Εγκεφαλική βλάβη στον Ότζι πριν τον θάνατό του

Ο Ötzi, γνωστός και ως ο «Άνθρωπος των Πάγων», η παλαιότερη μούμια της Ευρώπης, πιθανόν να υπέστη τραυματισμό στο κεφάλι πριν πεθάνει,...

Ο Ötzi, γνωστός και ως ο «Άνθρωπος των Πάγων», η παλαιότερη μούμια της Ευρώπης, πιθανόν να υπέστη τραυματισμό στο κεφάλι πριν πεθάνει, πριν από 5.300 περίπου χρόνια, σύμφωνα με μια νέα ανάλυση των πρωτεϊνών των ιστών του εγκεφάλου του.

Από τότε που ένα ζευγάρι πεζοπόρων σκόνταψε κυριολεκτικά επάνω στο εκπληκτικά καλοδιατηρημένο παγωμένο σώμα του στις Άλπεις το 1991, ο Ötzi έχει γίνει ένα από τα πιο μελετημένα αρχαία ανθρώπινα δείγματα. Το πρόσωπό του, το τελευταίο γεύμα, τα είδη ένδυσης και τα γονίδια του έχουν πλήρως ανασυντεθεί - όλα δημιουργούν μια εικόνα του Ötzi: άντρας ηλικίας μέχρι 45 ετών, που έφερε τατουάζ, γεωργός, ήταν ένας ντόπιος της Κεντρικής Ευρώπης και υπέφερε από καρδιακές παθήσεις, πόνο στις αρθρώσεις, φθορά των δοντιών και κατά πάσα πιθανότητα από την νόσο του Lyme πριν πεθάνει.

Ωστόσο, καμία από τις παραπάνω συνθήκες, δεν οδήγησε άμεσα στο θάνατό του. Μια πληγή αποκαλύπτει ότι ο Ötzi χτυπήθηκε στον ώμο από θανάσιμο βέλος και ένα γεύμα που δεν είχε προλάβει ακόμα να χωνευθεί στο στομάχι του αφήνει να εννοηθεί ότι έπεσε σε ενέδρα, σύμφωνα με τους ερευνητές.

Πριν από μερικά χρόνια, η αξονική τομογραφία έδειξε σκοτεινά σημεία στο πίσω μέρος του εγκεφάλου της μούμιας, υποδεικνύοντας ότι ο Ötzi υπέστη τραυματισμό στο κεφάλι, που δημιούργησε χτύπημα στον εγκέφαλό του και συγκεκριμένα στο πίσω μέρος του κρανίου του, κατά τη διάρκεια της θανατηφόρου επίθεσης.

Στη νέα μελέτη, οι επιστήμονες που εξέτασαν δείγματα εγκεφαλικού ιστού σε μέγεθος κεφαλιού καρφίτσας από τη μούμια βρήκαν ίχνη πηχτών αιμοσφαιρίων, γεγονός που υποδηλώνει ότι ο Ötzi πράγματι υπέστη μώλωπες στην περιοχή του μυαλού του λίγο πριν το θάνατό του.

Αλλά υπάρχει ακόμα ένα κομμάτι στο Νεολιθικό μυστήριο της δολοφονίας που παραμένει άλυτο: δεν είναι ακόμα σαφές κατά πόσον η εγκεφαλική βλάβη του Ötzi προκλήθηκε από το χτύπημα στο κεφάλι ή από την πτώση του αφού πρώτα χτυπήθηκε από το βέλος, δηλώνουν οι ερευνητές.

Η μελέτη εστιάστηκε στις πρωτεΐνες που βρέθηκαν σε δύο δείγματα του εγκεφάλου του Ötzi, οι οποίες ανακτήθηκαν με τη βοήθεια ενδοσκοπίου που ελέγχεται από υπολογιστή. Από τις 502 διαφορετικές πρωτεΐνες που εντοπίστηκαν, οι 10 αφορούσαν την πήξη του αίματος, αναφέρουν οι ερευνητές. Βρήκαν επίσης στοιχεία από συσσώρευση των πρωτεϊνών που σχετίζονται με την ανθρώπινη αντίδραση στο άγχος και την επούλωση των τραυμάτων.

Μια ξεχωριστή μελέτη το 2012 στο Journal of the Royal Society Interface εστίασε στα ερυθρά αιμοσφαίρια της μούμιας (τα αρχαιότερα που έχουν προσδιοριστεί ποτέ) από δείγμα ιστού που προήλθε από την πληγή του Ötzi. Η έρευνα έδειξε ίχνη πηκτικής πρωτεΐνης που ονομάζεται ινώδης, η οποία εμφανίζεται στο ανθρώπινο αίμα αμέσως μετά από μια πληγή, αλλά εξαφανίζεται γρήγορα. Το γεγονός ότι βρισκόταν ακόμη στο αίμα του Ötzi όταν πέθανε, υποδεικνύει ότι ο ίδιος δεν κατάφερε να επιβιώσει για αρκετό χρονικό διάστημα μετά τον τραυματισμό του.

Οι πρωτεΐνες είναι λιγότερο ευαίσθητες στην μόλυνση του περιβάλλοντος σε σχέση με το DNA, και, στην περίπτωση της μούμιας, μπορούν να αποκαλύψουν τα είδη των κυττάρων που παράγει το σώμα τη στιγμή του θανάτου. Μια ανάλυση των πρωτεϊνών ενός δεκαπεντάχρονου κοριτσιού των Ίνκας, που θυσιάστηκε πριν από 500 χρόνια, αποκάλυψε πρόσφατα ότι είχε μια βακτηριακή λοίμωξη των πνευμόνων τη στιγμή του θανάτου της.

«Οι πρωτεΐνες είναι οι αποφασιστικοί εκείνοι παράγοντες στους ιστούς και στα κύτταρα που διενεργούν τις περισσότερες από τις διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα στα κύτταρα», δηλώνει ο Andreas Tholey, επιστήμονας στο πανεπιστήμιο Kiel της Γερμανίας και ερευνητής της νέας μελέτης του Ötzi.

«Η ταυτοποίηση των πρωτεϊνών είναι επομένως το κλειδί για την κατανόηση των δυνατοτήτων ενός συγκεκριμένου ιστού», προσθέτει ο Tholey. «Το DNA είναι πάντα σταθερό, ανεξάρτητα από πού προέρχεται στο σώμα, ενώ οι πρωτεΐνες παρέχουν ακριβείς πληροφορίες σχετικά με το τι συμβαίνει σε συγκεκριμένες περιοχές μέσα στο σώμα».

Εκτός από τις πρωτεΐνες που σχετίζονται με την πήξη, ο Tholey και οι συνεργάτες του προσδιόρισαν επίσης δεκάδες πρωτεΐνες που είναι γνωστό ότι βρίσκονται σε μεγάλες ποσότητες στον ιστό του ανθρώπινου εγκεφάλου στα δείγματα του Ötzi. Η μικροσκοπική ανάλυση, αποκάλυψε ακόμη πιο καλοδιατηρημένες νευρικές κυτταρικές δομές, δήλωσαν οι ερευνητές.

«Η διερεύνηση ενός μουμιοποιημένου ιστού μπορεί να είναι πολύ απογοητευτική», δηλώνει ο Frank Maixner, συντάκτης της μελέτης και μικροβιολόγος, της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας του Bolzano / Bozen (EURAC). «Τα δείγματα συχνά καταστρέφονται ή έχουν μολυνθεί και δεν αποδίδουν σαφή αποτελέσματα, ακόμη και μετά από πολλές προσπάθειες και χρησιμοποιώντας μια ευρεία γκάμα ερευνητικών μεθόδων. Όταν έχουμε καταφέρει να εντοπίσουμε τις πραγματικές μεταβολές των ιστών σε έναν άνθρωπο που έζησε πριν από 5.000 χρόνια, τότε μπορείτε να κατανοήσετε την ικανοποίηση που νιώθουν οι επιστήμονες που επέμειναν στην έρευνα, μετά από πολλές αποτυχημένες προσπάθειες».

Η έρευνά τους δημοσιεύεται λεπτομερώς στο επιστημονικό περιοδικό Journal Cellular and Molecular Life Sciences.

Πηγή: M. Cannon, LiveScience