Ο μικρός ναός του Δανακού στη Νάξο «ενώνει» τους κατοίκους του χωριού με τους προγόνους τους

Το παρελθόν συναντάει το παρόν σε μια φωτογραφία. [Credit: ΕΦΟΡΕΙΑ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΥΚΛΑΔΩΝ] Η ιστορία των Κυκλάδων έχει τόσο βαθιές ρίζες που σ...

Το παρελθόν συναντάει το παρόν σε μια φωτογραφία. [Credit: ΕΦΟΡΕΙΑ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΥΚΛΑΔΩΝ]

Η ιστορία των Κυκλάδων έχει τόσο βαθιές ρίζες που σε κάθε κατακτητή, παλιό ή σύγχρονο, υπάρχει πάντα κύτταρο αντίστασης. Μια αρχέγονη πολιτισμική μνήμη – λώρος με προγόνους 1.000 χρόνια παλιούς. Απόδειξη, τα πάνδημα θυρανοίξια στον Αγιο Ιωάννη τον Θεολόγο στον Δανακό της Νάξου, πριν από λίγο καιρό, όπου το ποίμνιο ενός ολόκληρου χωριού επανενώθηκε νοερά με εκείνους τους προπάτορες που έχτισαν έναν εικονομαχικό ναό γύρω στο 750 μ.Χ. Στον ίδιο χώρο, στο ίδιο φυσικό περιβάλλον, σε ένα εκκλησάκι αποκατεστημένο υποδειγματικά από αρχαιολόγους και ειδικούς συντηρητές ώστε να θυμίζει την αρχική του μορφή, οι σύγχρονοι Ναξιώτες ανέκτησαν ένα κομμάτι από το χαμένο παρελθόν τους. Διότι σ’ ένα νησί που είναι μεσαιωνικό, βυζαντινό και αρχαιολογικό πάρκο, κάτω από τα τσιμέντα και τους σοβάδες στα ξωκκλήσια εντοιχίζεται η ίδια η άγνωστη ιστορία. Το πιο συγκινητικό, όμως, είναι ότι οι ίδιοι οι ενορίτες του Δανακού από το υστέρημά τους συνέδραμαν οικονομικά την αρχαιολογική υπηρεσία, κάνοντας ένα δημόσιο έργο και δικό τους «κτήμα».

Η Εκκλησία και οι κάτοικοι συνέδραμαν το έργο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων. [Credit: ΜΑΡΚΟΣ ΚΑΦΟΥΡΟΣ]

Παραχώρησαν ακόμη και τη θέση των οικογενειακών τους τάφων γύρω από το μνημείο για να μπορεί να «αναπνεύσει». Ετσι, ξαναλάμπουν τα σπάνια δείγματα εικονομαχικής ζωγραφικής που, όπως και στην Αγία Κυριακή στην Απείρανθο, αλλά και σε άλλους ναΐσκους σκορπισμένους στην ενδοχώρα της Νάξου, αποτελούν ένα πολύτιμο κεφάλαιο που φωτίζει μια ιδιαίτερη πτυχή της ιστορίας της ευρωπαϊκής τέχνης. Και μάλιστα σε αιώνες που θεωρούνταν «σκοτεινοί».

Τα τελευταία χρόνια, το υπουργείο Πολιτισμού διά της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, με τον σχεδιασμό και την καθοδήγηση του εφόρου και βυζαντινολόγου Δημήτρη Αθανασούλη, επιτελεί ένα αθόρυβο έργο στη βυζαντινή Νάξο. Κάθε χρόνο, ειδικά συνεργεία επί μήνες επεμβαίνουν σε δεκάδες εκκλησίες για να διασώσουν και να συντηρήσουν ναούς με πολύτιμες μαρτυρίες από τον κυκλαδικό Μεσαίωνα. Εξαιρετικά σπάνια ζωγραφικά σύνολα που χρονολογούνται πριν από την εικονομαχική κρίση έρχονται στο φως και αποκαθίστανται.

Μετά τα εγκαίνια στήθηκε ένα αυθεντικό κυκλαδίτικο γλέντι κάτω από τα πλατάνια. [Credit: ΕΦΟΡΕΙΑ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΥΚΛΑΔΩΝ]

Τώρα πια γνωρίζουμε ότι η Νάξος είναι το πραγματικό «θησαυροφυλάκιο» και της ανεικονικής τέχνης, καθώς το νησί διατηρεί τα περισσότερα εικονομαχικά μνημεία από κάθε άλλη περιοχή της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Σε πολλά από τα ξωκκλήσια, οι συντηρητές αποκαλύπτουν, έκπληκτοι και οι ίδιοι, τον αλλόκοτο και γοητευτικό κόσμο της ανεικονικής τέχνης. Δεν είναι άλλωστε και μια εύκολη υπόθεση. Ολα πρέπει να γίνουν χειρουργικά, προσεκτικά, διότι πολλοί από αυτούς τους ναούς είναι σε χρήση, έχουν τάφους στον αύλειο χώρο τους, έχουν περάσει στη σύγχρονη συνείδηση με την παρούσα μορφή τους και όχι με αυτήν που κάποτε είχαν.

Η αποκατεστημένη εκκλησία από ψηλά, φωτισμένη το βράδυ των θυρανοιξίων. [Credit: ΕΦΟΡΕΙΑ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΥΚΛΑΔΩΝ]

Το παράδειγμα του Αγίου Ιωάννη αποδεικνύει τι μπορεί να κάνει η αρχαιολογική υπηρεσία όταν συμπεριλαμβάνει στην προσπάθεια και τους ίδιους τους κατοίκους. Τα θυρανοίξια της Δευτέρας τέλεσε ο μητροπολίτης Παροναξίας Καλλίνικος αλλά και ο εφημέριος πατέρας Πέτρος Αμοργιανός, ενώ χαιρετισμό απέστειλε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη: «Το έργο διασφαλίζει όχι μόνον τη διάσωση και λειτουργικότητα ενός μνημείου, αλλά συνδέει τον ναό με το ζωντανό παρόν του», υπογράμμισε, δίνοντας τα εύσημα στην Εκκλησία, στους αρχαιολόγους και στους ντόπιους για αυτήν την ωραία σύμπλευση. 

Οι εργασίες συντήρησης έφεραν στο φως τον εντυπωσιακό διάκοσμο.
[Credit: ΕΦΟΡΕΙΑ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΥΚΛΑΔΩΝ]

Μετά στήθηκε ένα αυθεντικό κυκλαδίτικο γλέντι κάτω από τα αιωνόβια πλατάνια της δροσερής ρεματιάς στην πηγή του Δανακού, όπως άρμοζε στην περίσταση. Εόρταζαν όλοι, άλλωστε, κάτι σημαντικό. Την ίδια τη μνήμη που στις Κυκλάδες κινδυνεύει να χαθεί κάτω από τις ορδές των τουριστών και την αλλοίωση του τοπίου.

Πηγή: Μ. Πουρναρά, Καθημερινή