφορά ιερών λειψάνων ή αντιδώρων της Θείας Κοινωνίας και θεωρούνται ιδιαίτερα ιερά στις χριστιανικές παραδόσεις.

Η ανακάλυψη αυτής της πυξίδας είναι ιδιαίτερα σημαντική λόγω της σπανιότητάς της. «Γνωρίζουμε περίπου 40 ελεφαντοστέινα κουτιά αυτού του είδους παγκοσμίως και η τελευταία φορά που βρέθηκε ένα τέτοιο κατά τη διάρκεια ανασκαφών ήταν πριν από περίπου 100 χρόνια», δήλωσε ο Gerald Grabherr. Συνήθως, τέτοια αντικείμενα φυλάσσονται σε θησαυροφυλάκια καθεδρικών ναών ή σε μουσεία, γεγονός που καθιστά το εύρημα στο Irschen μοναδικό, καθώς ανακαλύφθηκε στο αρχικό αρχαιολογικό του πλαίσιο.

Η πυξίδα, αν και έντονα κατακερματισμένη, παρουσιάζει περίπλοκα γλυπτά που απεικονίζουν διάφορες βιβλικές σκηνές. Στη μία πλευρά απεικονίζεται ένα βουνό με έναν άνδρα που στρέφει το βλέμμα του αλλού, ενώ ένα χέρι απλώνεται από τον ουρανό πάνω του. Ο Grabherr εξηγεί: «Πρόκειται για την τυπική απεικόνιση της παράδοσης των νόμων στον Μωυσή στο όρος Σινά, την αρχή της Διαθήκης μεταξύ Θεού και ανθρώπου από την Παλαιά Διαθήκη». Σε ένα άλλο τμήμα απεικονίζεται ένας άνδρας που ιππεύει ένα άρμα με δύο άλογα, το οποίο τραβιέται στον ουρανό από ένα χέρι από τα σύννεφα, γεγονός που ερμηνεύεται ως η Ανάληψη του Χριστού. «Η απεικόνιση της Ανάληψης του Χριστού με τη λεγόμενη biga, ένα άρμα με δύο άλογα, είναι πολύ ιδιαίτερη και άγνωστη μέχρι σήμερα», πρόσθεσε ο Grabherr.

Κοντινή λήψη: ο Μωυσής λαμβάνει τις Δέκα εντολές από το χέρι του Θεού. 
[Credit: Πανεπιστήμιο του Innsbruck] 

Η κατάσταση της πυξίδας ήταν άλλη μία σημαντική πρόκληση για την ομάδα συντήρησης. Η Ulrike Töchterle, επικεφαλής του εργαστηρίου αποκατάστασης στο Innsbruck, δήλωσε σχετικά: «Το ελεφαντόδοντο, όταν βρίσκεται εγκλωβισμένο στο έδαφος όπως στην περίπτωση του μαρμάρινου ιερού, απορροφά υγρασία από το περιβάλλον του και είναι πολύ μαλακό και καταστρέφεται εύκολα σε αυτή την κατάσταση». Η υψηλή υγρασία στο εσωτερικό του μαρμάρινου ιερού οδήγησε σε μια παρατεταμένη και προσεκτική διαδικασία ξήρανσης για την αποφυγή περαιτέρω ζημιών. Τα τελευταία δύο χρόνια, η ομάδα της Töchterle έχει συντηρήσει τα επιμέρους κομμάτια της πυξίδας επαρκώς για επιστημονική ανάλυση.

Οι ερευνητές διεξάγουν αναλύσεις σταθερών ισοτόπων για να προσδιορίσουν την προέλευση του ελεφαντόδοντου και του μαρμάρου. Εξετάζουν επίσης τα μεταλλικά εξαρτήματα και τις κόλλες που χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή της πυξίδας. Επιπλέον, μικρά ξύλινα θραύσματα που βρέθηκαν μέσα στο μαρμάρινο κουτί αναλύονται για να εξακριβωθεί ο σκοπός τους, αν αποτελούσαν μέρος της πυξίδας ή αν ήταν σκελετικό κατάλοιπο.

Κοντινή λήψη: Η Ανάληψη του Χριστού πάνω σε άρμα. 
[Credit: Πανεπιστήμιο του Innsbruck] 

Ο οικισμός στο Burgbichl, που είχε εγκαταλειφθεί από το 610 μ.Χ. περίπου, είχε σε μεγάλο βαθμό ξεχαστεί μέχρι τις πρόσφατες ανασκαφές. Το εξαιρετικό αυτό εύρημα αποκαλύπτει τους βαθύτατους θρησκευτικούς και πολιτιστικούς δεσμούς της ύστερης αρχαίας περιόδου σε αυτή την περιοχή της Αυστρίας.

Πηγή: Archaeology News