Ο μυστικός κόσμος της γυναίκας στην αρχαιότητα Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης: Γράφει ο δρ Παναγιώτης Ιωσήφ

Το mononews κάλεσε διευθυντές, επιμελητές και προϊσταμένους Μουσείων και Εφορειών Αρχαιοτήτων της χώρας να γνωρίσουν στο κοινό εκθέματα των ...

Το mononews κάλεσε διευθυντές, επιμελητές και προϊσταμένους Μουσείων και Εφορειών Αρχαιοτήτων της χώρας να γνωρίσουν στο κοινό εκθέματα των συλλογών τους, που σχετίζονται με τον κόσμο της γυναίκας στην αρχαιότητα και το Βυζάντιο. Αντικείμενα που αναφέρονται στην γυναίκα ως σύζυγο, μητέρα και κόρη ως ιέρεια, ποιήτρια, εταίρα, ιερόδουλη, δούλη.

Βασικός στόχος να διευρυνθεί η γνώση για τον ρόλο της γυναίκας στην Ελλάδα πριν από αιώνες και ταυτόχρονα να αναδειχθεί ο πλούτος κάθε μουσείου.

Διαβάστε επίσης: 

Ο μυστικός κόσμος της γυναίκας στην αρχαιότητα Μουσείο Μπενάκη: Γράφει ο δρ Γιώργης Μαγγίνης

Ο μυστικός κόσμος της γυναίκας στην αρχαιότητα Αρχαιολογικό Μουσείο Βραυρώνας: Γράφει η δρ Ελένη Ανδρίκου

Ο μυστικός κόσμος της γυναίκας στο Βυζάντιο - Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης: Γράφει η δρ Ευαγγελία Αγγέλκου

Ακολουθεί το κείμενο του δρος Παναγιώτη Ιωσήφ

Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, άποψη της μόνιμης έκθεσης.

Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης είναι ένα καινοτόμο πολιτιστικό ίδρυμα στο κέντρο της Αθήνας, που επικεντρώνεται στην ανάδειξη των αρχαίων πολιτισμών του Αιγαίου και της Κύπρου. Ιδρύθηκε το 1986 για να στεγάσει την ιδιωτική συλλογή αρχαιοτήτων της Ντόλλης και του Νικολάου Γουλανδρή και σήμερα διαθέτει μία από τις σημαντικότερες και πληρέστερες ιδιωτικές συλλογές κυκλαδικής τέχνης στον κόσμο. Στους τέσσερις ορόφους των μονίμων εκθέσεών του, στην «Κυκλαδική Τέχνη», την «Αρχαία Ελληνική Τέχνη», την «Αρχαία Κυπριακή Τέχνη» (συλλογή Θάνου Ν. Ζιντίλη) και στις «Σκηνές από την καθημερινή ζωή στην αρχαιότητα» αντιπροσωπευτικά εκθέματα αναδεικνύουν με εύγλωττο και σύγχρονο τρόπο τις γυναίκες του παρελθόντος, που αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για την τέχνη ανά τους αιώνες.

Η γυναίκα στην αρχαιότητα αποτελεί αντικείμενο επιστημονικού ενδιαφέροντος εδώ και δεκαετίες και αποτυπώνει την προσπάθεια της επιστήμης να ερμηνεύσει την ιστορία μέσα από την ματιά του «άλλου μισού της κοινωνίας», εκείνων που έμεναν είτε σιωπηλές είτε περιθωριοποιημένες. Σχηματοποιώντας σε υπερθετικό βαθμό την ελληνική αρχαιότητα, θα έλεγε κάποιος, ότι οι γυναίκες ήταν περιορισμένες στην ιδιωτική σφαίρα του οίκου και αποκλεισμένες από την πολιτική και τη δημόσια ζωή. Η οπτική αυτή σαφώς επηρεάστηκε από τις πηγές της εποχής – κείμενα γραμμένα από άνδρες και αντικείμενα κατασκευασμένα από τους ίδιους – αλλά και από σύγχρονες ερμηνείες μελετητών, κυρίως ανδρών, οι οποίοι πρόβαλλαν στο παρελθόν τις πατριαρχικές δομές και αντιλήψεις και των δικών τους εποχών.

Ωστόσο, μία πιο διαφοροποιημένη εξέταση του ζητήματος σε διάφορα κοινωνικά στρώματα, γεωγραφικές περιοχές και ιστορικές περιόδους αποκαλύπτει μία σύνθετη αλληλεπίδραση μεταξύ κοινωνικών περιορισμών και δράσης. Παρά το γεγονός, ότι οι γυναίκες ζούσαν σε έναν κόσμο έντονα πατριαρχικό, ιδιαίτερα κατά τους ιστορικούς χρόνους της ελληνικής αρχαιότητας αλλά και μετέπειτα στη Βυζαντινή περίοδο, εκείνες φαίνεται ότι ξέφευγαν, τουλάχιστον κατά περιόδους, από την ιδιωτικότητα του οίκου ή των τελετών και γίνονταν ορατές στον δημόσιο βίο.

Άποψη της έκθεσης «Οι πολλαπλοί ρόλοι της γυναίκας στην αρχαιότητα μέσα από τις μόνιμες εκθέσεις του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης».

Με αφορμή λοιπόν, τα ερωτήματα σχετικά με το γυναικείο φύλο στην αρχαιότητα, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης διοργανώσαμε πέρυσι μια περιοδική αρχαιολογική έκθεση με τίτλο «Οι πολλαπλοί ρόλοι της γυναίκας στην αρχαιότητα μέσα από τις μόνιμες εκθέσεις του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης». Η έκθεση αυτή αποτέλεσε την τελική ενότητα της έκθεσης, που ήταν αφιερωμένη στη Cindy Sherman, μία καλλιτέχνιδα, η οποία εξετάζει τους στερεοτυπικούς ρόλους των γυναικών μέσα από την ευαίσθητη και συνάμα αιχμηρή φωτογραφική ματιά της. Η αρχαιολογική έκθεση επικεντρώθηκε στη θέση της γυναίκας και τους ρόλους, που εκείνη κλήθηκε να διαδραματίσει από την Προϊστορία μέχρι και την Ελληνιστική εποχή. Η παρουσίαση των έργων αλλά και η έρευνα που προηγήθηκε κατέστησαν σαφές, ότι γυναίκα όχι μόνο επιβίωνε στην ελληνική αρχαιότητα αλλά είχε την δυνατότητα να υιοθετήσει  και κάποιους σημαντικούς ρόλους στην κοινωνία.  Ρόλους, όχι τόσο διαφορετικούς από αυτούς της σύγχρονης γυναίκας.

Άποψη της έκθεσης «Κυκλαδίτισσες. Άγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων» στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.

Δεύτερος και σημαντικότερος σταθμός της ενασχόλησής μας με τη θέση της γυναίκας από την αρχαιότητα μέχρι και τη γέννηση του σύγχρονου ελληνικού κράτους ήταν η εμβληματική αρχαιολογική έκθεση «Κυκλαδίτισσες. Άγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων». Η έκθεση αυτή, η οποία γεννήθηκε ως ιδέα στο μουσείο συνδιοργανώθηκε με το υπουργείο Πολιτισμού διά της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και παρουσιάστηκε με μεγάλη επιτυχία αρχικά στην Αθήνα ενώ τώρα παρουσιάζεται στο σύνολό της στη Σαντορίνη. Πρόκειται για μία μελέτη της γυναίκας των Κυκλάδων μέσα από 180 έργα, που χρονολογούνται από τη Νεολιθική εποχή μέχρι και τον 19ο αιώνα.

Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, άποψη της μόνιμης έκθεσης.

Τα 14 αντιπροσωπευτικά εκθέματα, που επιλέχτηκαν από τις μόνιμες συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης συμβάλλουν επαρκώς στη βέλτιστη κατανόηση της θέσης της γυναίκας και των ρόλων της. Αρχαίες γυναίκες, που ζουν κάτω από την ίδια στέγη  λαμβάνουν τον ρόλο της θεάς, της ιέρειας, της κόρης, της συζύγου, της μητέρας, της εταίρας, της γυναίκας, που έπεσε θύμα της ανδρικής ικανοποίησης ή της γυναίκας κυνηγού, που δεν διστάζει να συναντήσει το αντικείμενο του πόθου της.

Ο κόσμος της γυναίκας στο  Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Η γυναίκα στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης από τους προϊστορικούς χρόνους έως την κλασική αρχαιότητα στη πόλη-κράτος της Αθήνας

Το ειδώλιο της γονιμότητας   

Μαρμάρινο ειδώλιο γυναικείας μορφής (2700 – 2400/2300 π.Χ.) με ιδιαίτερο χαρακτηριστικό την ελαφρώς διογκωμένη κοιλιά

Πηγαίνοντας πίσω στον χρόνο, ήδη από την 3η χιλιετία π.Χ. στην καρδιά του Αιγαίου οι κάτοικοι των Κυκλάδων επέλεξαν το λευκό και εκτυφλωτικό μάρμαρο για να αποδώσουν την γυναικεία μορφή. Τα περίφημα κυκλαδικά ειδώλια, που παριστάνουν κυρίως γυναικείες μορφές αποτελούν εμβληματικά δείγματα της κυκλαδικής μαρμαρογλυπτικής, της πιο χαρακτηριστικής έκφρασης του Πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού.

Κάθε αναφορά στα κυκλαδικά ειδώλια παραπέμπει άμεσα  στην  λιτή εικόνα μιας γυμνής γυναικείας μορφής με τα χέρια διπλωμένα κάτω από το στήθος, με τριγωνικό ή λυρόσχημο κεφάλι, ανάγλυφη μύτη και πέλματα ελαφρώς στραμμένα προς τα κάτω. Ένα εγχάρακτο τρίγωνο στο σώμα δηλώνει την γυναικεία φύση της μορφής, την ηβική της χώρα. Τα ειδώλια αυτά, τα αποκαλούμενα «κανονικού» τύπου δημιουργήθηκαν την εποχή της μεγαλύτερης ακμής του Πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού και κυριάρχησαν για περισσότερο από τέσσερις αιώνες, περίπου από το 2700 έως το 2300 π.Χ.

Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του συγκεκριμένου ειδωλίου είναι η φουσκωμένη κοιλιά. Τα τονισμένα ανατομικά χαρακτηριστικά, όπως το στήθος και η ηβική χώρα, σε συνδυασμό με την άλλοτε ελαφρώς διογκωμένη κοιλιά, όπως το συγκεκριμένο παράδειγμα  ή την απόδοση οριζόντιων αυλακώσεων πάνω σε αυτήν  έχουν οδηγήσει αρκετούς μελετητές στην άποψη, ότι οι συγκεκριμένες μορφές αποτελούν κατά μία ερμηνεία την ιδεατή απεικόνιση μιας Μεγάλης Μητέρας Θεάς, σύμβολο γονιμότητας και αναγέννησης.

Το συγκεκριμένο ειδώλιο παρουσιάζεται στην έκθεση «Κυκλαδίτισσες. Άγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων».

Ένας ύμνος στην γυναίκα

Μαρμάρινο ειδώλιο γυναικείας μορφής (2700 – 2400/2300 π.Χ.) με εγχάρακτες γραμμές πάνω από την ήβη τους, πιθανώς δηλωτικές εγκυμοσύνης ή λοχείας

Ένα ακόμη ειδώλιο γυναικείας μορφής της 3ης χιλιετίας π.Χ. περιγράφει την ιστορία του Πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού, ενός μοναδικού πολιτισμού, που ύμνησε την γυναίκα όσο λίγοι στον κόσμο. Το μαρμάρινο ειδώλιο εντυπωσιάζει με την απλότητα της μορφής του ενώ ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του αποτελούν οι οριζόντιες αυλακώσεις πάνω στην κοιλιά, που ίσως δηλώνουν το μικρό τίμημα της αλλαγής του γυναικείου σώματος καθώς αυτό δημιουργεί ζωή. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, πολλά από αυτά τα ειδώλια απεικονίζουν γυναίκες με έντονα τα χαρακτηριστικά του φύλου τους και ελαφρά φουσκωμένες κοιλιές ή εγχάρακτες γραμμές πάνω από την ήβη τους για να δηλώσουν πιθανότατα την εγκυμοσύνη ή την λοχεία.

Ποιες ήταν όμως αυτές οι γυναίκες και τι συμβόλιζαν; H ερμηνεία τους είναι ένα θέμα, που εξακολουθεί να απασχολεί τους μελετητές. Η μεγάλη συχνότητα εμφάνισης γυναικείων μορφών στην πρωτοκυκλαδική τέχνη ενδεχομένως συνδέει τα ειδώλια με θεότητες της γονιμότητας. Αυτά έχουν βρεθεί τόσο σε τάφους ως κτερίσματα όσο και σε οικιστικά σύνολα. Παρά το γεγονός, ότι η ερμηνεία τους παραμένει αινιγματική, το βέβαιο είναι, ότι ο Κυκλαδίτης γλύπτης (ή μήπως η Κυκλαδίτισσα γλύπτρια;) ήξερε να τιμά τη γυναίκα με κάθε τρόπο, αποτυπώνοντάς την με υπομονή στο σκληρό μάρμαρο.

Από τις αρχές του 20ού αιώνα η τέχνη των Κυκλάδων κέρδισε το ενδιαφέρον πολλών καλλιτεχνών του Μοντερνισμού, οι οποίοι αναζήτησαν τις απαρχές της ανθρώπινης δημιουργίας σε αρχέγονες φόρμες. Εμπνεύστηκαν από την καθαρότητα και την λιτότητα των κυκλαδικών ειδωλίων, τα οποία επηρέασαν έντονα το έργο τους. Η γυναικεία μορφή, που απεικονίσθηκε στα τέχνεργα των Κυκλάδων της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού μεταμορφώθηκε σε θηλυκό αρχέτυπο, που εκφράστηκε κι αποτυπώθηκε ζωηρά στη μοντέρνα τέχνη. Τα έργα των καλλιτεχνών αυτών έκαναν την τέχνη των νησιών διαχρονικό αντικείμενο θαυμασμού.

Το ειδώλιο παρουσιάζεται στην αρχαιολογική έκθεση «Κυκλαδίτισσες. Άγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων».

Η ιέρεια από την Κύπρο

Πήλινο ειδώλιο γυναικείας μορφής, πιθανότατα ιέρειας. Κύπρος, 6ος αιώνας π.Χ.

Ένα πήλινο ειδώλιο ιέρειας του 6ου αιώνα π.Χ. από την Κύπρο καλεί τον θεατή να εξετάσει τον ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο των γυναικών στη θρησκευτική ζωή της κοινωνίας. Το μικρό αυτό ειδώλιο αναπαριστά μία όρθια γυναικεία μορφή στην χαρακτηριστική τελετουργική στάση με τα χέρια να υποβαστάζουν τα στήθη. Φορά περίτεχνα ενδύματα και πλούσια κοσμήματα, που ερμηνεύονται ως ιερά αντικείμενα, αναγκαία για τις τελετουργίες στο ιερό.

Πήλινα ειδώλια γυναικείων μορφών, που κρατούν τα στήθη τους είναι γνωστά από διάφορες κυπριακές θέσεις. Ειδώλια, όπως το συγκεκριμένο, πιθανότατα σχετίζονται με την τοπική κυπριακή θεότητα και το ιερό της Άχνας, της επαρχίας Αμμοχώστου, από την οποία προέρχεται και το ειδώλιο. Κατά την Κυπρο-Αρχαϊκή περίοδο (750 – 475 π.Χ.) στο νησί κυριαρχούσε η λατρεία της Αστάρτης-Αφροδίτης, της θεάς της γονιμότητας. Οι περισσότεροι ερευνητές υποστηρίζουν, ότι τα ειδώλια αυτά αποδίδουν ιέρειες, με τα κοσμήματα-φυλακτά και την τελετουργική ενδυμασία τους, που φορούσαν κατά τη διάρκεια τελετουργιών προς τιμήν της κυπριακής θεάς. Άλλοι όμως θεωρούν, ότι παραπέμπουν στο λατρευτικό άγαλμα της θεάς ή ότι αποδίδουν ειδώλια λατρευτών, τα οποία προσφέρονταν στα ιερά ως ένδειξη αιώνιας πίστης και λατρείας.

Αν και στον χριστιανικό κόσμο δεν τέθηκε ποτέ ζήτημα ανάθεσης θρησκευτικών αξιωμάτων σε γυναίκες μέσω χειροτονίας γνωρίζουμε, ότι στην αρχαιότητα οι γυναίκες συχνά κατείχαν τον ρόλο της ιέρειας, ένα δημόσιο αξίωμα, που ενέπνεε κύρος και σεβασμό. Ως εκπρόσωποι της λατρείας βρίσκονταν στο κέντρο θρησκευτικών τελετουργιών και ήταν επιφορτισμένες με το σημαντικό έργο της φύλαξης, της προστασίας και της εποπτείας του ιερού, γεγονός που καθιστούσε το ρόλο τους ιδιαιτέρως σημαντικό στο κοινωνικό σύνολο.

Μια τρυφερή γυναικεία προτομή    

Προτομή γυναίκας που κρατά άνθος και καρπό (400 – 375 π.Χ.)

Από τα βάθη της αρχαιότητας, η γυναικεία μορφή αποτέλεσε σημαντική πηγή έμπνευσης για όλες τις μορφές τέχνης. Ανάμεσα στις υλικές μαρτυρίες, που μας κληροδότησαν οι αρχαίοι δημιουργοί, συχνά συναντούμε πήλινες τμηματικές απεικονίσεις του γυναικείου σώματος, δηλαδή αναπαραστάσεις γυναικών, που παρουσιάζονται από το κεφάλι έως τους αγκώνες, με μία μόνο κύρια όψη, χωρίς πλάτη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η συγκεκριμένη προτομή, που χρονολογείται στον 4ο αιώνα π.Χ. Απεικονίζει μία γυναικεία μορφή, που φορά πόλο (ψηλό κάλυμμα κεφαλής), κόκκινη ταινία στα μαλλιά και πλούσιο ιμάτιο, το οποίο καλύπτει τον πόλο, τους ώμους και τα χέρια της. Το περιποιημένο πρόσωπό της είναι ελαφρώς ωοειδές με τονισμένα τα επιμέρους χαρακτηριστικά, όπως τα πλατιά μάγουλα και το μικρό στόμα με τα σαρκώδη χείλη. Στο λαιμό της ξεχωρίζει ένα ανάγλυφο περιδέραιο, σύμβολο κύρους και κομψότητας. Με το δεξί της χέρι, που είναι υψωμένο προς το στήθος κρατά κάλυκα άνθους και με το αριστερό, που αποδίδεται λίγο χαμηλότερα έναν σφαιρικό καρπό.

Η ερμηνεία παρόμοιων γυναικείων προτομών παραμένει αβέβαιη. Συχνά συνδέονται με χθόνιες θεότητες και ταυτίζονται είτε με την Αριάδνη ή την Περσεφόνη είτε με τη Δήμητρα, άλλοτε πάλι με αναθέτριες ή αναγνωρίζονται ως προσωποποιήσεις των νεκρών ενώ ακόμη ερμηνεύονται ως αποτροπαϊκά και διακοσμητικά στοιχεία των οίκων. Ο συμβολισμός των αντικειμένων που κρατούν, ιδιαίτερα του άνθους και του καρπού έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον πολλών μελετητών, καθώς παραπέμπει άμεσα σε έννοιες, όπως η γονιμότητα, η αναπαραγωγή και η αναγέννηση. Στην αρχαιότητα, όπως και σήμερα η ανάγκη των ζώντων να εξασφαλίσουν τη φροντίδα των θεών για τους νεκρούς, τους οδήγησε να τοποθετούν συχνά τα αντικείμενα αυτά στους τάφους ως κτερίσματα, δηλαδή προσφορές για την προστασία του αποθανόντα στο ταξίδι προς το επέκεινα.

Η συγκεκριμένη προτομή είναι πιθανότατα έργο βοιωτικού εργαστηρίου και στην οπίσθια όψη της υπάρχει οπή ανάρτησης σε κάποιο έπιπλο.

Η θεϊκή αρπαγή

Η αρπαγή της Ευρώπης από τον Δία σε αττικό ερυθρόμορφο κρατήρα (400 – 375 π.Χ.)

Δεν είναι λίγες οι φορές, που λέμε, ότι οι αρχαίοι μύθοι λειτουργούν σαν καθρέφτης της κοινωνικής πραγματικότητας της αρχαίας Ελλάδας. Οι ερωτικές δραστηριότητες θεών και θνητών, που περιγράφονται στην ελληνική μυθολογία  απασχόλησαν αρκετά τους αρχαίους αγγειογράφους. Οι γυναίκες, των οποίων η ομορφιά προκαλούσε ακόμα και τους αθάνατους εμφανίζονται συχνά ως θηράματα, θύματα της πατριαρχικής δομής ενώ ως κυνηγοί εντοπίζονται σπανιότερα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο μύθος της αρπαγής της Ευρώπης από τον Δία μεταμορφωμένο σε ταύρο, που απεικονίζεται σε αυτόν τον ερυθρόμορφο κρατήρα του 400 – 375 π.Χ.

Ο Δίας, μαγεμένος από την ομορφιά της Ευρώπης, κόρης του βασιλιά της Φοινίκης Αγήνορα μεταμορφώθηκε σε ολόλευκο ταύρο για να την πλησιάσει, καθώς εκείνη μάζευε λουλούδια με τις φίλες της κοντά στη φοινικική ακτή. Η πριγκίπισσα, ενθουσιασμένη από το εξωτικό ζώο ανέβηκε στη ράχη του και ξαφνικά βρέθηκε να πετάει πάνω από την θάλασσα, όπως υποδηλώνουν τα τρία ψάρια στο κάτω μέρος της παράστασης. Μπροστά από το ζεύγος εικονίζεται ο θεός Ερμής, που με το ανασηκωμένο δεξί του χέρι οδηγεί την πομπή. Πίσω τους εμφανίζεται ο φτερωτός θεός Έρωτας, που ευλογεί την ένωση του ζευγαριού, το οποίο θα προσγειωθεί στη Γόρτυνα της Κρήτης.

Η συγκεκριμένη παράσταση είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα των καταστάσεων και της βίας, που οι γυναίκες συχνά καλούνταν να διαχειριστούν στους κόλπους των πατριαρχικών κοινωνιών της  αρχαιότητας. Εκείνο το στοιχείο, που εγείρει εντυπώσεις είναι, ότι οι σκηνές αυτές δεν φαίνεται να προκαλούσαν την αποδοκιμασία, που θα περίμενε κανείς σήμερα. Απόδειξη αποτελεί και η ήρεμη στάση με την οποία αποδόθηκε η κόρη, δίνοντας την εντύπωση, ότι ακολουθεί τον απαγωγέα της με την θέλησή της. Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνούμε, ότι πρόκειται για έργα ανδρών κεραμέων και αγγειογράφων, τα οποία απευθύνονται σε ένα αμιγώς ανδρικό κοινό, αυτό των συμποσίων στην περίπτωση του κρατήρα.

Ο μύθος της αρπαγής της Ευρώπης, που έδωσε το όνομά της σε ολόκληρη την ήπειρο αποτελεί έναν από τους πιο διαδεδομένους της αρχαιότητας.

Όταν οι ρόλοι αντιστρέφονται

Η φτερωτή θεότητα Ηώς προσπαθεί να δελεάσει νεαρό άνδρα σε αττική ερυθρόμορφη υδρία (460 – 450 π.Χ.)

Προχωρώντας βαθύτερα στο ενδιαφέρον κεφάλαιο των αρπαγών και των ερωτικών συνευρέσεων, ο επισκέπτης του μουσείου μπορεί να θαυμάσει την εντυπωσιακή υδρία, που απεικονίζει μία εξαιρετικά σπάνια σκηνή: Μία γυναίκα στον ρόλο της κυνηγού. Πρόκειται για την φτερωτή θεότητα Ηώ, την προσωποποίηση της αυγής, η οποία προσπαθεί να δελεάσει έναν νεαρό όμορφο άνδρα.

Η μορφή της, που δεσπόζει στην κύρια όψη του ερυθρόμορφου αγγείου παρουσιάζεται σε έντονο βηματισμό να προχωρά προς τα δεξιά. Φοράει πολύπτυχο πέπλο, σκουλαρίκια και ταινία στα μαλλιά. Οι φτερούγες της είναι ανοικτές γιατί παραμονεύει τον στόχο της, τον όμορφο γυμνό νέο στα δεξιά. Απλώνοντας τα χέρια της του προσφέρει ένα στεφάνι ως ερωτικό δώρο. Η αντίδραση του νεαρού άνδρα αποδίδει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την αντιστροφή των ρόλων, όπως αυτοί είχαν καθιερωθεί στην πατριαρχική παράδοση της αρχαίας Ελλάδας. Έκπληκτος, ευάλωτος και τρομαγμένος προσπαθεί να αποφύγει το δώρο και να διαφύγει της αρπαγής. Πίσω από την Ηώ, απεικονίζεται μία δεύτερη γυναίκα, η οποία παρακολουθώντας τα γεγονότα, που εκτυλίσσονται μπροστά της προσπαθεί να απομακρυνθεί.

Οι σκηνές αρπαγής και βίας, που ήταν αρκετά διαδεδομένες στην αρχαία ελληνική γραμματεία και τέχνη, κυρίως του 5ου  και 4ου  αιώνα  π.Χ., ήταν άμεσα συνυφασμένες με γυναίκες, που έπεφταν θύματα της μοίρας και της ανδρικής ικανοποίησης. Στη συγκεκριμένη περίπτωση αντίθετα, μία γυναίκα σε ρόλο ανδρικό αποκτά την ιδιότητα του απαγωγέα. Η Ηώ σαν άλλος Δίας προσπαθεί να αποπλανήσει το αντικείμενο του πόθου της. Η υδρία χρονολογείται στα 460 – 450 π.Χ. και αποδίδεται στον αποκαλούμενο «Ζωγράφο της Villa Giulia».

Το απόλυτο παιχνίδι των κοριτσιών

Πήλινη αρθρωτή κούκλα (πλαγγόνα), παιχνίδι και αποτροπαϊκό αντικείμενο (περ. 490 π.Χ.)

Στην αρχαιότητα τα κορίτσια μεγάλωναν στον γυναικωνίτη υπό τη φροντίδα της μητέρας τους και της τροφού ενώ προετοιμάζονταν για τον μελλοντικό τους ρόλο ως μητέρες και νοικοκυρές. Το παιχνίδι ήταν, όπως και σήμερα, μία από τις αγαπημένες τους ασχολίες. Ανάμεσα στα παιχνίδια τους, ξεχωριστή θέση είχαν οι κούκλες ή αλλιώς  πλαγγόνες.  Αυτή η  χαριτωμένη κούκλα μας προσφέρει μία πολύτιμη εικόνα της καθημερινής ζωής των κοριτσιών και μας επιτρέπει να φανταστούμε τον τρόπο με τον οποίο αυτά μεγάλωναν.

Πρόκειται για ένα πήλινο ειδώλιο των αρχών του 5ου αιώνα π.Χ., που παριστάνει μία νεαρή γυναικεία μορφή με κοντό χιτωνίσκο, ψηλό κάλυμμα κεφαλής (πόλο) και κινητά χέρια και πόδια. Τα αρθρωτά άκρα ενώνονταν με τον κορμό στους ώμους, τους μηρούς ή τα γόνατα μέσω οπών. Με αυτόν τον τρόπο μπορούσαν να κινούνται σε διάφορες στάσεις σαν μαριονέτες και γι’ αυτόν τον λόγο συχνά αποκαλούνται και νευρόσπαστα. Ορισμένες φορές  οι λεπτομέρειες της ενδυμασίας τους αποδίδονταν ζωγραφικά ενώ άλλες φορές τις έντυναν με πάνινα ενδύματα. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα, οι μορφές αυτές κρατούν κρόταλα ή τύμπανα και γι’ αυτό ερμηνεύονται συχνά ως χορεύτριες.

Τα κορίτσια είχαν για τις κούκλες τους τα απαραίτητα εξαρτήματα, όπως αντίγραφα επίπλων, μικρογραφίες αγγείων και παπούτσια. Παίζοντας μιμούνταν τις κινήσεις των ενήλικων γυναικών του σπιτιού και έτσι προετοιμάζονταν για τον μελλοντικό τους ρόλο ως κυρίες του οίκου τους.

Οι πλαγγόνες συνήθως τοποθετούνταν σε παιδικούς τάφους ως κτερίσματα ή σε τάφους ενηλίκων ως αποτροπαϊκά αντικείμενα. Την παραμονή του γάμου τους, οι παρθένες κόρες αφιέρωναν τις πλαγγόνες και τα υπόλοιπα παιχνίδια τους στις θεότητες, που προστάτευαν τον έγγαμο βίο.

Τα δώρα στην νύφη

Αττική πυξίδα λευκού βάθους με προσφορά επαυλίων δώρων στη νύφη (450 π.Χ.)

Στην αρχαία Αθήνα οι κόρες δεν είχαν τη δυνατότητα να κυκλοφορούν ελεύθερα και να συνάπτουν ερωτικές σχέσεις πριν από τον γάμο τους. Η ιδανική ηλικία γάμου για τα κορίτσια θεωρούνταν περίπου τα 14 έτη ενώ για τους άνδρες τα 30.  Ένας τυπικός γάμος στην Αθήνα ξεκινούσε με την «εγγύη», που αντιστοιχεί στον σημερινό αρραβώνα. Επρόκειτο για μία προφορική συμφωνία μεταξύ του πατέρα της νύφης και του γαμπρού, η οποία επικυρωνόταν με χειραψία. Κατά τη συμφωνία αυτή καθοριζόταν και η προίκα. Συνήθως, την επιλογή του γαμπρού έκανε ο πατέρας της νύφης, χωρίς  πολλές φορές να ζητά την έγκρισή της. Ο βασικός σκοπός του γάμου ήταν η δημιουργία νόμιμων απογόνων, κατά προτίμηση αρρένων, οι οποίοι θα κληρονομούσαν την περιουσία και θα διαιώνιζαν τους οικογενειακούς δεσμούς από γενιά σε γενιά.

Ανάπτυξη της τελετής των δώρων που προσφέρονταν στην νύφη σε αττική πυξίδα (450 π.Χ.)

Η γαμήλια διαδικασία διαρκούσε τρεις ημέρες. Την πρώτη μέρα, στα Προαύλια  λάμβανε χώρα το τελετουργικό λουτρό της νύφης. Τη δεύτερη μέρα, που ήταν και η κύρια του γάμου, ο πατέρας της νύφης διοργάνωνε ένα πλούσιο γεύμα, στο τέλος του οποίου η νύφη σήκωνε τελετουργικά τον πέπλο της αποκαλύπτοντας το πρόσωπό της στον γαμπρό και στους καλεσμένους, τα λεγόμενα ανακαλυπτήρια. Ακολουθούσε πομπή, που συνόδευε το ζευγάρι στο νέο του σπιτικό.

Την τρίτη μέρα, στα Επαύλια  η νύφη υποδεχόταν στο καινούριο της σπίτι τα γαμήλια δώρα. Μια σκηνή επαυλίων δώρων προς τη νύφη απεικονίζεται στη συγκεκριμένη πυξίδα του 450 π.Χ. Ένα σκεύος προορισμένο για την αποθήκευση κοσμημάτων και καλλυντικών για τον γυναικείο καλλωπισμό, που κοσμείται με τη μορφή μιας νεαρής γυναίκας καθισμένης σε σκαμνί. Μπροστά της, τρεις γυναικείες μορφές της προσφέρουν δώρα: Η πρώτη ένα ρόδι, η δεύτερη ένα δυσδιάκριτο αντικείμενο και τρίτη ένα πτηνό, όλα συνδεδεμένα με τη γονιμότητα.

Για την τροφή του βρέφους

Μελαμβαφές θήλαστρο (περ. 430 – 425 π.Χ.)

Η γυναίκα με τον γάμο περνούσε από την κυριότητα του πατέρα της σε εκείνη του συζύγου της. Προορισμός της ήταν να γίνει μητέρα. Η ζωή της περιοριζόταν στον γυναικωνίτη, συνήθως στον πάνω όροφο της οικίας, που όπως δηλώνει και το όνομά του ήταν εξ ολοκλήρου αφιερωμένος στις γυναίκες. Οι άνδρες  άλλωστε, πίστευαν, πως απομονώνοντας τις γυναίκες τους θα διασφάλιζαν την ηθική τους υπόληψη αλλά και την πατρότητα των παιδιών τους. Οι κύριες ασχολίες των γυναικών ήταν η ανατροφή των παιδιών και η ενασχόληση με τις οικιακές εργασίες.

Η αρχαία Ελληνίδα τάιζε το μωρό της με θήλαστρο ενώ το απασχολούσε με μία κουδουνίστρα, παιχνίδι και αποτροπαϊκό όργανο ταυτοχρόνως. Ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα αρχαίου θηλάστρου αποτελεί το εικονιζόμενο παράδειγμα. Χρονολογείται στον 5ο αιώνα π.Χ. και κοσμείται με μεγάλες σπείρες, που περιβάλλουν το στόμιο. Η υπόλοιπη επιφάνεια του αγγείου είναι μελαμβαφής. Κατά την αρχαιότητα εκτός από το μητρικό γάλα, τα βρέφη τρέφονταν και με γάλα από τις κατσίκες ή τις αγελάδες. Τα θήλαστρα λειτουργούσαν ενίοτε και ως παιχνίδια. Παρόμοια αγγεία ανευρίσκονται συχνά σε παιδικούς τάφους ως κτερίσματα.

Αντικείμενα σαν κι αυτό φωτίζουν τον καθοριστικό ρόλο της γυναίκας ως δημιουργού και φορέα της ζωής υπογραμμίζοντας τη συμβολή της στην διατήρηση και την διαιώνιση της κοινωνίας.

Η γυναίκα και η τέχνη της υφαντικής

Αττική ερυθρόμορφη λήκυθος με παράσταση γυναίκας που γνέθει μαλλί μπροστά σε καλάθι (περ. 460 π.Χ.)

Στην αρχαία ελληνική αγγειογραφία οι ενάρετες γυναίκες, σε αντίθεση με τις εταίρες, που θα δούμε παρακάτω απεικονίζονται να πράττουν αυτό, που όριζε η θέση τους ως προστάτιδες και θεματοφύλακες του νοικοκυριού. Είναι γεγονός, ότι η αρχαία ελληνική κοινωνία είχε παραχωρήσει στις γυναίκες έναν πολύ σπουδαίο ρόλο, αυτόν της ορθής διαχείρισης του οίκου (οικονομία).  Σε αυτό το πλαίσιο η  οικοδέσποινα κυβερνούσε το σπίτι της με απόλυτη εξουσία.

Η παραγωγή υφασμάτων, μία παραδοσιακά γυναικεία απασχόληση αποτελούσε σημαντική πτυχή της οικιακής οικονομίας και η συμβολή των γυναικών στον τομέα αυτόν ήταν απαραίτητη για την οικονομική ευημερία της οικογένειας. Τα περισσότερα υφάσματα και ο ρουχισμός, που χρειαζόταν μία οικογένεια παράγονταν στο σπίτι. Η οικοδέσποινα και οι δούλες της ήταν επιφορτισμένες με το γνέσιμο του μαλλιού, την αποθήκευσή του και την ύφανσή του στον αργαλειό. Πολλές παραστάσεις στα αγγεία απεικονίζουν γυναίκες να ασχολούνται με το γνέσιμο ή την ύφανση ενισχύοντας την συσχέτιση μεταξύ των γυναικών και της παραγωγής υφασμάτων.

Στην επιφάνεια αυτής της ερυθρόμορφης ληκύθου, που χρονολογείται περίπου στα 460 π.Χ. εικονίζεται γυναίκα σε μία σκηνή από την καθημερινή της ζωή. Στέκεται όρθια στο κέντρο της παράστασης φορώντας χιτώνα και ιμάτιο. Έχει μαζεμένα τα μαλλιά της σε κότσο και φοράει ταινία στο κεφάλι. Στα προτεταμένα προς τα εμπρός χέρια της κρατάει μαλλί και πλησιάζει έναν κάλαθο μπροστά της, όπου θα το αποθηκεύσει πριν το γνέσιμο.  Παραστάσεις σαν κι αυτήν αποδεικνύουν, ότι η τέχνη της υφαντικής ήταν για την γυναίκα ό,τι ήταν ο πόλεμος για τον άνδρα, η κατεξοχήν έκφραση της ταυτότητάς της.

Η αποθέωση της κομψότητας

Μία Ταναγραία, πήλινο ειδώλιο γυναικείας μορφής (περ. 325 – 300 π.Χ.)

Κατά την Ελληνιστική περίοδο (4ος – 1ος αιώνας π.Χ.), η αρχαία ελληνική τέχνη εισέρχεται σε ένα νέο κεφάλαιο, σύμφωνα με το οποίο ένα διαφορετικό και πιο αισθησιακό πρότυπο γυναικείας ομορφιάς αρχίζει σταδιακά να αναδύεται. Οι καλλιτέχνες αρχίζουν να δημιουργούν μαζικά κομψά ειδώλια γυναικείων μορφών, γνωστά  ως «Ταναγραίες» εξαιτίας της εύρεσης πολυάριθμων ειδωλίων αυτού του τύπου σε τάφους στην Τανάγρα της Βοιωτίας στα τέλη του 19οι αιώνα.

Χαρακτηριστικό δείγμα του νέου προτύπου γυναικείας ομορφιάς της περιόδου αποτελεί η συγκεκριμένη Ταναγραία. Πρόκειται για μία καλλονή των τελών του 4ου  αιώνα π.Χ. με περίτεχνη κόμμωση, πλούσια ενδύματα και καρδιόσχημο ριπίδιο (βεντάλια σε σχήμα καρδιάς) στο αριστερό της χέρι. Οι Ταναγραίες αντανακλούν τις κομψές κυρίες της εποχής, οι οποίες κρατούσαν τα ριπίδιά τους για να δροσίζονται από τη ζέστη και ταυτόχρονα να τονίζουν με τις κινήσεις τους τη χάρη και την θηλυκότητά τους. Τα κοσμήματα που φορούν και τα χρώματα, που σε ορισμένες περιπτώσεις  τονίζουν τα χείλη τους  υπογραμμίζουν τη σημασία της φροντίδας του προσώπου και του σώματος ως βασικό στοιχείο του γυναικείου καλλωπισμού.

Είναι γεγονός, ότι αυτή η νέα καλλιτεχνική στροφή σηματοδοτεί τη γενικότερη απελευθέρωση της γυναικείας παρουσίας από τα αυστηρά ιδανικά της Κλασικής περιόδου. Ο αισθησιασμός και η ομορφιά των Ταναγραίων φανερώνει μία γενικότερη βελτίωση της κοινωνικής θέσης της γυναίκας κατά την Ελληνιστική περίοδο, που θα γίνει σαφέστερη στους ρωμαϊκούς χρόνους, όταν οι γυναίκες θα αποκτήσουν πολιτικά δικαιώματα, οικονομική ανεξαρτησία και πλήρη πρόσβαση στην εκπαίδευση. Οι Ταναγραίες φαίνεται ότι απεικόνιζαν θνητές γυναίκες και είχαν διακοσμητική χρήση.

Ερωτικές συναντήσεις

Ερυθρόμορφος κρατήρας για την μείξη του οίνου με νερό, με σκηνή δύο ζευγαριών που ετοιμάζονται να επιδοθούν σε ερωτικές πράξεις (500 – 490 π.Χ.)

Μία από τις πιο συνηθισμένες μορφές ψυχαγωγίας της αριστοκρατίας στην αρχαία Ελλάδα ήταν το συμπόσιο. Αποτελούσε μια σημαντική κοινωνική εκδήλωση, στην οποία συμμετείχαν μόνον άνδρες. Οι συμποσιαστές συγκεντρώνονταν σε ένα σπίτι για να διασκεδάσουν, να συζητήσουν πολιτικά και φιλοσοφικά ζητήματα, να απαγγείλουν ποίηση και φυσικά να πιούν κρασί. Οι ευπρεπείς γυναίκες αποκλείονταν από αυτό. Οι μόνες γυναίκες που μπορούσαν να συμμετάσχουν σε αυτές τις ανδρικές συνεστιάσεις ήταν οι μουσικοί, οι χορεύτριες και από τον 6ο αιώνα π.Χ. οι εταίρες, οι γυναίκες δηλαδή, που ικανοποιούσαν ερωτικά και, κυρίως, πνευματικά τους συνδαιτυμόνες.

Στην επιφάνεια αυτού του ερυθρόμορφου κρατήρα ο αποκαλούμενος «Ζωγράφος του Γκέτιγκεν», ένας σημαντικός αγγειογράφος του 5ου αιώνα π.Χ., αποτύπωσε με ζωντάνια μία ερωτική σκηνή σε συμπόσιο. Η σκηνή δείχνει δύο ζευγάρια, που ετοιμάζονται να επιδοθούν σε ερωτικές περιπτύξεις. Οι ανδρικές μορφές της παράστασης ερμηνεύονται ως συμποσιαστές, οι οποίοι είναι γυμνοί, ιθυφαλλικοί και ετοιμάζονται να συνευρεθούν ερωτικά με τα αντικείμενα του πόθου τους: Δύο γυμνές γυναικείες μορφές, που αναγνωρίζονται ως εταίρες.

Οι εταίρες ήταν εκδιδόμενες γυναίκες υψηλής μόρφωσης και γνώστριες των τεχνών και της πολιτικής επικαιρότητας της πόλης. Πρόκειται για γυναίκες,  οι οποίες, πέρα από την σαρκική ικανοποίηση, που προσέφεραν ήταν ικανές να λάβουν μέρος στις συζητήσεις των καλλιεργημένων ανδρών στα συμπόσια επηρεάζοντάς τους σημαντικά. Δίπλα στις εταίρες υπήρχαν και οι πόρνες, οι οποίες ήταν φτωχότερες από αυτές.

Στην αρχαία Ελλάδα δεν θεωρούνταν μοιχεία για τον άνδρα αν σύναπτε σχέσεις με εταίρα ή πόρνη. Η κοινωνία επέτρεπε στους άνδρες να έχουν εξωσυζυγικές σχέσεις αρκεί να μην σχετίζονται με παντρεμένες γυναίκες. Μία από τις πιο φημισμένες ερωτικές συντρόφους ήταν η περίφημη Ασπασία, που είχε ερωτευθεί ο Περικλής και η οποία επηρέαζε τις ενέργειές του. Ήταν λοιπόν, απόλυτα εύλογο οι εταίρες να ασκούν εξουσία εφόσον βρίσκονταν στο επίκεντρο της ζωής σημαντικών ανδρών.

Η γυναίκα μουσικός

Αττικός ερυθρόμορφος κρατήρας με σκηνή επιστροφής από συμπόσιο. Εικονίζεται μια ομάδα νεαρών που συνοδεύεται από γυναίκα που παίζει αυλό (400 – 375 π.Χ.)

Στην αρχαία ελληνική κοινωνία, και κυρίως στην κλασική Αθήνα η γυναίκα είχε ως βασικό της ρόλο τη φροντίδα του σπιτιού, ζώντας κυρίως στον προστατευμένο χώρο του οίκου. Ωστόσο, αυτός ο περιορισμός δεν ίσχυε για όλες τις γυναίκες. Στην πραγματικότητα αποτελούσε προνόμιο των εύπορων και ευυπόληπτων κυριών. Γιατί για πολλές άλλες γυναίκες, η ανάγκη για επιβίωση τις ωθούσε να βγουν από το σπίτι, να δουλέψουν για να βγάλουν τα προς το ζην. Ανάμεσά τους βρίσκονταν και οι επαγγελματίες μουσικοί, γυναίκες με ταλέντο, οι οποίες ψυχαγωγούσαν τους άνδρες στα πολυτελή συμπόσια.

Η μελέτη της αρχαίας ελληνικής αγγειογραφίας καταδεικνύει τη συχνή παρουσία των γυναικείων αυτών μορφών στην εικονογραφία. Η επαναλαμβανόμενη απεικόνισή τους αποτελεί σημαντική πηγή πληροφοριών για τον ρόλο τους στο κοινωνικό γίγνεσθαι προσφέροντας ανεκτίμητες πληροφορίες για τη θέση τους στον αρχαίο ελληνικό κόσμο.

Στην κύρια όψη αυτού του ερυθρόμορφου κρατήρα, που χρονολογείται στα 400 – 375 π.Χ.  ένας σημαντικός αγγειογράφος της εποχής, πιθανότατα ο συμβατικά αποκαλούμενος «Ζωγράφος του κυνηγιού των λαγών» έχει αποδώσει μια σκηνή κώμου, δηλαδή σκηνή επιστροφής από συμπόσιο. Δύο νέοι χορεύουν με ενθουσιασμό, ο ένας κρατώντας αναμμένη δάδα και ο άλλος ραβδί. Στο κέντρο της παράστασης ξεχωρίζει μία όμορφη νεαρή αυλητρίδα, που αποδίδεται με λευκό χρώμα. Με χάρη και αυτοπεποίθηση κρατά στα χέρια της τον αυλό και δίνει ρυθμό στον χορό των ανδρών. Συχνά, αυτές οι εύθυμες παρέες κατέληγαν σε ρομαντικές καντάδες έξω από τα παράθυρα γοητευτικών γυναικών.

Το πολύτιμο περιδέραιο μιας γυναίκας από την Κύπρο

Χρυσό περιδέραιο με πολύτιμους και ημιπολύτιμους λίθους από την Κύπρο (μέσα 4ου αιώνα μ.Χ.)

Από την αρχαιότητα το κόσμημα συνόδευσε τη γυναίκα σε πολλά στάδια της ζωής της. Οι γυναίκες στολίζονταν με διάφορα κοσμήματα και χρησιμοποιούσαν εξαρτήματα για να στερεώνουν τα ρούχα τους. Διέθεταν κοσμήματα διαφόρων τύπων, όπως στεφάνια και διαδήματα, σκουλαρίκια, περιδέραια, επιστήθια κοσμήματα, βραχιόλια και δακτυλίδια.

Ένα περιδέραιο εξαιρετικής τέχνης στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης διηγείται την ιστορία του γυναικείου καλλωπισμού, όπως αυτός εξελίχθηκε κατά την ύστερη αρχαιότητα και τους μετέπειτα βυζαντινούς χρόνους.  Πρόκειται για ένα χρυσό κόσμημα με διάτρητο διάκοσμο («opus interrasile») και ένθετους πολύτιμους και ημιπολύτιμους λίθους. Προέρχεται από τάφο στο αρχαίο Μάριον της Κύπρου, την σημερινή Πόλη Χρυσοχούς στην επαρχία της Πάφου, και βρέθηκε μαζί με άλλα κοσμήματα και προσωπικά αντικείμενα, αρκετά από τα οποία εκτίθενται στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Η χρήση του προβληματίζει τους μελετητές. Ορισμένοι υποστηρίζουν, ότι πρόκειται για διάδημα ή για απλό περιδέραιο. Αλλά η πιθανότερη εκδοχή είναι, ότι πρόκειται για κόσμημα, που ήταν ραμμένο πάνω σε ύφασμα, ενδεχομένως στη λαιμόκοψη ενός επίσημου ή τελετουργικού ενδύματος.

Το περιδέραιο ανήκε πιθανότατα σε μια γυναίκα υψηλής κοινωνικής θέσης. Χρονολογείται στα μέσα του 4ου αιώνα μ.Χ., δηλαδή στη μεταβατική φάση από τη Ρωμαϊκή στη Βυζαντινή εποχή και αποδεικνύει τη νέα δυναμική, που απέκτησαν οι τέχνες στην ανατολική Μεσόγειο την περίοδο αυτή.

Η γυναίκα στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης από τους προϊστορικούς χρόνους έως την κλασική αρχαιότητα στη πόλη-κράτος της Αθήνας

Βιογραφικό

Ο Παναγιώτης Ιωσήφ είναι επιστημονικός διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης και καθηγητής Αρχαίας και Μεσαιωνικής Νομισματικής στο Πανεπιστήμιο Radboud του Νάιμεχεν (Ολλανδία), όπου έχει επιβλέψει σειρά μεταπτυχιακών και διδακτορικών διατριβών. Επί σειρά ετών υπήρξε υποδιευθυντής της Βελγικής Σχολής Αθηνών, συμβάλλοντας σημαντικά στην καθιέρωσή της ως ερευνητικού κέντρου. Είναι κλασικός αρχαιολόγος με ειδίκευση στην ελληνιστική Ανατολή, με έμφαση τη νομισματική και την οικονομία.

Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Μέγαρο Σταθάτου

Έχει λάβει πλήθος υποτροφιών και διεθνών διακρίσεων ενώ έχει συγγράψει κι επιμεληθεί δεκατρία βιβλία, πέντε καταλόγους εκθέσεων κι έχει δημοσιεύσει πάνω από 90 άρθρα σε κορυφαία επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους. Έχει διοργανώσει πολυάριθμα συνέδρια ενώ έχει συμμετάσχει σε πάνω από 50 διεθνή συνέδρια. Υπήρξε μέλος σε πλήθος ανασκαφικών ερευνών στην Ελλάδα και το εξωτερικό και επί χρόνια υπήρξε επιστημονικός συνεργάτης της ανασκαφής της Βελγικής Σχολής Αθηνών στο Θορικό Αττικής. Είναι ενεργό μέλος επιστημονικών επιτροπών και περιοδικών.

Διαβάστε επίσης: 

Ο μυστικός κόσμος της γυναίκας στην αρχαιότητα Μουσείο Μπενάκη: Γράφει ο δρ Γιώργης Μαγγίνης

Ο μυστικός κόσμος της γυναίκας στην αρχαιότητα Αρχαιολογικό Μουσείο Βραυρώνας: Γράφει η δρ Ελένη Ανδρίκου

Ο μυστικός κόσμος της γυναίκας στο Βυζάντιο - Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης: Γράφει η δρ Ευαγγελία Αγγέλκου

Πηγή: Π. Ιωσήφ, MonoNews