Θεσσαλονίκη: Ένας αινιγματικός πέλεκυς από την τούμπα της Νέας Ραιδεστού

[Credit: Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης] Το σπουδαίο εύρημα χρονολογείται στην 5η-3η χιλιετία π.Χ. και εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο...

[Credit: Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης]

Το σπουδαίο εύρημα χρονολογείται στην 5η-3η χιλιετία π.Χ. και εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Γιατί θεωρείται μοναδικό για τον ελλαδικό χώρο.

Μια βόλτα στην εξοχή, ένα τυχαία εντοπισμένο εύρημα, μια ενδελεχής μελέτη και ιδού η ιστορία ενός σπάνιου και μοναδικού αντικειμένου της αρχαιότητας.

Ήταν το μακρινό 2000 όταν ο γνωστός αρχαιόφιλος και συλλέκτης, Σταμάτης Τσάκος, πρώην μηχανοδηγός του ΟΣΕ και αδερφός του αρχαιολόγου Κωνσταντίνου Τσάκου σε μια από τις συνηθισμένες του βόλτες στην εξοχή της Θεσσαλονίκης και συγκεκριμένα στην περιοχή της τούμπας Νέας Ραιδεστού, ανακάλυψε ένα αντικείμενο που εξαρχής γνώριζε ότι ήταν πέλεκυς, αλλά δεν μπορούσε να φανταστεί πόσο ιδιαίτερο ήταν αυτό το εύρημα, το οποίο μάλιστα ήταν σπασμένο σε δύο κομμάτια. 

Ο κ. Σταμάτης Τσάκος στην Τούμπα Νέας Ραιδεστού. Κάτω, το χειρόγραφο σημείωμά του που συνόδευε τον πέλεκυ. 
[Credit: Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης]

Αμέσως το παρέδωσε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης κι ένιωσε υπερηφάνεια που με την κίνησή του αυτή πρόσθεσε μια ψηφίδα στην πολύχρονη και σπουδαία ιστορία της αρχαίας Μακεδονίας. 

Ο πέλεκυς από πρασινωπό λίθο και με οπή για τη στερέωση λαβής, παρέμενε όλα αυτά τα χρόνια στις αποθήκες του Μουσείου και ανέμενε τον ερευνητή που θα τον μελετούσε. Το 2024 η Δρ. Αρχαιολόγος, Προϊσταμένη του Τμήματος Συλλογών, Εκθέσεων, Μεταλλοτεχνίας και Μικροτεχνίας του Αρχαιολογικού μουσείου Θεσσαλονίκης, Ευαγγελία Τσαγκαράκη, τον πήρε στα χέρια της και ξεκίνησε ένα συναρπαστικό ταξίδι στον χρόνο. 

«Αυτός ο πέλεκυς είναι εξαιρετικά καλοφτιαγμένος, έχει πολύ καλή ποιότητα κατασκευής κι αυτό τον κάνει να ξεχωρίζει», λέει στη Voria η κ. Τσαγκαράκη, προσθέτοντας πως «έχει ένα πολύ ωραίο βαθύ πράσινο χρώμα, ένα ραδινό και καμπύλο σχήμα, δεν φέρει πολλά σημεία φθοράς κι είναι εξαιρετικά σπάνιο -αν όχι μοναδικό- για τα ελληνικά αρχαιολογικά δεδομένα».

Για τη χρονολόγηση του ευρήματος η κ. Τσαγκαράκη αναζήτησε τυπολογικά παράλληλα, αλλά δεν βρήκε κάποιο ολόιδιο στον ελλαδικό χώρο. Παρόμοια ωστόσο αντικείμενα έχουν βρεθεί στα Βαλκάνια, στην Κεντρική Ευρώπη και στο Βορειοανατολικό Αιγαίο. 

Ο πέλεκυς χρονολογείται από την Τελική Νεολιθική Εποχής ως την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού, με βάση τα στυλιστικά χαρακτηριστικά του, δηλαδή μεταξύ 5ης και 3ης χιλιετίας π.Χ. 

Για τη μελέτη του υλικού η αρχαιολόγος απευθύνθηκε στο Τμήμα Γεωλογίας του Α.Π.Θ. και τα αποτελέσματα έδειξαν πως «είναι κατασκευασμένος είτε από ψαμμίτη, είτε από σχιστή άργιλο, είτε από ιλυόλιθο, πετρώματα που υπάρχουν στην κοιλάδα του Ανθεμούντα, έτσι είναι πολύ πιθανόν να είχε κατασκευαστεί εκεί και να μην είχε εισαχθεί». 

[Credit: Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης]

Όσον αφορά τη χρήση του, σύμφωνα με την κ. Τσαγκαράκη, το γεγονός πως έχει διατηρηθεί σε τόσο καλή κατάσταση, δείχνει πως είχε συμβολικό και όχι χρηστικό χαρακτήρα, ήταν δηλαδή, «ένα αντικείμενο που έδειχνε το status του κατόχου του, ένα αντικείμενο γοήτρου και κύρους». 

Περισσότερες λεπτομέρειες για τη... βιογραφία του αινιγματικού πέλεκυ θα γίνουν γνωστές το επόμενο διάστημα όταν θα δημοσιευτεί το εύρημα στο BAR (British Arcaeological Reports) από την κ. Τσαγκαράκη.

Μέχρι το τέλος Αυγούστου πάντως το κοινό θα μπορεί να τον θαυμάζει στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, όπου εκτίθεται σε περίοπτη προθήκη στον χώρο υποδοχής και μαθαίνει κάποια μικρά μυστικά για το εξαιρετικό αυτό αντικείμενο. 

Πηγή: Μ. Ριτζαλέου, Voria