Νεολιθικός σκύλος βρέθηκε προσεκτικά θαμμένος στον βυθό μιας αρχαίας σουηδικής λίμνης με ένα οστέινο στιλέτο

Καλλιτεχνική απεικόνιση μιας νεολιθικής ταφής σκύλου. [Credit: Guillermo Carvajal / labrujulaverde.com] Στα ιζήματα της λίμνης του υγροτόπου...

Καλλιτεχνική απεικόνιση μιας νεολιθικής ταφής σκύλου. [Credit: Guillermo Carvajal / labrujulaverde.com]

Στα ιζήματα της λίμνης του υγροτόπου Logsjömossen, στα περίχωρα της Järna νοτιοδυτικά της Στοκχόλμης, μια ομάδα αρχαιολόγων από το ίδρυμα Arkeologerna, που ανήκει στα Σουηδικά Εθνικά Ιστορικά Μουσεία, ανακάλυψε μια σιωπηλή και εξαιρετική μαρτυρία της σχέσης μεταξύ των ανθρώπων της Νεολιθικής εποχής και του ζώου που ήταν ήδη σύντροφός τους.

Πρόκειται για τον πλήρη σκελετό, σε εξαιρετική κατάσταση διατήρησης, ενός σκύλου, που είχε τοποθετηθεί σκόπιμα πριν από περίπου πέντε χιλιετίες μαζί με ένα λεπτοδουλεμένο οστέινο στιλέτο, ένα ταφικό σύνολο που προσδίδει σε αυτή την ανακάλυψη έναν σχεδόν μοναδικό χαρακτήρα στο πλαίσιο της σκανδιναβικής προϊστορίας.

Οι εργασίες, που πραγματοποιήθηκαν το φθινόπωρο παράλληλα με τις εργασίες θεμελίωσης για το μελλοντικό ανάχωμα της σιδηροδρομικής γραμμής Ostlänken, έφεραν στο φως στα βαθύτερα στρώματα του αρχαίου πυθμένα της λίμνης τα απομεινάρια του σκύλου, που βρισκόταν σε βάθος ενάμισι μέτρου και σε απόσταση περίπου τριάντα έως σαράντα μέτρων από την παλιά ακτή.

Ο τόπος της ανακάλυψης ήταν μια αρχαία κρυστάλλινη λίμνη.
 [Credit: The Archaeologists, NHM]

Η περιοχή, που σήμερα αποτελεί ένα τυρφώνα 3.500 τετραγωνικών μέτρων, ήταν τότε μια κρυστάλλινη λίμνη, ένας χώρος οικονομικής χρήσης και, όπως υποδηλώνει αυτή η ανακάλυψη, επίσης τελετουργικής σημασίας για τις ανθρώπινες κοινότητες της τέταρτης χιλιετίας π.Χ.

Το ζώο, σύμφωνα με την προκαταρκτική οστεολογική αξιολόγηση που πραγματοποιήθηκε επιτόπου, ήταν ένα αρσενικό με ισχυρή σωματική διάπλαση και μεγάλο μέγεθος για την εποχή του, με ύψος ώμου πενήντα δύο εκατοστά. Η ηλικία του κατά τον θάνατό του εκτιμάται μεταξύ τριών και έξι ετών, ενώ τα σημάδια στο σκελετό του υποδηλώνουν ότι είχε ενεργό τρόπο ζωής.

Το κρανίο παρουσίαζε κατάγματα, αν και το γενικό πλαίσιο του ευρήματος υποδηλώνει μια προσεκτικά εκτελεσμένη τελετουργική ταφή και όχι έναν τυχαίο βίαιο θάνατο. Το αντικείμενο που χαρακτηρίζει αυτή την ταφή ως μοναδικό γεγονός είναι ένας στιλέτο κατασκευασμένο από κόκαλο ελαφιού ή κόκκινου ελαφιού, μήκους είκοσι πέντε εκατοστών και με ιδιαίτερα γυαλιστερό φινίρισμα, το οποίο βρέθηκε σε άμεση σύνδεση με τα πόδια του ζώου.

Τμήματα του κρανίου του σκύλου. [Credit: The Archaeologists, NHM]

«Η ανακάλυψη ενός άθικτου σκύλου από αυτή την περίοδο είναι από μόνη της σπάνια, αλλά το γεγονός ότι βρέθηκε μαζί με ένα οστέινο στιλέτο το καθιστά μια σχεδόν μοναδική περίπτωση», δηλώνει ο Linus Hagberg, αρχαιολόγος και διευθυντής του προγράμματος Arkeologerna.

Ο Hagberg εξηγεί ότι η διάταξη των στοιχείων υποδηλώνει ότι το σώμα του σκύλου ήταν πιθανώς τυλιγμένο σε μια τσάντα ή ένα δερμάτινο δοχείο, στο οποίο προστέθηκαν πέτρες ως έρμα για να εξασφαλιστεί η κατάδυσή του και η παραμονή του στον πυθμένα της λίμνης. «Είχε βυθιστεί σκόπιμα στο βάθος. Η χρήση σκύλων σε τελετουργικές πρακτικές κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου είναι ένα γνωστό φαινόμενο, αλλά κάθε ανακάλυψη αυτής της φύσης προσθέτει νέες αποχρώσεις», προσθέτει ο ερευνητής.

Η ανασκαφή, η οποία πραγματοποιήθηκε υπό πολύπλοκες συνθήκες λόγω της κορεσμένης με νερό στρώσης gyttja (οργανικά ιζήματα λίμνης), κατέστη δυνατή χάρη στη στενή συνεργασία μεταξύ των αρχαιολογικών ομάδων και των εργολάβων του σιδηροδρόμου. «Η συνεργασία λειτούργησε πολύ αποτελεσματικά παρά τις δύσκολες συνθήκες», επιβεβαιώνει ο Magnus Johansson, διευθυντής του Αρχαιολογικού Προγράμματος Ostlänken. Αυτή η συνεργασία επέτρεψε τη σχολαστική και ασφαλή τεκμηρίωση όχι μόνο της ταφής των σκύλων, αλλά και ενός ευρύτερου συνόλου δομών και οργανικών υλικών που σκιαγραφούν μια ζωντανή εικόνα της ανθρώπινης δραστηριότητας στην αρχαία λίμνη.

Τα οστά βρέθηκαν στον λασπωμένο βυθό της αρχαίας λίμνης.
[Credit: The Archaeologists, NHM] 

Μεταξύ αυτών των υλικών, ξεχωρίζουν τα ξύλα που βρίσκονται σε εξαιρετική κατάσταση διατήρησης, χρονολογούμενα μεταξύ 3.300 και 2.600 π.Χ., συμπεριλαμβανομένων πασσάλων που έχουν καρφωθεί στον πυθμένα και στύλων που πιθανώς αποτελούσαν μέρος πλατφορμών ή διαδρόμων κατά μήκος της ακτής.

Εντοπίστηκαν επίσης λίθοι που είχαν τοποθετηθεί σκόπιμα, οι οποίοι ερμηνεύτηκαν ως βάρη διχτυών ή άγκυρες, καθώς και μια κατασκευή μήκους δύο μέτρων από συνυφασμένες ράβδους, η οποία αναγνωρίστηκε αναμφίβολα ως παγίδα ψαριών. Κοντά σε αυτή τη συσκευή αλιείας, οι αρχαιολόγοι βρήκαν ιδιαίτερα αποκαλυπτικά αποτυπώματα: περιοχές με συμπιεσμένα και αλλοιωμένα ιζήματα που καταγράφουν την ανθρώπινη κίνηση στον πυθμένα της λίμνης.

«Δίπλα στην παγίδα ψαριών υπάρχουν περιοχές που έχουν ποδοπατηθεί, όπου είναι δυνατό να διακρίνει κανείς ότι άνθρωποι στέκονταν και κινούνταν στον πυθμένα. Αυτές εμφανίζονται ως σημάδια στον βυθό. Ίσως έλεγχαν τις παγίδες τους», επισημαίνει ο Hagberg, περιγράφοντας με τα λόγια του μια καθημερινή σκηνή που έχει παγώσει στο στρώμα, μόλις λίγα εκατοστά μακριά από την τελετουργική κατάθεση που μαρτυρά βαθύτερες πεποιθήσεις και δεσμούς.

Το πληροφοριακό δυναμικό της ανακάλυψης του σκύλου και του στιλέτου είναι μακριά από το να έχει πλήρως εξαντληθεί. Η ομάδα Arkeologerna τονίζει ότι τώρα αρχίζει μια κρίσιμη φάση εξειδικευμένων επιστημονικών αναλύσεων. Η ραδιοχρονολόγηση θα καθορίσει την απόλυτη χρονολογία του γεγονότος.

Οι αναλύσεις σταθερών ισοτόπων των οστών του ζώου θα επιτρέψουν την ανακατασκευή της διατροφής του και, κατ' επέκταση, πτυχών της οικονομίας και των πόρων των ιδιοκτητών του, ενώ οι μελέτες DNA ενδέχεται να παρέχουν δεδομένα σχετικά με τη γενετική του και πιθανές συνδέσεις με άλλους προϊστορικούς πληθυσμούς σκύλων.

«Θα μπορέσουμε να προσδιορίσουμε με ακρίβεια πότε έζησε ο σκύλος, την ακριβή ηλικία του και τι έτρωγε. Η ιστορία της ζωής αυτού του σκύλου μπορεί, με τη σειρά της, να μας πει περισσότερα για το πώς ζούσαν και συντηρούσαν τους εαυτούς τους οι άνθρωποι που τον είχαν στην κατοχή τους», εξηγεί ο Hagberg, υπογραμμίζοντας την αξία του ζώου ως αρχαιολογικού αντιπροσώπου, ενός ατόμου του οποίου η βιογραφία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ανθρώπινη κοινότητα που το φρόντιζε και, τελικά, το πρόσφερε.

Μετά την εξαγωγή, το οστέινο μαχαίρι, τα όστα του σκύλου μαζί με τα ξύλινα υλικά και άλλα ανακτηθέντα στοιχεία, θα υποβληθούν σε συντήρηση και εργαστηριακή μελέτη. Μόνο στο τέλος αυτής της σχολαστικής εργασίας, η οποία θα διαρκέσει αρκετούς μήνες, θα συνταχθεί η τελική έκθεση που θα συνθέτει όλα τα δεδομένα.

Εν τω μεταξύ, η αρχαία λίμνη Logsjömossen, που σήμερα είναι τυρφώδης έλος, έχει αποκαλύψει ένα μοναδικό κεφάλαιο: την ιστορία ενός μεγάλου, δυνατού σκύλου, που συνοδεύτηκε στο ταξίδι του στον άλλο κόσμο από ένα εργαλείο – ή σύμβολο – δύναμης, βυθισμένο στα ήρεμα νερά από ανθρώπινα χέρια που ήθελαν να τον τιμήσουν, πριν από πέντε χιλιάδες χρόνια.

Πηγή: LBV Magazine