Το πρόσωπο γυναίκας από τη Μυκηναϊκή εποχή «ζωντανεύει» 3.500 χρόνια μετά

Η ψηφιακή αναπαράσταση του προσώπου της γυναίκας από τον ψηφιακό καλλιτέχνη Juanjo Ortega G. [Credit: Juanjo Ortega G.] Η γυναίκα είχε ταφεί...

Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου – Ύπνος στο μουσείο για έναν τυχερό

Στα δίχτυα της ΕΛ.ΑΣ. αρχαιοκάπηλοι σε περιοχή της Φλώρινας – Έσκαβαν παράνομα στα 5,5 μέτρα!

Η ψηφιακή αναπαράσταση του προσώπου της γυναίκας από τον ψηφιακό καλλιτέχνη Juanjo Ortega G. [Credit: Juanjo Ortega G.]

Η γυναίκα είχε ταφεί με χρυσό προσωπείο και πλήρη εξοπλισμό πολεμιστή, ενδείξεις πως κατείχε εξέχουσα κοινωνική θέση ή ακόμη και στρατιωτικό ρόλο.

Είχαν κοκκινωπά μαλλιά, γαλάζια μάτια και ανοιχτόχρωμη επιδερμίδα οι γυναίκες που ζούσαν πριν από 37 αιώνες στις πολύχρυσες Μυκήνες; Τουλάχιστον αυτά τα χαρακτηριστικά απέδωσε η ψηφιακή τεχνολογία στο πρόσωπο της μοναδικής Μυκηναίας που ήταν θαμμένη στον τάφο Γ του ταφικού κύκλου Β των Μυκηνών (δυτικά της ακρόπολης της πόλης) και το οποίο αποκαλύφθηκε μέσω δημοσιεύματος της βρετανικής εφημερίδας «Observer».

Μια εντυπωσιακή ψηφιακή αναπαράσταση βασισμένη σε προηγμένα εργαλεία 3D τεχνολογίας έδωσε πρόσωπο σε μία γυναίκα που έζησε πριν χιλιάδες χρόνια στις Μυκήνες, αποκαλύπτοντας άγνωστες πτυχές ενός κόσμου που μέχρι πρόσφατα έμοιαζε απρόσιτος.

Η μοναδική γυναίκα ανάμεσα σε 35 σκελετούς – βάσει των αναλύσεων DNA που έγιναν – ηλικίας μεταξύ 30 και 35 ετών. Τάφηκε στον συγκεκριμένο κύκλο όπου ήταν θαμμένοι άνδρες σε θέση εξουσίας, όχι λόγω γαμηλίου δεσμού, αλλά επειδή το επέβαλλε η καταγωγή της, καθώς ήταν αδελφή του άνδρα που κτερίστηκε με προσωπίδα από ήλεκτρο (η οποία εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο) και όπλα. Τα δύο αδέλφια φαίνεται πως πέθαναν με λίγους μήνες διαφορά.

Ο συγκεκριμένος τάφος είχε ανασκαφεί ήδη από τη δεκαετία του '50, αλλά μόλις τώρα η επιστημονική κοινότητα κατάφερε να φτάσει τόσο κοντά στο να «δει» ποια ήταν η γυναίκα που βρέθηκε εκεί.

Η ψηφιακή απεικόνιση βασίστηκε σε πήλινο μοντέλο του κρανίου της που είχε δημοσιευτεί στην αρχαιολογική επιθεώρηση «Journal of Archaeological Science» και είχε δημιουργηθεί από ερευνητές του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ τη δεκαετία του 1980, ένα από τα ερευνητικά κέντρα που πρωτοστάτησαν στις τεχνικές ανακατασκευής προσώπου. Σε εκείνη την έρευνα, ωστόσο, δεν είχαν δοθεί στοιχεία σχετικά με τα χρώματα των χαρακτηριστικών των δύο αδελφών, παρά αναφερόταν μόνο πως και οι δύο είχαν καρδιόσχημο πρόσωπο. 

Ο Ισπανός ψηφιακός καλλιτέχνης Juanjo Ortega G. επεξεργάστηκε το μοντέλο και, με βάση νέα δεδομένα από την ανάλυση DNA, τη μελέτη των οστών και τα αρχαιολογικά ευρήματα του τάφου, παρουσίασε μια όσο το δυνατόν πιο ρεαλιστική απόδοση. Αν και δεν έγιναν γνωστά τα εργαλεία που χρησιμοποίησε ο καλλιτέχνης ψηφιακών μέσων Χουάνχο Ορτέγα Γ. (στον οποίο και αποδίδεται το πορτρέτο) για να «δώσει σάρκα και οστά» στο πρόσωπα της γυναίκας, θεωρείται εκ του αποτελέσματος πολύ πιθανή η χρήση τεχνητής νοημοσύνης.

Τι έδειξε η ανάλυση του DNA της γυναίκας

Η ιστορικός και καθηγήτρια Κλασικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Έξετερ, Δρ Έμιλι Χάουζερ, η οποία ανέλαβε την πρωτοβουλία της αναπαράστασης, περιγράφει τη στιγμή που αντίκρισε το τελικό αποτέλεσμα ως «καθηλωτική»: «Μπορούμε – για πρώτη φορά – να κοιτάξουμε κατάματα το παρελθόν. Για πρώτη φορά κοιτάμε στα μάτια μια γυναίκα από έναν κόσμο που συνδέεται με τον Τρωικό πόλεμο και τις ηρωίδες της μυθολογίας».

«Είναι απίστευτα συναρπαστικό να σκεφτόμαστε ότι, για πρώτη φορά από την ώρα που θάφτηκε κάτω από τη γη πριν από περισσότερα από 3.500 χρόνια, μπορούμε να κοιτάξουμε το πραγματικό πρόσωπό της», συνεχίζει για τη γυναίκα που πάτησε τα ίδια χώματα με εκείνα που φέρονται να πάτησαν μυθικές μορφές, όπως η αδελφή της Ωραίας Ελένης, Κλυταιμνήστρα, σύζυγος του βασιλιά των Μυκηνών και του Αργους, Αγαμέμνονα. 

Η γυναίκα είχε ταφεί με χρυσό προσωπείο και πλήρη εξοπλισμό πολεμιστή, συμπεριλαμβανομένων τριών σπαθιών, τα οποία αρχικά θεωρήθηκε πως ανήκαν στον άνδρα που είχε ταφεί δίπλα της. Η ανάλυση DNA όμως έδειξε ότι οι δύο δεν ήταν σύζυγοι, όπως αρχικά είκαζαν οι επιστήμονες, αλλά αδέλφια. Αυτό σημαίνει ότι η γυναίκα αυτή θάφτηκε με τιμές λόγω της καταγωγής της, κάτι που ενισχύει την ιδέα ότι είχε εξέχουσα κοινωνική θέση ή ίσως και στρατιωτικό ρόλο.

Η Χάουζερ τονίζει πως τα νέα δεδομένα ανατρέπουν παραδοχές δεκαετιών γύρω από τον ρόλο των γυναικών στον προϊστορικό κόσμο: «Φαίνεται πως πολλά από τα λεγόμενα “πολεμικά κιτ” σε τάφους της Εποχής του Χαλκού ανήκαν τελικά σε γυναίκες, όχι σε άνδρες. Και αυτό αλλάζει ριζικά τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τη σχέση των γυναικών με τον πόλεμο».

Ο παραλληλισμός με την «Ωραία Ελένη»

Η συγγραφέας, μεταξύ άλλων αναφέρει ότι υπάρχουν στοιχεία που μαρτυρούν πως η κατάσταση των οστών της γυναίκας υποδεικνύει ότι υπέφερε από αρθρίτιδα στους σπόνδυλους και τα χέρια της, πιθανή «ένδειξη επαναλαμβανόμενης ύφανσης, μιας κοινής και σωματικά επίπονης δραστηριότητας για τις γυναίκες, την οποία έχουμε δει να εκτελεί η Ελένη στην Ιλιάδα», χωρίς να επισημάνει και το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα της Πηνελόπης. Η ίδια η Ελένη, όπως περιγράφεται στην Ιλιάδα, υφαίνει αργά και σιωπηλά το παρελθόν της, με αυτό τον παραλληλισμό να συνδέει την αναπαράσταση με τον μύθο με έναν σχεδόν ποιητικό τρόπο.

Στο ίδιο πλαίσιο αναφέρει ότι και τα όπλα που θεωρούνταν κτερίσματα του άνδρα, τώρα εκτιμάται ότι ανήκουν στη γυναικεία ταφή, χωρίς ωστόσο να τεκμηριώνει την άποψη αυτή ή να παραπέμπει σε κάποια σχετική επιστημονική δημοσίευση. Και καταλήγει πως η τεχνολογία μας προσφέρει την «υπέροχη ευκαιρία να συνδέσουμε τις πραγματικές εμπειρίες των γυναικών με τους αρχαίους μύθους και τις ιστορίες τους».

Η Χάουζερ, της οποίας το νέο βιβλίο με τίτλο «Mythica: A New History of Homer’s World, Through the Women Written Out of It» κυκλοφορεί αυτήν την εβδομάδα, σημειώνει πως αυτή η προσέγγιση μάς φέρνει πιο κοντά στις πραγματικές γυναίκες της αρχαιότητας, πέρα από τα στερεότυπα ή τις μυθολογικές αφαιρέσεις.

«Μέσα από την τεχνολογία, τις επιστήμες και την ιστορική φαντασία, οι γυναίκες αυτές βγαίνουν από τη σκιά», λέει. «Και όταν τις αντικρίζουμε, συνειδητοποιούμε ότι δεν είναι απλώς θρύλοι - ήταν άνθρωποι, με πρόσωπα, ρόλους και ιστορίες που τώρα μπορούμε να αφηγηθούμε ξανά».

Πηγή: LiFO, με πληροφορίες από The Guardian, Μ. Αδαμοπούλου, Τα Νέα