Οι ερευνητές ανακάλυψαν τελικά πώς παίζεται το επιτραπέζιο παιχνίδι Shahr-i Sokhta ηλικίας 4.000 ετών

Το επιτραπέζιο παιχνίδι Shahr-i Sokhta. [Credit: Mohammad Reza Rokni / Jelveh, S. Moradi, H., The British Institute of Persian Studies] Το 1...

Το επιτραπέζιο παιχνίδι Shahr-i Sokhta.
[Credit: Mohammad Reza Rokni / Jelveh, S. Moradi, H., The British Institute of Persian Studies]

Το 1977, οι αρχαιολόγοι που έκαναν ανασκαφές στο νεκροταφείο του Shahr-i Sokhta της Εποχής του Χαλκού στο νοτιοανατολικό Ιράν έφεραν στο φως ένα εξαιρετικό κειμήλιο: ένα επιτραπέζιο παιχνίδι ηλικίας 4.500 ετών, θαμμένο σε έναν πλούσια διακοσμημένο τάφο. 

Το παιχνίδι αυτό, που αποτελείται από ένα ταμπλό με 20 κυκλικές θέσεις που σχηματίζονται από ένα σκαλιστό σχέδιο φιδιού, 27 γεωμετρικά κομμάτια και 4 ζάρια, έχει εξάψει τη φαντασία των ερευνητών εδώ και δεκαετίες. Τώρα, τα σύγχρονα εργαλεία και η διεπιστημονική ανάλυση ρίχνουν φως στο πώς μπορεί να παιζόταν αυτό το αρχαίο παιχνίδι.

Το Shahr-i Sokhta, που σημαίνει «Καμένη Πόλη», είναι ένας σημαντικός αρχαιολογικός χώρος στο νοτιοανατολικό Ιράν, που χρονολογείται από την Εποχή του Χαλκού (3η χιλιετία π.Χ.). Βρίσκεται κοντά στον ποταμό Helmand στην επαρχία Sistan-Baluchestan και ήταν ένα ακμάζον αστικό κέντρο του πολιτισμού Helmand, γνωστό για την προηγμένη χειροτεχνία, τα εμπορικά δίκτυα και τον πρώιμο πολεοδομικό σχεδιασμό του.

Ο τάφος αριθ. 73, όπου ανακαλύφθηκε το επιτραπέζιο παιχνίδι (σχέδια κατά Piperno και Salvatori 1983).
[Credit: Jelveh, S. Moradi, H., The British Institute of Persian Studies]

Οι ανασκαφές αποκάλυψαν αξιόλογα ευρήματα, όπως ένα τεχνητό μάτι και περίτεχνα κοσμήματα. Ο τάφος αριθ. 731 απέδωσε το πλήρες επιτραπέζιο παιχνίδι, ένα από τα παλαιότερα που έχουν ανακαλυφθεί ποτέ, που χρονολογείται περίπου στο 2.600-2.400 π.Χ. Αυτός ο θησαυρός στέκεται δίπλα σε άλλα εμβληματικά αρχαία παιχνίδια, όπως το Senet από την Αίγυπτο και το ρωμαϊκό Ludus Latrunculorum.

Σε αντίθεση με το βασιλικό παιχνίδι της Ουρ από τη Μεσοποταμία -του οποίου οι κανόνες αποκρυπτογραφήθηκαν από μια σφηνοειδή πινακίδα στο Βρετανικό Μουσείο- δεν έχουν διασωθεί γραπτές οδηγίες για το παιχνίδι Shahr-i Sokhta. Έτσι, οι ερευνητές στράφηκαν σε έναν συνδυασμό αρχαιολογικών στοιχείων, ιστορικών συγκρίσεων και σύγχρονων υπολογιστικών εργαλείων για να ανακατασκευάσουν ένα πιθανό παιχνίδι.

Το επιτραπέζιο παιχνίδι Shahr-i Sokhta φαίνεται να είναι ένα στρατηγικό παιχνίδι αγώνων που μοιάζει με το βασιλικό παιχνίδι Ur, αν και με πρόσθετη πολυπλοκότητα. Σύμφωνα με τους ερευνητές, ο στόχος του παιχνιδιού είναι να μετακινήσει ο παίκτης και τα 10 κομμάτια του από το ταμπλό πριν το κάνει ο αντίπαλος, χρησιμοποιώντας έναν συνδυασμό ζαριών και στρατηγικής τοποθέτησης κομματιών που «εμποδίζουν» και «δρομέων».

Βασιλικό παιχνίδι της Ur από την Πρώιμη Δυναστική ΙΙΙ 2.600 π.Χ.
 [Credit: Mary Harrsch/Flickr (CC BY-NC-SA 2.0)]

«Ο πυρήνας του παιχνιδιού περιστρέφεται γύρω από τους αγώνες, με τα κομμάτια που μπλοκάρουν να εισάγουν πρόσθετη στρατηγική χωρίς να επισκιάζουν τους δρομείς», εξήγησε η ερευνητική ομάδα στη μελέτη της, η οποία θα δημοσιευτεί σύντομα στο Journal of the British Institute of Persian Studies. Οι παίκτες χρησιμοποιούν ζάρια για να προωθήσουν τα κομμάτια τους, ενώ ειδικοί κανόνες επιτρέπουν στρατηγικές κινήσεις για τα μπλοκαρίσματα, τα οποία μπορούν να εμποδίσουν την πρόοδο του αντιπάλου.

Οι ερευνητές υποθέτουν ότι τα πρόσθετα κομμάτια του παιχνιδιού, συμπεριλαμβανομένων των κομματιών με «αστέρια» που μοιάζουν με ροζέτες που υπάρχουν στο παιχνίδι Ur, προσέθεσαν επίπεδα πολυπλοκότητας. Σε αντίθεση με το Ur, το παιχνίδι Shahr-i Sokhta δίνει έμφαση στην ισορροπία μεταξύ στρατηγικής και τύχης, καθιστώντας το λιγότερο επαναλαμβανόμενο και πιο ελκυστικό για τους παίκτες. Το παιχνίδι δοκιμάστηκε από 50 έμπειρους παίκτες, οι οποίοι αξιολόγησαν το παιχνίδι του και το συνέκριναν με το βασιλικό παιχνίδι του Ur.

Οι σύγχρονες τεχνικές τεχνητής νοημοσύνης βοηθούν περαιτέρω στην κατανόηση των αρχαίων παιχνιδιών. Με την προσομοίωση χιλιάδων πιθανών συνόλων κανόνων, οι αλγόριθμοι της τεχνητής νοημοσύνης βοηθούν στον προσδιορισμό των κανόνων που οδηγούν σε ένα ευχάριστο παιχνίδι. Το παιχνίδι Shahr-i Sokhta έχει επίσης επωφεληθεί από την υπολογιστική μοντελοποίηση, η οποία επιβεβαιώνει την υπεροχή του σε στρατηγικό βάθος σε σύγκριση με το απλούστερο βασιλικό παιχνίδι του Ur.

Η ανακάλυψη και η ανάλυση του παιχνιδιού Shahr-i Sokhta εμβαθύνουν την κατανόησή μας για το πώς εξελίχθηκαν τα επιτραπέζια παιχνίδια στον αρχαίο κόσμο. Σε αντίθεση με το παιχνίδι Ur, το οποίο συνδέθηκε με τη βασιλική οικογένεια της Μεσοποταμίας, το παιχνίδι Shahr-i Sokhta βρέθηκε σε έναν πλούσιο αλλά μη βασιλικό τάφο, γεγονός που υποδηλώνει ότι ήταν πιο προσιτό και διαδεδομένο στις ανατολικές περιοχές.

Διαβάστε εδώ την υπό έγκριση επιστημονική δημοσίευση.

S. Jelveh, H. Moradi, Analysis of the Shahr-i Sokhta Board Game with 27 Pieces and Suggested Rules Based on the Game of Ur, doi.org/10.31235/osf.io/kctnj

Πηγή: Archaeology News