Βύβων, ο αρχαίος Έλληνας αθλητής που σήκωσε πέτρα 143 κιλών με το ένα χέρι

Άγαλμα του παλαιστή Κρεύγα στην Κοπεγχάγη, του Canova (1801). [Credit: Jens Cederskjold / Wikimedia Commons] Αν και το όνομά του δεν εμφανίζ...

Άγαλμα του παλαιστή Κρεύγα στην Κοπεγχάγη, του Canova (1801).
[Credit: Jens Cederskjold / Wikimedia Commons]

Αν και το όνομά του δεν εμφανίζεται σε επικές ιστορίες ή στους θρύλους των μεγάλων ηρώων, ένα κατόρθωμα που πραγματοποίησε ένας αθλητής στην αρχαία Ολυμπία έφτασε σε εμάς χάρη σε μια επιγραφή. Το όνομα του αθλητή ήταν Βύβων και έζησε τον 6ο αιώνα π.Χ., μια εποχή κατά την οποία τα αθλήματα και οι επιδείξεις δύναμης αποτελούσαν θεμελιώδες μέρος της ελληνικής κοινωνικής και θρησκευτικής ζωής.

Τίποτα δεν είναι γνωστό για τη ζωή του, διότι η μόνη πηγή πληροφοριών για τον Βύβωνα προέρχεται από την εν λόγω επιγραφή που βρέθηκε σε έναν όγκο ψαμμίτη κοντά στην Ολυμπία, στην περιοχή της Πελοποννήσου, τη γενέτειρα των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων.

Η επιγραφή αυτή, η οποία εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ολυμπίας, ζυγίζει 143,5 κιλά και έχει δύο βαθιές αυλακώσεις σκαλισμένες σε αυτό για να σχηματίσει ένα είδος λαβής, με σκοπό να μπορεί να χρησιμοποιηθεί η πέτρα ως ελεύθερο βάρος.

Η επιγραφή που είναι σκαλισμένη στην ίδια πέτρα έχει ως εξής: 

ΒΥΒΟΝ ΤΕΤΕΡΕΙ ΧΕΡΙ ΥΠΕΡΚΕΦΑΛΑ Μ ΥΠΕΡΕΒΑΛΕΤΟ ΟΦΟ[Λ]Α

Ο Βύβων με ανύψωσε με το ένα χέρι πάνω από το κεφάλι

Αυτή η απλή δήλωση, απαλλαγμένη από λογοτεχνικά στολίδια, κρύβει ένα εντυπωσιακό κατόρθωμα που γοητεύει ιστορικούς και αρχαιολόγους εδώ και αιώνες.

Η πέτρα του Βύβωνα, με την επιγραφή που αναφέρει το επίτευγμά του, φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ολυμπίας.
 [Credit: Public domain / Wikimedia Commons]

Το κατόρθωμα του Βύβωνα, όπως περιγράφεται στην επιγραφή, συνίστατο στο να σηκώσει ένα τεράστιο πέτρινο όγκο πάνω από το κεφάλι του χρησιμοποιώντας μόνο το ένα χέρι. Για να θέσουμε αυτό το επίτευγμα σε προοπτική, είναι απαραίτητο να θυμηθούμε ότι η ανύψωση βάρους άνω των 140 κιλών με ένα χέρι υπερβαίνει κατά πολύ τις δυνατότητες των περισσότερων σύγχρονων αθλητών.

Ακόμη και σήμερα, που η αθλητική επιστήμη και η τεχνολογία έχουν εξελιχθεί σημαντικά, μια ανύψωση αυτού του μεγέθους θα απαιτούσε υπεράνθρωπη δύναμη. Ωστόσο, η επιγραφή είναι σαφής και η επιγραφή φέρει ακόμη πάνω της τα σημάδια των χεριών του Βύβωνα.

Γιατί, και για ποιο σκοπό, ο Βύβωνας έκανε ένα τέτοιο κατόρθωμα; Αν και η άρση βαρών δεν ήταν ολυμπιακό άθλημα με τη σύγχρονη έννοια, η σωματική δύναμη ήταν ένα ιδιαίτερα πολύτιμο χαρακτηριστικό και πολλοί τοπικοί αγώνες και τελετουργίες περιλάμβαναν επιδείξεις δύναμης ως μέρος της προπόνησης και των τελετών. Οι Έλληνες αθλητές, ιδίως εκείνοι που συμμετείχαν σε αθλήματα όπως η πάλη, η πυγμαχία και το παγκράτιο (ένα μείγμα πάλης και πυγμαχίας με λίγους κανόνες), θαυμάζονταν όχι μόνο για την τεχνική τους ικανότητα αλλά και για την ωμή τους δύναμη.

Η επιγραφή στην πέτρα. [Credit: RickyBennison / Wikimedia Commons]

Ορισμένοι μελετητές, όπως ο E. Norman Gardinier, προτείνουν ότι η ελληνική λέξη που μεταφράζεται ως «σηκώνω» θα μπορούσε επίσης να σημαίνει «ρίχνω», υπονοώντας ότι ο Βύβων όχι μόνο σήκωσε το βάρος πάνω από το κεφάλι του αλλά το πέταξε και προς τα εμπρός, γεγονός που θα έκανε το επίτευγμά του ακόμη πιο αξιοσημείωτο. Αυτή η ερμηνεία προσθέτει μια νέα διάσταση στην ελληνική αθλητική ιστορία του Βύβωνα, αναδεικνύοντας τον Βύβωνα σε ένα σχεδόν μυθικό επίπεδο δύναμης.

«Ο τυπικός αθλητής της εποχής, όπως γνωρίζουμε από τις γραπτές πηγές και τα μελανόμορφα αγγεία, ήταν ο ισχυρός άνδρας, ο παλαιστής, ο πυγμάχος ή ο παγκρατιώτης. Για τη δύναμή τους διηγούνταν πολλές ιστορίες. Ένας από αυτούς, ονόματι Βύβων, άφησε ένα ενδιαφέρον ρεκόρ στην Ολυμπία. Πρόκειται για ένα μπλοκ από κόκκινο ψαμμίτη που ζύγιζε 316 λίβρες (143,5 κιλά) και πάνω του αναγράφεται ότι το έριξε πάνω από το κεφάλι του με το ένα χέρι».

Ο Matthew Evans, στο άρθρο του για τον Bybon, τοποθετεί το κατόρθωμα σε προοπτική συγκρίνοντας το βάρος και το μέγεθος της πέτρας με άλλα αντικείμενα και με τα τρέχοντα ρεκόρ άρσης βαρών:

«Για να προσπαθήσετε να το τοποθετήσετε σε ένα πλαίσιο, μια γρήγορη αναζήτηση στο Google για αντικείμενα που ζυγίζουν περίπου 140-150 κιλά περιλαμβάνει ένα ενήλικο αρσενικό γιγάντιο πάντα, ένα μεσαίο όρθιο πιάνο ή δύο βαρέλια μπύρας. Αυτές οι συγκρίσεις θέτουν υπό αμφισβήτηση τον ισχυρισμό του Βύβωνα. Τούτου λεχθέντος, μια σύγκριση με τα πρόσφατα ρεκόρ άρσης βαρών τον κάνει κάπως πιο αληθοφανή. Το σημερινό ρεκόρ για την άρση με δύο χέρια (μια τεχνική που περιλαμβάνει την ανύψωση μιας μπάρας από το πάτωμα στους ώμους και στη συνέχεια πάνω από το κεφάλι με δύο ξεχωριστές κινήσεις) είναι 267 κιλά. Στην τεχνική «snatch», όπου η μπάρα σηκώνεται από το πάτωμα μέχρι πάνω από το κεφάλι με μία κίνηση, το ρεκόρ είναι 225 κιλά. Δεν υπάρχουν επίσημα ρεκόρ για καμία από τις δύο τεχνικές με το ένα χέρι, αν και ο Charles Rigoulot (Γάλλος Ολυμπιονίκης) πιστώνεται με το ρεκόρ ανύψωσης με το ένα χέρι το 1929, με 115 κιλά (253 λίβρες)».

Το συμπέρασμά του είναι ότι δεν αποκλείεται ο Βύβων να σήκωσε 143,5 κιλά με το ένα χέρι πάνω από το κεφάλι του, αν και πιθανότατα πρώτα σήκωσε την πέτρα και με τα δύο χέρια στο ύψος του στήθους ή των ώμων, αφού είναι σχεδόν αδύνατο να την πιάσει κανείς αρκετά καλά με το ένα χέρι αν την σηκώσει από το έδαφος.

Ένα αντίγραφο της πέτρας βρίσκεται στο Μουσείο των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα. [Credit: Guillermo Carvajal / labrujulaverde.com]

Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί η γλώσσα της επιγραφής. Το γεγονός ότι η επιγραφή «μιλάει» σε πρώτο πρόσωπο, λέγοντας ότι την σήκωσε ο Βύβων, υποδηλώνει μια αίσθηση προσωποποίησης. Αυτό το ύφος ήταν συνηθισμένο στις αρχαίες ελληνικές επιγραφές, όπου άψυχα αντικείμενα συχνά «μιλούσαν» για να αφηγηθούν τα επιτεύγματα εκείνων που τα χρησιμοποιούσαν.

Αυτός ο τύπος επιγραφής, γραμμένος με βουστροφηδόν γραφή (εναλλασσόμενες γραμμές γραμμένες προς αντίθετες κατευθύνσεις), ήταν συνηθισμένος σε μέρη όπως η αρχαία Ολυμπία, όπου οι αθλητές κατέγραφαν τα επιτεύγματά τους, όχι μόνο για να απαθανατίσουν τα ονόματά τους, αλλά και για να εμπνεύσουν τις μελλοντικές γενιές ως προσφορές στο ιερό.

Στην περίπτωση της επιγραφής του Βύβωνα, πρόκειται για ένα από τα λίγα στοιχεία που διαθέτουμε σχετικά με τις καταγραφές αθλητών στην αρχαιότητα.

Πηγή: LBV Magazine