Απομεινάρια μιας άγνωστης αγροτικής κοινωνίας ηλικίας 5.000 ετών ανακαλύφθηκαν στο Μαρόκο

Η κορυφογραμμή Oued Beht και ο ποταμός από τα νοτιοανατολικά. [Credit: Toby Wilkinson/C, Broodbank et al., Antiquity (2024)] Μια ομάδα αρχαι...

Η κορυφογραμμή Oued Beht και ο ποταμός από τα νοτιοανατολικά.
[Credit: Toby Wilkinson/C, Broodbank et al., Antiquity (2024)]

Μια ομάδα αρχαιολόγων ανακάλυψε τα απομεινάρια μιας αρχαίας αγροτικής κοινωνίας στο Μαρόκο, που χρονολογείται πριν από 5.000 χρόνια. Η τοποθεσία, γνωστή ως Oued Beht, είναι το αρχαιότερο γεωργικό συγκρότημα που βρέθηκε στην Αφρική εκτός της κοιλάδας του Νείλου και χρονολογείται μεταξύ 3.400 και 2.900 π.Χ. Αυτή η πρωτοποριακή ανακάλυψη αλλάζει σημαντικά την κατανόηση της προϊστορίας της Βόρειας Αφρικής και αναδεικνύει τον κρίσιμο ρόλο της περιοχής στην ανάπτυξη των μεσογειακών κοινωνιών κατά τη νεολιθική περίοδο.

Η ανακάλυψη δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Antiquity και έγινε από διεθνή ομάδα με επικεφαλής τον καθηγητή Cyprian Broodbank από το Πανεπιστήμιο του Cambridge, τον καθηγητή Youssef Bokbot από το Εθνικό Ινστιτούτο Αρχαιολογικών Επιστημών και Κληρονομιάς (INSAP) του Μαρόκου και τον καθηγητή Giulio Lucarini από το Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας της Ιταλίας. Το Oued Beht βρίσκεται στο  Maghreb, μια περιοχή που έχει αναγνωριστεί εδώ και καιρό ως σταυροδρόμι μεσογειακών και αφρικανικών πολιτισμών, αλλά ο ρόλος της κατά τη νεολιθική περίοδο είχε παραμείνει σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητος.

Για δεκαετίες, οι αρχαιολόγοι πίστευαν ότι το Maghreb, που βρίσκεται μεταξύ της Μεσογείου και της ερήμου Σαχάρα, κατοικούνταν κυρίως από νομάδες κτηνοτρόφους κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Ωστόσο, η ανακάλυψη του Oued Beht αλλάζει αυτή την αφήγηση, αποδεικνύοντας ότι στην περιοχή ευδοκιμούσε μια ιδιαίτερα ανεπτυγμένη αγροτική κοινωνία. Ο Broodbank δήλωσε σχετικά: «Για πάνω από τριάντα χρόνια είμαι πεπεισμένος ότι η μεσογειακή αρχαιολογία έχει χάσει κάτι θεμελιώδες στην ύστερη προϊστορική Βόρεια Αφρική. Τώρα, επιτέλους, ξέρουμε ότι αυτό ήταν σωστό».

Το βορειοδυτικό Maghreb με το Oued Beht και άλλες αναφερόμενες τοποθεσίες. [Credit: Toby Wilkinson]

Κάτοψη του Oued Beht, με γνωστούς λάκκους και γραμμικές δομές.
 [Credit: Toby Wilkinson/C, Broodbank et al., Antiquity (2024)]

Οι ανασκαφές στην περιοχή έχουν αποκαλύψει πληθώρα ευρημάτων, συμπεριλαμβανομένων οικόσιτων φυτικών και ζωικών υπολειμμάτων, κεραμικής και λίθινων εργαλείων. Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι η κοινωνία του Oued Beht ήταν εξαιρετικά οργανωμένη και ασχολούνταν με τη γεωργία μεγάλης κλίμακας. Τα στοιχεία δείχνουν ότι καλλιεργούσαν καλλιέργειες όπως κριθάρι, σιτάρι, μπιζέλια, ελιές και φιστίκια και εκτρέφανε ζώα όπως πρόβατα, κατσίκες, χοίρους και βοοειδή. Ο χώρος αποκάλυψε επίσης εκτεταμένους αποθηκευτικούς λάκκους, οι οποίοι υποδηλώνουν προηγμένες γεωργικές πρακτικές και την ικανότητα αποθήκευσης των πλεοναζόντων τροφίμων.

Η κλίμακα του οικισμού είναι εντυπωσιακή, με την αρχαιολογική ομάδα να τον συγκρίνει σε μέγεθος με την Τροία της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού. Βρέθηκαν χιλιάδες λίθινα εργαλεία, όπως τσεκούρια, μαζί με περίτεχνα διακοσμημένα κεραμικά, που υποδηλώνουν μια ακμάζουσα κοινότητα εκατοντάδων ανθρώπων. Σύμφωνα με τον Lucarini, «η τεράστια ποσότητα θραυσμάτων κεραμικής και γυαλισμένων λίθινων εργαλείων που βρέθηκαν στην περιοχή είναι πρωτοφανής».

Μία από τις πιο συναρπαστικές πτυχές της ανακάλυψης είναι οι ευρύτερες επιπτώσεις της στην κατανόηση των πρώιμων μεσογειακών και αφρικανικών συνδέσεων. Αρχαιολογικά στοιχεία από την Ιβηρική Χερσόνησο, όπως ελεφαντόδοντο και κελύφη αυγών στρουθοκαμήλου, υποδήλωναν εδώ και καιρό πολιτιστικούς δεσμούς μεταξύ της Βόρειας Αφρικής και της Ευρώπης κατά την περίοδο αυτή, αλλά η ακριβής φύση αυτών των συνδέσεων παρέμενε ασαφής. Η ανακάλυψη παρόμοιων αποθηκευτικών λάκκων τόσο στο Μαρόκο όσο και στην Ιβηρική υποδεικνύει σημαντικό εμπόριο και αλληλεπίδραση μέσω του στενού του Γιβραλτάρ. Αυτό υποδηλώνει ότι το Maghreb δεν ήταν μια απομονωμένη περιοχή αλλά ένας κρίσιμος κόμβος στον ευρύτερο μεσογειακό κόσμο.

Νεολιθική κεραμική από το Oued Beht: a) κύπελλα από καφέ υλικό, αγγείο (με τρύπα μετά την όπτηση), μεγάλα ρύγχη σήραγγας και στρογγυλή βάση, b) μαγειρικά σκεύη από κόκκινο-καφέ υλικό, c) ζωγραφισμένα όστρακα (γραμμή κλίμακας = 50mm).
[Credit: Rafael Laoutari / Rafael Martínez Sánchez / Moad Radi]

Αντί να είναι μια περιθωριακή περιοχή στην οποία κυριαρχούσαν νομάδες κτηνοτρόφοι, φιλοξένησε μια σύνθετη, εγκατεστημένη γεωργική κοινωνία που συνέβαλε στην ευρύτερη ανάπτυξη του μεσογειακού πολιτισμού. Όπως έγραψαν οι συγγραφείς της μελέτης, «είναι ζωτικής σημασίας να εξετάσουμε το Oued Beht μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο συν-εξέλιξης και σύνδεσης που αγκαλιάζει τους λαούς και στις δύο πλευρές της μεσογειακής-ατλαντικής πύλης κατά την ύστερη τέταρτη και τρίτη χιλιετία π.Χ.».

Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η απουσία προηγούμενων ευρημάτων στην περιοχή δεν οφειλόταν στην έλλειψη προϊστορικής δραστηριότητας, αλλά μάλλον στη σχετική έλλειψη ερευνών. Η τοποθεσία Oued Beht παρέχει πειστικές αποδείξεις ότι η Βόρεια Αφρική διαδραμάτισε πολύ πιο κεντρικό ρόλο στην πρώιμη ιστορία της Μεσογείου απ' ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως.

Διάβασε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Broodbank C, Lucarini G, Bokbot Y, et al. (2024). Oued Beht, Morocco: a complex early farming society in north-west Africa and its implications for western Mediterranean interaction during later prehistory. Antiquity:1-20.  doi:10.15184/aqy.2024.101

Πηγή: Archaeology News