Ρωμαϊκοί κηροσβέστες αποκαλύπτονται ότι είναι εργαλεία ύφανσης

Λεπτομέρειες των υφαντικών οργάνων είναι ορατές στο ψηφιδωτό του Αχιλλέα στο παλάτι του Λυκομήδη στη βίλα της La Olmeda. [Credit: Public Dom...

Λεπτομέρειες των υφαντικών οργάνων είναι ορατές στο ψηφιδωτό του Αχιλλέα στο παλάτι του Λυκομήδη στη βίλα της La Olmeda. [Credit: Public Domain / Wikimedia Commons]

Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Saguntum από τις ερευνητές Macarena Bustamante Álvarez και Andrea Menéndez Menéndez, από το Πανεπιστήμιο της Γρανάδας, αποκαλύπτει ότι μια σειρά από μικρά χάλκινα αντικείμενα, που παραδοσιακά αναγνωρίζονταν ως ρωμαϊκοί κηροσβέστες, μπορεί στην πραγματικότητα να ήταν εργαλεία που χρησιμοποιούνταν στην παραγωγή υφασμάτων.

Για χρόνια, αυτά τα μεταλλικά αντικείμενα —μικρά κομμάτια με ένα άγκιστρο στο ένα άκρο και έναν πλευρικό άξονα— καταχωρίζονταν σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους ως «κηροσβέστες» ή «ψαλίδια», δηλαδή εργαλεία που χρησιμοποιούνταν για να σβήνουν κεριά ή φυτίλια λαμπτήρων. Τώρα, μια λεπτομερής ανάλυση των συγγραφέων υποδηλώνει ότι η πραγματική τους λειτουργία σχετιζόταν με την κλώση υφαντικών ινών.

«Μετά από λεπτομερή ανάλυση, συνδέουμε αυτά τα κομμάτια με την κλωστοϋφαντουργία», αναφέρουν οι ερευνητές στη μελέτη. Το κλειδί για αυτή την επανερμηνεία βρίσκεται στο σχήμα των αντικειμένων και στη σύγκρισή τους με καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις της εποχής και με παρόμοια εργαλεία που έχουν βρεθεί σε άλλα μέρη της Ευρώπης.

Μερικά παραδείγματα κηροσβεστών ή γάντζων ατράκτου που βρέθηκαν στη Mérida. [Credit: M. Bustamante Álvarez y A. Menéndez Menéndez (2025)]

Πού βρίσκονται τα ρωμαϊκά αδράχτια;

Ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της ρωμαϊκής αρχαιολογίας στον τομέα της κλωστοϋφαντουργίας είναι η σπανιότητα των αδραχτιών — βασικών εργαλείων για την κλώση ινών — στους αρχαιολογικούς χώρους. Από ιστορικές πηγές γνωρίζουμε ότι η κλώση και η ύφανση ήταν θεμελιώδεις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής, ειδικά για τις γυναίκες, και ότι είχαν ακόμη και συμβολική αξία στους γάμους και τις ταφικές τελετές. Ωστόσο, ο αριθμός των αδραχτιών που έχουν βρεθεί είναι πολύ μικρός σε σύγκριση με τη σημασία που πρέπει να είχαν.

Οι ερευνητές υποθέτουν ότι πολλά από αυτά τα εργαλεία μπορεί να είχαν κατασκευαστεί από ευπαθή υλικά όπως το ξύλο, τα οποία δεν έχουν αντέξει στο πέρασμα του χρόνου. Ωστόσο, προτείνουν επίσης ότι ορισμένα μεταλλικά κομμάτια, όπως οι λεγόμενοι κηροσβέστες, μπορεί να αποτελούσαν μέρος πιο σύνθετων κλωστών, όπου ο γάντζος χρησιμοποιούνταν για να συγκρατεί το νήμα κατά την κλώση.

Οι ερευνητές ανέλυσαν ένα ρωμαϊκό μωσαϊκό που βρέθηκε στη βίλα της La Olmeda (Παλένθια). Απεικονίζει μια μυθολογική σκηνή στην οποία μια γυναίκα κρατά έναν αδράχτι, και το ενδιαφέρον είναι ότι αυτό το αδράχτι έχει ένα άγκιστρο στο άκρο του, πολύ παρόμοιο με τους κηροσβέστες που μελετήθηκαν.

«Το ψηφιδωτό της La Olmeda μας δείχνει ένα αδράχτι με μεταλλικό γάντζο, το οποίο ταιριάζει απόλυτα με τη μορφολογία των τεμαχίων που αναλύσαμε», εξηγούν οι συγγραφείς. Αυτή η εικονογραφική απόδειξη, σε συνδυασμό με τη σύγκριση με εργαλεία κλωστοϋφαντουργίας που βρέθηκαν σε άλλες χώρες, ενίσχυσε την υπόθεση ότι αυτά τα αντικείμενα δεν χρησίμευαν για το σβήσιμο των φυτιλιών, αλλά για την κλώση.

Διάγραμμα που δείχνει τον τρόπο λειτουργίας των ισπανικών αγκιστριών αδραχτιού. [Credit: M. Bustamante Álvarez y A. Menéndez Menéndez (2025)]

Η μελέτη ταξινομεί τα αντικείμενα που αναλύθηκαν σε τρεις τύπους: αντικείμενα με κωνική υποδοχή, γάντζο και πλευρικό άξονα, τα οποία είναι τα πιο πολυάριθμα και έχουν βρεθεί σε τοποθεσίες όπως η Augusta Emerita (Mérida)· απλοί γάντζοι χωρίς υποδοχές, οι οποίοι θα μπορούσαν να έχουν συνδεθεί με ξύλινη λαβή· και μια παραλλαγή αποκλειστικά της βόρειας Ιβηρικής Χερσονήσου, με απλούστερο σχεδιασμό.

Τα αντικείμενα αυτά εμφανίζονται σε οικιακά, ταφικά και ακόμη και δημόσια περιβάλλοντα, γεγονός που υποδηλώνει ότι η χρήση τους ήταν ευρέως διαδεδομένη.

Γιατί θεωρήθηκαν κηροσβήστες;

Η σύγχυση προκλήθηκε επειδή παρόμοια εργαλεία χρησιμοποιήθηκαν σε μεταγενέστερες περιόδους για να σβήνουν τα κεριά. Ωστόσο, οι συγγραφείς επισημαίνουν διάφορα προβλήματα με αυτή τη θεωρία.

Το μέγεθος των ρωμαϊκών κηροσβηστών είναι πολύ μικρό για να είναι πρακτικό για λύχνους λαδιού. Δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις για ευρεία χρήση κεριών στην αρχαία Ρώμη. Και ο γάντζος δεν θα είχε κανένα σκοπό αν αυτά ήταν κηροσβήστες, αλλά είναι απαραίτητος σε έναν κλώνο υφάσματος.

Επιπλέον, ορισμένα αντικείμενα είχαν καταχωρηθεί λανθασμένα ως ιατρικά εργαλεία, μια θεωρία που η μελέτη επίσης απορρίπτει.

Το έργο επαναπροσδιορίζει τη λειτουργία αυτών των αντικειμένων και ρίχνει φως σε μια θεμελιώδη δραστηριότητα της ρωμαϊκής ζωής που συχνά έχει περάσει απαρατήρητη στα αρχαιολογικά ευρήματα. Οι ερευνητές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η μελέτη αυτή θα χρησιμεύσει όχι μόνο για την εξάπλωση μιας θεωρίας που έχει ήδη καθιερωθεί σε άλλα μέρη του ρωμαϊκού κόσμου στο ιβηρικό πλαίσιο, αλλά και για την ενθάρρυνση του καθορισμού νέων παραλληλισμών.

Η ανακάλυψη αυτή ανοίγει νέους δρόμους έρευνας για την παραγωγή υφασμάτων στην αρχαία Ισπανία και αποδεικνύει πώς μια νέα προοπτική μπορεί να αλλάξει την αντίληψή μας για αντικείμενα που είχαν παρερμηνευθεί για δεκαετίες.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Macarena Bustamante Álvarez, Andrea Menéndez Menéndez (2025), De lumine ad textilia. Nueva propuesta interpretativa de los “apagamechas” de época romana. SAGVNTVM. Papeles Del Laboratorio De Arqueología De Valencia, 57, n/p. doi.org/10.7203/SAGVNTVM.57.29033

Πηγή: LBV Magazine