Ο «άγνωστος» Μαυροκορδάτος του σιδηροδρόμου

Ο σιδηροδρομικός σταθμός της Δράμας κατασκευάστηκε το 1895. Πλησίον του κτιρίου λειτουργεί το Μουσείο Τρένων που δημιούργησε ο Σύλλογος Σιδη...

Ο σιδηροδρομικός σταθμός της Δράμας κατασκευάστηκε το 1895. Πλησίον του κτιρίου λειτουργεί το Μουσείο Τρένων που δημιούργησε ο Σύλλογος Σιδηροδρομικών Υπαλλήλων «Ηφαιστος». [Credit: ΣΑΚΗΣ ΓΑΛΟΠΟΥΛΟΣ]

Ο εγγονός του πολιτικού ανδρός ήταν τοπογράφος και χαρτογράφος και ως αρχιμηχανικός είχε λάβει μέρος στην κατασκευή της γραμμής Θεσσαλονίκη – Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη).

Η συναρπαστική ιστορία των σιδηροδρόμων στην Ανατολική Μακεδονία, όταν η Δράμα ήταν κόμβος στη γραμμή Θεσσαλονίκη – Κωνσταντινούπολη, φέρνει στο προσκήνιο και ένα όνομα. Ο Αλέξανδρος Ν. Μαυροκορδάτος (1862-1895), εγγονός του συνονόματου πολιτικού ανδρός, ήταν τοπογράφος και χαρτογράφος και ως αρχιμηχανικός είχε λάβει μέρος στην κατασκευή της γραμμής Θεσσαλονίκη – Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη). Το έργο είχε αναλάβει η γαλλοβελγική εταιρεία Jonction. «Στον 33χρονο αρχιμηχανικό είχε ανατεθεί η κατασκευή του δυσκολότερου τμήματος της γραμμής», λέει η ιστορικός Γεωργία Μπακάλη που φωτίζει την περίπτωση του Αλέξανδρου Ν. Μαυροκορδάτου. «Το τμήμα αυτό ήταν στην περιοχή που τότε ονομαζόταν Μπούκια (το σημερινό Παρανέστι)». Αλλά στις αρχές του 1895, ο Αλέξανδρος προσεβλήθη από ελώδη πυρετό και «εξεμέτρησε το ζην εν Μπουκ παρά την Δράμαν μακράν των οικείων…».

Αφορμή για τις ξεχασμένες αυτές ιστορίες, αλλά τόσο σημαντικές για την ιστορία των τόπων και την ανάπτυξη του σιδηροδρόμου, είναι η λειτουργία του Μουσείου Τρένων στον ατμοσφαιρικό αλλά παρηκμασμένο σταθμό της Δράμας. Το μουσείο ιδρύθηκε από τον Σύλλογο Σιδηροδρομικών Υπαλλήλων «Ηφαιστος» (με την ευγενική χορηγία του Δραμινού Αρη Θεοδωρίδη μεταξύ άλλων) και η λειτουργία του φέρνει στη συζήτηση την προοπτική αναθέρμανσης του ενδιαφέροντος για τα τρένα στην Ανατολική Μακεδονία.

Φέτος, 130 χρόνια μετά τον πρόωρο θάνατο του μηχανικού Αλέξανδρου Ν. Μαυροκορδάτου θυμόμαστε πως κοντά στο Παρανέστι στήθηκε ένας μαρμάρινος οβελίσκος, ύψους 4 μέτρων, να μνημονεύει το πέρασμα αυτού του άνδρα. Για τον οβελίσκο και τον Μαυροκορδάτο έχει ασχοληθεί εκτενώς ο καθηγητής Ευάγγελος Λιβιεράτος, αλλά η ευρύτερη κοινωνία αγνοεί την περίπτωση του ηρωικού μηχανικού, που υπήρξε «μάρτυς της σιδηροδρομικής γραμμής Παρανεστίου – Νέστου».

Η Γεωργία Μπακάλη μας λέει πως η ταφή του Μαυροκορδάτου έγινε στην Καβάλα με μεγάλη επισημότητα εκ μέρους των οθωμανικών αρχών και με παρουσία 15.000 ανθρώπων. Ο πατέρας του Μαυροκορδάτου, Νικόλαος, ήταν τότε πρεσβευτής της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη και την ημέρα της κηδείας, όλα τα καταστήματα και οι καπναποθήκες της πενθούσας Καβάλας έκλεισαν.

«Το Μουσείο Τρένων της πόλης μας», αναφέρει η Γεωργία Μπακάλη, «θα μπορούσε να αναδειχθεί καλύτερα και να αναδείξει το πολιτισμικό απόθεμα που συνδέεται με την ιστορία του σιδηροδρόμου. Η πρόταση που είχαμε υποβάλει για την ονομασία του Μουσείου σε Μουσείο Αλέξανδρου Ν. Μαυροκορδάτου γίνεται πάλι επίκαιρη. Με κριτήρια προβολής και επικοινωνιακής αποτελεσματικότητας μια τέτοια ονομασία θα περιβάλει αυτό το υπέροχο Μουσείο με πρόσθετο κύρος και ακτινοβολία».

Το 1926, η Νομαρχιακή Επιτροπή που είχε συσταθεί στη Δράμα για τη μετονομασία των μουσουλμανικών τοπωνυμίων, επέλεξε το όνομα του Μαυροκορδάτου για το χωριό που ήταν γνωστό ώς τότε ως Λιμποτούν. Το 1896 στήθηκε ο οβελίσκος στη μνήμη του. «Η Επιτροπή εκείνη μας έδωσε τη σκυτάλη», επισημαίνει η Γεωργία Μπακάλη. «Να αναδείξουμε αυτήν την ιστορία πολλαπλώς, συνδυάζοντας αυτές τις παρακαταθήκες με τις προοπτικές του τόπου μας». Το κτίριο του σταθμού στη Δράμα είναι χτισμένο στα γαλλικά πρότυπα που είχε υιοθετήσει η Οθωμανική Αυτοκρατορία και μας υπενθυμίζει τη μοίρα τόσων εγκαταλελειμμένων αντίστοιχων σταθμών.

Πηγή: Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή