Τα απαγορευμένα έργα του «Λούβρου της στέπας»

Το μουσείο Σαβίτσκι βρίσκεται στην αυτόνομη Δημοκρατία του Καρακαλπακστάν, στο Ουζμπεκιστάν. Θα μπορούσε να ερμηνευθεί και ως πράξη συ...

Το μουσείο Σαβίτσκι βρίσκεται στην αυτόνομη Δημοκρατία του Καρακαλπακστάν, στο Ουζμπεκιστάν.

Θα μπορούσε να ερμηνευθεί και ως πράξη συμφιλίωσης: αριστουργήματα από το «Λούβρο της στέπας», όπως είναι γνωστό το κρατικό μουσείο Σαβίτσκι Καρακαλπάκ του Ουζμπεκιστάν, επιστρέφουν στη Ρωσία από όπου «απέδρασαν» για να διασωθούν από τις διώξεις του σταλινικού καθεστώτος. 

Περίπου 250 έργα της συλλογής, που περιλαμβάνει 100.000 έργα τέχνης, διακοσμητικά αντικείμενα και αρχαιολογικά ευρήματα εκτίθενται έως τις 10 Μαΐου στο Μουσείο Πούσκιν της Μόσχας – ανάμεσά τους, πολυάριθμα «κομμάτια» που δεν έχουν παρουσιαστεί ποτέ εκτός της μόνιμης στέγης τους, όπως ο περίφημος «Ταύρος» του μυστηριώδη καλλιτέχνη της αβάντ-γκαρντ Λισένκο. Σε έναν από τους καθιερωμένους ελέγχους, οι Σοβιετικοί αξιωματούχοι έκριναν πως ο πίνακας ήταν αντικαθεστωτικός και έπρεπε να αφαιρεθεί από την έκθεση. Ο συλλέκτης Ιγκόρ Σαβίτσκι έσπευσε να εκτελέσει τη διαταγή, μόνο για να επαναφέρει το έργο στη θέση του αμέσως μετά την αναχώρησή τους.

Ένα από τα πιο δυσπρόσιτα μουσεία στον κόσμο, το «Λούβρο της στέπας» χτίστηκε στην ουζμπεκική πόλη Νούκους επειδή ο ιδρυτής του ήλπιζε πως εκεί οι Αρχές θα τον άφηναν στην ησυχία του. Γεννημένος στη Μόσχα, ο καλλιτέχνης και συλλέκτης Σαβίτσκι επισκέφθηκε για πρώτη φορά την περιοχή στα μέσα της δεκαετίας του ’50 ως μέλος μιας αρχαιολογικής αποστολής. Μία δεκαετία αργότερα, έγινε ο διευθυντής (και για πολύ καιρό ο μοναδικός υπάλληλος) του μουσείου Καρακαλπάκ. Στο μεταξύ, το τοπίο της θάλασσας Αράλ, που κάποτε τον είχε μαγέψει, είχε καταστραφεί σχεδόν ολοσχερώς μετά την εκτροπή των ποταμών Σιρ Ντάρια και Αμού Ντάρια. Λίγο αργότερα, ένα ινστιτούτο για την ανάπτυξη χημικών όπλων εγκαταστάθηκε στο Καρακαλπακστάν και η επικοινωνία της περιοχής με τον έξω κόσμο διακόπηκε, όμως ο Σαβίτσκι παρέμεινε πιστός στον σκοπό του, συνεχίζοντας να διασώζει τη δουλειά «απαγορευμένων» καλλιτεχνών. Πολλοί από τους δημιουργούς των έργων της συλλογής φυλακίστηκαν, εκτελέστηκαν ή εστάλησαν στη Σιβηρία. Από τον θάνατο του ιδρυτή του, το 1984, μέχρι σήμερα, το μουσείο που κάποτε προσέφερε καταφύγιο σε «απειλούμενα» εκθέματα, χρήζει και το ίδιο διάσωσης, ενώ ένας από τους βασικούς στόχους της έκθεσης στη Μόσχα είναι ακριβώς η ευαισθητοποίηση του διεθνούς κοινού για τη διάσωσή του.

Πηγή: Χρ. Σανούδου, Καθημερινή